яна́, яе, ёй, яе, ёй (ёю), аб ёй; мн. яны; займ. асаб. 3 ас. адз. ж.
1. Ужываецца (з мэтай пазбегнуць паўтарэння) замест назоўніка жаночага роду адзіночнага ліку, які абазначае, звычайна ў папярэднім кантэксце, прадмет гаворкі. Партыя намі кіруе, Мы — выхаванцы яе. Куляшоў. // (у спалучэнні са словам «сама»). Іменна тая, а не хто іншы; тая самая.
2. толькі Р. Ужываецца ў знач. прыналежная займенніка; яе. Як маліны, яе [Бандароўны] губкі, А твар, як лілея; Як дзве зоркі, яе вочы, Гляне — свет яснее. Купала.
3. У спалучэнні з часціцай «вось» набывае ўказальны характар. Вось яна — родная старонка!
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абярну́цца, абярну́ся, абе́рнешся, абе́рнецца; абярні́ся; зак.
1. Павярнуць галаву, тулава назад, убок, аглянуцца.
А. на знаёмы голас.
2. Паваліцца на бок, перакуліцца; разліцца, высыпацца з перавернутай пасудзіны.
Малако абярнулася.
Воз з сенам абярнуўся.
3. Схадзіць, з’ездзіць куды-н. і вярнуцца назад; справіцца (разм.).
За гадзіну можна два разы а.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Ператварыцца ў новую якасць, змяніцца; нечакана набыць іншы кірунак, сэнс.
Гора абярнулася ў радасць.
Хто ведае, як усё абернецца.
5. кім-чым або ў каго-што. У казках і павер’ях: ператварыцца ў каго-, што-н. пры дапамозе чараў.
А. дрэвам.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зрабіць абарот (пра капітал, грошы).
Капітал абярнуўся ў адзін год.
7. Змяніць веру.
А. ў іншую веру.
|| незак. абаро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ладI м.
1. (согласие, мир, порядок) лад, род. ла́ду м., зго́да, -ды ж., зла́гада, -ды ж.;
2. (способ, образец) лад, род. ла́ду м.;
на друго́й лад на і́ншы лад;
◊
быть не в лада́х быць не ў лада́х; не ла́дзіць;
де́ло идёт на лад спра́ва ідзе́ на лад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
nor [nɔ:] conj.
1. ні;
It can’t be done by you nor by me nor by anyone else. Гэта не можаце зрабіць ні вы, ні я, ні хто-небудзь іншы;
neither…nor ні…ні;
Neither my father nor I knew him. Ні мой бацька, ні я не ведалі яго.
2. такса́ма не;
I can’t swim. – Nor can I. Я не ўмею плаваць. – Я таксама не ўмею.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Вулле́ ’вулей’ (Янк. I), ву́лле ’тс’ (Мат. Гом.), вуьле́ ’тс’ (палес., КСТ), вуллё ’тс’ (Крывіцкі, вусн. паведамл.), гу́льля ’вулей’ (брэсц., Сігеда, вусн. паведамл.), укр. палес. ву́льє, ву́льлє ’невялікая пасека’, рус. бранск. вуллё ’вулей’. Ад вуль (гуль) ’тс’, гл. вулей, з суфіксальным ускладненнем, магчыма, пад уплывам семантычна блізкага дупле́ ’дупло’ (жыт., Арх. ГУ), дуплё ’тс’ (Бяльк.) (< duplьje); адносна суфіксацыі гл. Слаўскі, SP, 1, 85 і наст.; Мартынаў, Деривация, 56 і наст.; аднак гэта форма можа ўспрымацца як зборны назоўнік, гл. вульлё, мн. л. ад вулей (Шат.), вульлё ’тс’ (Растаргуеў, Бранск.), параўн. галлё, у выніку чаго для падкрэслівання значэння адзінкавасці дадаецца іншы суфікс, параўн. вульля́к ’вулей’ (Бяльк.), вулья́к ’тс’ (Растаргуеў, Бранск.