Verbum

Манта́шыць ’рваць тузаючы’ (Сцяцк.), мантошыць ’ганяць, біць, знішчаць’ (ТС). Да мяць (гл.) — прасл. męti, якое ў польск. мове атрымала дадатковыя суфіксы ‑t‑os‑, параўн. miętosić, miętusić ’мяць, ціснуць’, з якіх былі запазычаны бел. лексемы.

*Ме́рхаць, ме́рхоть ’рабізна на вадзе ад хуткага цячэння’ (паўд.-усх., Бел.-рус. ізал.). З укр. мовы. Параўн. мо́рхлий ’зморшчаны’, моршо́к ’маршчына’, ме́рхнути ’гаснуць, губіць бляск’, ’жухнуць’. Да моршчыцца (гл.). Параўн. таксама ЕСУМ, 3, 518.

Морд, ст.-бел. мордъ ’забойства, разбой’ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. mord, якое з ням. Mord ’тс’ (параўн. гоц. maúrþrjan) (Карскі, Труды, 338; Чартко, Пыт. мовазн. і метод., 118; Булыка, Лекс. запазыч., 41).

◎ Натрэтны ’назойлівы, надакучлівы’ (Жд. 2), натрэнтны ’напорысты’ (Сл. ПЗБ), ’навязлівы, назойлівы’ (Нас.), ’настойлівы’ (Сцяшк. Сл.). З польск. natrętny ’назойлівы, надакучлівы’, параўн. ст.-бел. натренть ’нахабнік’ (1627 г.) < ст.-польск. natręt (Булыка, Лекс. запазыч., 125).

◎ Пахі́сціць ’украсці’ (чач., Мат. Гом.). Запазычана з рус. (ц.-слав.) по‑хищать ’тс’, якое узыходзіць да прасл. xytati ’хапаць, лавіць’, а бел. форма — да інтэнсіва (на ‑st‑) xystati (гл. Трубачоў, Эт. сл., 8, 159).

Пне́вішча, пне́ўе, пні́шча, пёння, пе́нішча, пне́шча, ст.-бел. пнеўшчыны ’месца, пакрытае пнямі, якое засталося ад ссечанага лесу; выкарчаваны лес’ (ТСБМ; Нас.; Сцяшк. МГ; Яўс.; люб., Сл. ПЗБ; Яшк.; Булахаў, Працы, 8). Да пень (гл.).

◎ Пунтэ́ль, памянш. пунтэлік ’звязка счэсанага і сплеценага льну’ (віл., Шатал.), ст.-бел. пунталь ’звязка’. Запазычана з ням. бавар. punki ’звязка, вузел’, ням. Bündel ’тс’, што ўзыходзіць да Bund ’сувязь’ (< ням. binden ’вязаць’). Гл. пу́ндзель.

◎ Піплі́с: як піпліс ’вельмі бедны’: бачыў яго голага. як піпліса (Bałto-słow. zw. jęz., 81, 1990, 68). Балтыйскі кампанент у бел. фразеалогіі, параўн. літ. kaip pyplys ’тс’ (Букявічуце, тамсама; Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 520).

Рэ́лі ’арэлі’ (Бяльк.), рэ́ля ’гушкалка’ (Мат. Гом.); рэ́лі ’шыбеніца’ (Дабр., Этн.). Укр. ре́ля ’гушкалка’, рус. ре́ли ’арэлі’. Да ст.-рус. рѣль ’перакладзіна; насціл з бярвенцаў’, ст.-бел. рель ’перакладзіна; шыбеніца; насціл’. Гл. далей арэлі.

Скаля́ць ‘зганіць, абразіць’: скаляў з граззю (жытк., ЖНС), ‘вельмі зняважыць словамі’ (ПСл), ст.-бел. скалѧти: оумыла есми ноги мои какъ скалѧю ихъ (Альтбаўэр). Да кал (гл.), каляць < прасл. *kalʼati ‘пэцкаць, мазаць’ (ЭССЯ, 9, 125).