ГІПАСЕКСУА́ЛЬНАСЦЬ

(ад гіпа... + сексуальнасць),

зніжэнне сексуальнай схільнасці пры адсутнасці якіх-небудзь адхіленняў у здароўі чалавека. Адзначана залежнасць сексуальных праяўленняў ад палавой канстытуцыі мужа і жонкі, якая ў значнай ступені вызначае ўстойлівасць арганізма да ўздзеяння патагенных фактараў на палавую функцыю. Адны і тыя ж фактары па-рознаму дзейнічаюць на розных асоб. У мужчын выражаная і працяглая гіпасексуальнасць трапляецца вельмі рэдка. Прычынай гіпасексуальнасці часцей бываюць неўратычная рэакцыя на няўдачы ў палавым жыцці, авітаміноз, ператамленне, недасыпанне, страхі, інтаксікацыя алкаголем або наркотыкамі і інш. Да гіпасексуальнасці могуць прыводзіць і парушэнні псіхасексуальнага развіцця. Гіпасексуальнасць звычайна з’яўляецца часовым або сезонным станам.

т. 5, с. 253

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВАРЫЯ́ЦЫЯ

(ад лац. variatio змяненне),

1) у агульных выпадках — відазмяненне, разнавіднасць чаго-небудзь.

2) У музыцы — складаная частка варыяцыйнай формы, якая ўяўляе сабой відазмяненне тэмы.

3) У балеце — невял., але тэхнічна складаны і кампазіцыйна развіты класічны танец. Звычайна частка па-дэ-дэ, па-дэ-труа, гран-па і інш.; могуць мець і самаст. значэнне. Служаць элементамі характарыстыкі дзейнай асобы, выяўляюць эмац. стан героя, маюць значэнне прамога выказвання.

4) У матэматыцы — малое змяненне аргумента (незалежнай пераменнай) або функцыянала; асн. паняцце варыяцыйнага злічэння.

5) Уастраноміі — перыядычная змена скорасці руху Месяца па арбіце, абумоўленая гравітацыйным дзеяннем Сонца.

т. 4, с. 20

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

жмуля́каць

‘чмякаць - утвараць гукі, характэрныя для хадзьбы па гразі, забалочаным месцы і пад.; ісці па чым-небудзь мокрым, гразкім, утвараючы характэрныя гукі’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. жмуля́каю жмуля́каем
2-я ас. жмуля́каеш жмуля́каеце
3-я ас. жмуля́кае жмуля́каюць
Прошлы час
м. жмуля́каў жмуля́калі
ж. жмуля́кала
н. жмуля́кала
Загадны лад
2-я ас. жмуля́кай жмуля́кайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час жмуля́каючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

нагламаздзі́ць

‘нагаварыць багата і не да ладу чаго-небудзь і без прамога дапаўнення; набіць галаву, забіць бакі; наваліць адно на другое’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. нагламазджу́ нагламаздзі́м
2-я ас. нагламаздзі́ш нагламаздзіце́
3-я ас. нагламаздзі́ць нагламаздзя́ць
Прошлы час
м. нагламаздзі́ў нагламаздзі́лі
ж. нагламаздзі́ла
н. нагламаздзі́ла
Загадны лад
2-я ас. нагламаздзі́ нагламаздзі́це
Дзеепрыслоўе
прош. час нагламаздзі́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

паталдо́ніць

‘некаторы час талдоніць - паўтараць адно і тое ж, гаварыць, чытаць манатонна што-небудзь і без прамога дапаўнення’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. паталдо́ню паталдо́нім
2-я ас. паталдо́ніш паталдо́ніце
3-я ас. паталдо́ніць паталдо́няць
Прошлы час
м. паталдо́ніў паталдо́нілі
ж. паталдо́ніла
н. паталдо́ніла
Загадны лад
2-я ас. паталдо́нь паталдо́ньце
Дзеепрыслоўе
прош. час паталдо́ніўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

перадаражы́ць

‘выставіць высокі кошт і праз гэта не прадаць што-небудзь і без прамога дапаўнення (у значэнні перадаражыцца)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. перадаражу́ перадаражы́м
2-я ас. перадаражы́ш перадаражыце́
3-я ас. перадаражы́ць перадаража́ць
Прошлы час
м. перадаражы́ў перадаражы́лі
ж. перадаражы́ла
н. перадаражы́ла
Загадны лад
2-я ас. перадаражы́ перадаражы́це
Дзеепрыслоўе
прош. час перадаражы́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

перапла́каць

‘наплакацца, доўга праплакаўшы, перастаць плакаць, аплакаць усё, многае, усіх, многіх, перажыць шмат чаго-небудзь (пераплакаць многае, пераплакаць шмат бед)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. перапла́чу перапла́чам
2-я ас. перапла́чаш перапла́чаце
3-я ас. перапла́ча перапла́чуць
Прошлы час
м. перапла́каў перапла́калі
ж. перапла́кала
н. перапла́кала
Загадны лад
2-я ас. перапла́ч перапла́чце
Дзеепрыслоўе
прош. час перапла́каўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

прашурава́ць

‘ачысціць, адскрэбці што-небудзь і без прамога дапаўнення; прабегчы пэўны час або пэўную адлегласць (кіламетр) і без прамога дапаўнення’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. прашуру́ю прашуру́ем
2-я ас. прашуру́еш прашуру́еце
3-я ас. прашуру́е прашуру́юць
Прошлы час
м. прашурава́ў прашурава́лі
ж. прашурава́ла
н. прашурава́ла
Загадны лад
2-я ас. прашуру́й прашуру́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час прашурава́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

пукчэ́ць

‘утвараць пуканне ад бражэння; рыкаць, бурчаць, злосна мармытаць, гаварыць пра сябе што-небудзь і без прамога дапаўнення’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. пукчу́ пукчы́м
2-я ас. пукчы́ш пукчыце́
3-я ас. пукчы́ць пукча́ць
Прошлы час
м. пукчэ́ў пукчэ́лі
ж. пукчэ́ла
н. пукчэ́ла
Загадны лад
2-я ас. пукчы́ пукчы́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час пукчучы́

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цу́біць

‘ісці, падаць моцна ці на працягу доўгага часу (пра дождж і пад.); піць што-небудзь і без прамога дапаўнення’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. цу́блю цу́бім
2-я ас. цу́біш цу́біце
3-я ас. цу́біць цу́бяць
Прошлы час
м. цу́біў цу́білі
ж. цу́біла
н. цу́біла
Загадны лад
2-я ас. цу́б цу́бце
Дзеепрыслоўе
цяп. час цу́бячы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)