Мандры́кі ’сырныя праснакі’ (паўд.-усх., КЭС). Укр.мандри́ка ’праснак з сыру, мукі, яек, які пякуць на разгавенне пасля пятровак’, паўд.-рус.мандры́ка ’сырнік’. Балканізм. Параўн. серб.-харв.ма̏ндара ’баўтуха з мукі, вады і тлушчу’, ’нацыянальная страва з мукі, масла і сыру’, герцагавін.ма̀ндра ’мамалыга’. Магчымая крыніца — польск.małdrzyk ’сырнік’ < ст.-польск.mafdr < н.-ням.malder ’мера сыроў’ (Брукнер, 319).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паштэ́т ’страва, працёртая да пастападобнага стану’ (ТСБМ), ст.-бел.паштэтъ ’тс’ (1645 г.) запазычана са ст.-польск.pasztet ’тс’, якое з ням.Pastete ’тс’, ’піражок’ (Брукнер, 398; Булыка, Лекс. запазыч., 116) < італ.pastetto ’тс’ (Даль, 3, 63). Апошнія разам са ст.-франц.pastée (> франц.pâté) узыходзяць да с.-лац.pastāta ’ежа з мяса, загорнутага ў цеста’ (Клюге₁₂, 434).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́шчына, рашчы́на, рошчы́на, рошчэ́на ’рошчына для хлеба, негустое цеста на дрожджах або з закваскай, якое пасля замешваюць’, ’цэментны, будаўнічы раствор’ (ТСБМ, Сержп., Рам. 8, ТС; ЛА, 4; Сл. Брэс., Байк. і Некр.), ’маладое цеста’ (Сцяшк.), ’кулага (страва)’ (Сл. Брэс.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне з суф. ‑ін‑а са значэннем ’прадмет — вынік дзеяння’. Да расчыняць (< прасл.*orz‑činjati < *činiti > бел.чыні́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
food
[fu:d]
n.
1) е́жа f.; стра́ваf.; харч -у m., харчава́ньне n.; корм -у m. (для жывёлы)
give him food and drink — дай яму́ пад’е́сьці й папі́ць
2) пажы́ва f., пажы́так -ку m.
food for the mind (thought) — пажы́ва для ро́зуму (ро́здуму)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ляме́ха, ляме́шка, леме́шка ’рэдкая каша з мукі з маслам ці салам’, ’зацірка’, ’кулеш з мукі’, ’густа звараная страва’, ’яда з грэцкай мукі з салам’ (раг., Сл. ПЗБ), ’ежа з падсмажанай мукі, залітай варам ці малаком’, ’расцёртая ў малацэ звараная бульба’ (ТСБМ, Маш., Нас., Янк. БП, Вешт., Мат. Гом., Растарг., ТС), глус. ’няўдала згатаваная страва’ (Мат. Янк.). Укр.лемі́шка, лімі́шка, лемʼєшка, рус.кастр., смал.леме́шка ’тс’. Польск.lemieszka ’тс’ з бел. (Слаўскі, 4, 148). Фасмер (2, 480) далучае да ўсх.-слав. лексемы і балг.лемец (лемец, лемъц, лимец) ’полба’, ’сорт пшаніцы, Triticum spelta’, аднак БЕР (3, 406) адносяць іх да запазычанняў з грэч.ἔλυμος ’проса’. Славен.lȋmec ’квашаніна’. Бязлай (2, 142), аднак, збліжае з ляме́шка. Найбольш прыймальным будзе паходжанне лексемы як запазычанне з угра-фінскіх моў: фін.liemi ’суп, поліўка’, мард.lʼemʼвенг.leves ’суп, сок’, вепск.lʼemuz ’поліўка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Расо́л ’салёная вада для засолкі; вадкасць з салёных агуркоў, буракоў, капусты’ (ТСБМ, Нас., Касп.; ашм., Стан.; Шат., Сл. ПЗБ, Ян.), росо́л ’тс’ (ПСл, ТС), ’расольнік’ (Ян.), расо́л ’страва з адвару’ (Варл.), ’кроў; вадкасць з носа’ (Нас.). Параўн. укр.росі́л ’від ежы’, рус.розсол, росо́л, россо́л ’тс’, польск.rosół, чэш.rosol ’студзень’, славац.rôsol ’тс’, славен.razsol ’сок з квашанай гародніны’, серб.-харв.ра́со̑л ’тс’, балг.разсо́л ’тс’. Утворана ад *roz‑sol‑, што ад *orz‑sol‑ з далейшай асіміляцыяй ‑z‑ і спрашчэннем групы ‑ss‑ > *ros‑sol‑ > rosol‑ у значэнні ’вада, дзе рас- пусцілі соль’. Значэнне ’кроў’ хутчэй за ўсё пад уплывам ю́шка ’вадкае ў страве; кроў’. Паводле Віткоўскага (Зб. Русэку, 240), слова са значэннем ’страва’ запазычана ва ўсходнеславянскія мовы з польскай, параўн. аднак сцвярджэнне Конюш (ABSl, 29, 120): “tylko na Litwie ’zupa z mięsa z krupami’ nazywa się rosołem”.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
split1[splɪt]n.
1. раско́лванне, расшчапле́нне
2. трэ́шчына, шчы́ліна; раско́ліна;
a split in the door шчы́ліна ў дзвяра́х
3. раско́л, разры́ў, падзе́л;
a split in the party раско́л у па́ртыі
4. спліт (салодкая страва з разрэзаных напалову фруктаў з марожаным зверху)
5.sport шпага́т;
do the split рабі́ць шпага́т
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
sättigen
1.
vt
1) накармі́ць (удо́сталь), насы́ціць
2) хім. насыча́ць
2.
vi быць пад’е́ўшым
díese Spéise sättigt — гэ́тая стра́ва пажыўная
3.
(sich) нае́сціся, напі́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
квас, ‑у, м.
1. Кіславаты напітак, прыгатаваны на вадзе з хлеба, сухароў або жытняй мукі з соладам. Хлебны квас. □ [Сынклета Лукінічна] прынесла поўны гладыш пахучага пеністага квасу.Шамякін.Прыемна пахне хлебны квас Ад рошчыны ў дзяжы.Хведаровіч.// Шыпучы напітак з вады і ягад, фруктаў або мёду.
2.Абл. Кіслая страва з буракамі, грыбамі і інш., гатаваная на гэтым напітку. [Пніцкі] прысеў да нізенькага стала, пасёрбаў з гаршка ўчарашняга квасу з грыбамі.Чорны.
•••
Перабівацца з хлеба на квасгл. перабівацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ласу́нак, ‑нку, м.
1. Што‑н. вельмі смачнае; улюбёная страва. Хатнія ласункі. □ Грыбы [госці], вядома, хвалілі, дый удаваліся яны такія, што маглі лічыцца ласункам.Лужанін.[Чайкі] то стралой узнімаюцца ўгору, то куляй ляцяць уніз за ласункамі, якія пасажыры кідаюць за борт.Філімонаў.
2.звычайнамн. (ласу́нкі, ‑аў). Салодкія кандытарскія вырабы і наогул усё смачнае; прысмакі. Танкісты пачалі дзецям соваць ласункі, хто галеты, хто цукар.Няхай.У парк рэдка хто заглядваў, і мядзведзям ужо не прыносілі ніякіх ласункаў.Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)