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ся́дравы, сядро́вы ’халодны, сцюдзёны, золкі’ (баран., лях., Сл. ПЗБ; ЛА, 2, Сцяшк.), ся́драны ’тс’ (чэрв., Сл. ПЗБ; ЛА, 2), ся́драва ’халаднавата’ (Нас., Чач.), ся́драва, ся́драво, сядро́ва ’холадна, сцюдзёна’ (лях., асіп., Сл. ПЗБ; Сцяшк.), сідра́ва ’халаднавата, з сырым ветрам’ (Бяльк.), ся́драна ’сцюдзёна, холадна’ (чэрв., ЛА, 2), сядры́цца ’лютаваць (пра мароз)’ (чач., Жыв. НС). Паводле аўтараў Сл. ПЗБ (там жа), з літ. siaudrùs ’гулкі, звонкі ад холаду’, siadìmas ’гул, гудзенне, шапаценне’, што не пераконвае. Іншы шлях этымалагізацыі адкрываюць гэтыя словы ў значэнні ’цвердаваты, хрумсткі, ядраны’ (лях., Сл. ПЗБ, Сцяшк.), параўн. сядзёр (гл.), што дазваляе звязаць іх з наступнымі словамі, гл. Да семантыкі параўн. ядране́ць = рус. холодать (Некр. і Байк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
переса́живать несов.
1. в разн. знач. пераса́джваць;
переса́живать пассажи́ров в друго́й ваго́н пераса́джваць пасажы́раў у і́ншы ваго́н;
переса́живать я́блоню пераса́джваць я́блыню;
переса́живать ко́жу на друго́е ме́сто пераса́джваць ску́ру на друго́е ме́сца;
2. (надевать, насаживать на что-нибудь другое) перааса́джваць;
переса́живать топо́р перааса́джваць сякеру;
3. портн. перашыва́ць;
переса́живать пу́говицы перашыва́ць гу́зікі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
different [ˈdɪfrənt] adj.
1. ро́зны, і́ншы;
of different kinds ро́знага ро́ду;
different from непадо́бны да;
That is quite (a) different (matter). Гэта зусім іншая справа;
She wears a different hat every day. Яна кожны дзень надзявае новы капялюш;
He became a different person. Ён стаў зусім іншым чалавекам;
Everyone gave him a different answer. Усе адказалі яму па-рознаму.
2. разнаста́йны
♦
a different kettle of fish infml ≅ зусі́м і́ншая спра́ва/размо́ва
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
song [sɒŋ] n.
1. пе́сня;
a folk song наро́дная пе́сня;
a drinking song засто́льная пе́сня
2. спе́вы;
the song of a brook журча́нне ручайка́;
break/burst forth into song заспява́ць
♦
buy/sell for a song купля́ць/прадава́ць за бе́сцань;
change one’s song заспява́ць на і́ншы лад;
not worth an old song ≅ ло́манага гро́ша не ва́рты;
sing the same song over and over цягну́ць стару́ю пе́сню;
song and dance пустасло́ўе, пусты́я адгаво́ркі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
адста́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які астаўся ззаду пры перамяшчэнне руху. Адсталая ад выраю птушка.
2. Які адстаў у эканамічным развіцці. [Максіманаў:] — Наш раён па сярэдніх паказчыках не лічыцца адсталым. Шахавец. З кабінета першага сакратара выляталі па адным чырвоныя і мокрыя ад поту старшыні адсталых калгасаў. Шамякін.
3. Які знаходзіцца на нізкім узроўні развіцця ў параўнанні з іншымі. Адсталая народнасць. Адсталая тэхніка. □ Думкі нават самых адсталых, цёмных, несвядомых людзей за апошнія гады пайшлі ў іншы бок. Чорны. // у знач. наз. адста́лы, ‑ага, м.; адста́лая, ‑ай, ж. Выйсці з ліку адсталых. // Які не адпавядае патрабаванням часу, устарэлы. Адсталыя погляды. Адсталая тэорыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)