(24.3.1908, в. Зверавічы Смаленскай вобл., Расія — 2.10.1968),
бел. скульптар. Нар. мастак Беларусі (1955). Вучыўся ў Віленскім маст. тэхнікуме (1926—30) у М.Керзіна. Адзін з арганізатараў Аб’яднання моладзі Асацыяцыі мастакоў рэвалюцыі ў Віцебску (1928 — 30). Працаваў у галіне станковай і манум. скульптуры. Майстар тэматычнай кампазіцыі, батальнага і анімалістычнага жанраў, партрэта. Удзельнічаў у афармленні інтэр’ераў Дома ўрада Беларусі (бюст М.Фрунзе, 1933), стварыў барэльеф для ДомаЧырв. Арміі («Лявоніха», «Мастацкая студыя», 1936) у Мінску і інш. Аўтар партрэтаў Я.Коласа, У.Уладамірскага, У.Кудрэвіча, партрэтнай групы «Максім Горкі і Янка Купала» (усе 1949), скульпт. кампазіцый «Народны паэт БССР Янка Купала» (1950), «Францыск Скарына» (1954). Работы ў галіне манум. мастацтва: гарэльеф «Партызаны Беларусі» для Манумента Перамогі ў Мінску (1954), помнік Ф.Скарыне ў Полацку (1976, устаноўлены ў 1974, Дзярж. прэмія Беларусі 1976). Кампазіцыі вылучаюцца вострай дынамікай, экспрэсіўнасцю, мяккай мадэліроўкай формаў, рытмічнасцю. Партрэты адзначаны тонкай прапрацоўкай дэталей, эмац. выразнасцю. Яго імя прысвоена Мінскаму маст. вучылішчу.
Літ.:
Бойка У.А. Глебаў Аляксей Канстанцінавіч. Мн., 1974.
2.за што і з інф. Сесці надоўга, заняўшыся якой-н. справай.
З. за падручнікі.
З. пісаць.
3. Скрытна размясціцца дзе-н.
З. ў акопах.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), у чым. Шчыльна ўвайсці, трапіць у што-н. так, што цяжка выняць, выцягнуць.
З. ў гразі.
Куля засела ў сцяне.
Трывога засела ў душы (перан.).
|| незак.засяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упы́нак, -нку, м. (разм.).
Спакой.
Дома ён не знаходзіў упынку.
◊
Без упынку — не перастаючы, не абмяжоўваючы сябе.
Балбатаць без упынку.
Не знаходзіць або не мець упынку — не магчы супакоіцца, не быць у стане ўтрымацца ад чаго-н.
Ён цэлы дзень не знаходзіў сабе ўпынку.
Яна ў рабоце не мае ўпынку.
Няма ўпынкукаму-чаму або на каго-што — нельга стрымаць, спыніць.
Раздурэліся дзеці, што і ўпынку ім або на іх няма.
Дажджу або на дождж сёння і ўпынку няма — лье і лье.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дапамо́га, -і, ДМ -мо́зе, ж.
1. Садзейнічанне, падтрымка каму-н. у чым-н.
Д. бацькам.
2. Матэрыяльная падтрымка.
Грашовая д.
Выхадная д.
3. Садзейнічанне ў лячэнні, у палягчэнні пакут.
Медыцынская д.
○
Карэта хуткай дапамогі — спецыяльная аўтамашына для аказання неадкладнай медыцынскай дапамогі.
Першая дапамога — дапамога хвораму ці пацярпеламу да прыбыцця доктара.
Хуткая дапамога —
1) сістэма медыцынскай дапамогі пры небяспечных для жыцця і здароўя чалавека выпадках, якая аказваецца дома або на месцы здарэння;
2) спецыяльна абсталяваная аўтамашына, якая аказвае такую дапамогу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уле́жаць líegen können*;
ён паві́нен быў трыма́цца пасце́льнага рэжы́му, але́ до́ўга уле́жаць до́ма не мог er músste das Bett hüten, aber kónnte lánge Zeit zu Háuse nicht liegen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
сядзе́ццабезасразм:
яму́ не сядзі́цца до́ма [ў ха́це] es treibt ihn aus dem Háus, er kann nicht zu Háuse sítzen;
яму́ не сядзі́цца на ме́сцы er hat kein Sítzfleisch
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
вера́нда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Адкрытая або зашклёная тэраса ўздоўж сцяны дома. Для сталоўкі была пастаўлена спецыяльная хата, накрытая чарапіцаю, з двума прыгожымі ганкамі і прасторнымі верандамі.Колас.З хола я прайшоў на адкрытую веранду, каб паглядзець на горад і на акіян.В. Вольскі.
[Англ. vernda.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гаспада́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
1. Займацца гаспадаркай (у 3, 4 знач.), весці гаспадарку. Навучыцца гаспадарыць. □ Быў ясны дзень, калі Марына адна, як і заўсёды цяпер, гаспадарыла дома.Чорны.
2. Бесцырымонна распараджацца, рабіць што‑н. па-свойму. Банкіры не адмовіліся гаспадарыць у Галівудзе.Філімонаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
залі́шні, ‑яя, ‑яе.
Разм. Які перавышае патрэбу, неабходнасць; празмерны. Залішнія клопаты. □ Нават на цыпачкі стаў хлопец, каб не нарабіць залішняга грукату сваімі ботамі.Лынькоў.Зіна, як дзяўчынка, заставалася дома за гаспадыню. Гэта яе прывучыла да работы. Але гэта і надало яе паводзінам залішнюю самастойнасць.Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мо́длы, ‑аў.
Уст. Малітва. Маліўся дзядзька з тым разлікам, Каб кончыць модлы каля дома.Колас.Часамі .. [дзед] проста выдумляў свае ўласныя модлы, у якіх ад царкоўна-славянскай мовы не заставалася і знаку.Лужанін.// Моцная просьба, маленне. Зямля беларуская, сонечны край, Начуй нашы модлы любві!Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)