перахо́д, -у, М -дзе, м.

1. гл. перайсці.

2. мн. -ы, -аў. Месца, прыдатнае або прыстасаванае для пешай пераправы, а таксама для пешаходаў, што ідуць цераз вуліцу.

П. цераз ручай.

Падземны п.

3. мн. -ы, -аў. Спецыяльнае збудаванне, калідор, галерэя, што злучае адно памяшканне з другім.

Ісці па цёмных пераходах.

4. Адлегласць паміж двума пунктамі, пройдзеная пешшу без прыпынкаў за які-н. час.

У двух пераходах ад крэпасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

імкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; незак.

1. Хутка рухацца, накіроўвацца куды-н.; старацца трапіць куды-н., быць дзе-н. або стаць кім-н.

Ручаі імкнуцца да ракі.

І. ў Парыж.

Усёй душой і. да сябра.

2. Настойліва дамагацца чаго-н., старацца дасягнуць чаго-н.

І. да свабоды.

І. да міру.

3. перан. Адчуваць цягу да каго-, чаго-н.

І. да авіятараў.

|| наз. імкне́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

слабада́, -ы́, ДМ -дзе́, мн. слабо́ды і (з ліч. 2, 3, 4) слабады́, -бо́д, ж.

1. гіст. Паселішча або гарадскі квартал у Расіі, Беларусі і Украіне ў 11—18 стст., жыхары якога не былі прыгоннымі або часова вызваляліся ад падаткаў.

2. Вялікае гандлёвае ці прамысловае сяло; адасобленая частка вялікага сяла.

3. Пасёлак ля горада; прыгарад (уст.).

|| памянш. слабо́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак.

|| прым. слабадскі́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сто́йка², -і, ДМ сто́йцы, мн. -і, сто́ек, ж.

1. Падпорка, брус, якія служаць апорай для чаго-н. у механізме, збудаванні.

2. Прылавак, дзе прадаецца віно, закуска.

Буфетная с.

3. Прыстасаванне ў выглядзе табурэткі з прарэзанай у верхняй дошцы круглай дзіркай, у якую ставяць дзіця, каб прывучыць яго стаяць на нагах.

4. Стаячы каўнерык у выглядзе палоскі, якая цесна аблягае шыю.

|| прым. сто́ечны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

схоў, схо́ву, мн. схо́вы, схо́ваў, м.

1. Захоўванне чаго-н.

Палажыць грошы на с.

2. Месца, дзе можна схавацца ад каго-, чаго-н., а таксама якое-н. патаемнае месца, збудаванне для ўкрыцця каго-, чаго-н.

Знайсці с. у бярэзніку ад сонца.

На гарышчы быў с.

3. мн. (схо́вы, -аў). Сховішча, памяшканне для захоўвання чаго-н.

4. перан. Тое, што недаступна для іншых, што хаваецца ў душы, сэрцы.

Патаемныя сховы душы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Брэ́нґаць ’бразгаць’ (Сцяц.). Запазычанне (праз *брэ́нкаць) з польск. brzękać ’тс’ (дзе да слав. гукапераймальнай асновы *bręk‑, гл. Слаўскі, 1, 46). Параўн. ст.-бел. бренк, брянк ’звон’, брянкати (< польск.), гл. Булыка, Запазыч., 48.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ву́дрыг плакаць прысл. ’моцна, усхліпваючы, плакаць’ (З нар. сл., калінк.). З в‑ і дрыг (да дрыжаць, дрыготка) з устаўным у, дзе дрыг першапачаткова вінавальны склон (параўн. рус. навзрыд, вдребезги і г. д.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Дзяжу́рыць. Магчыма, запазычанне з рус. мовы (дежу́рить), дзе яно сустракаецца ўжо з эпохі Пятра I і ўзята з франц. être de jour ’быць на дзяжурстве’. Гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 46.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зраз ’прышчэпак’ (Жыт., Нар. словатв.). Як і ўст. укр. зраз ’тс’ (Грынч.), з польск. zraz ’тс’, дзе ўзводзіцца да raz (Брукнер, 454), г. зн. да кораня рэзаць з прэфіксам z‑. Гл. зразы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Нарцы́с ’расліна Narcissus poeticus’ (БРС, ТСБМ), нарцыз ’тс’ (Некр. і Байк.). Відаць, праз польск. narcyż, narcys ’тс’, дзе непасрэдна з лац. narcissus < грэч. νάρκισσος, названага так з-за дурманячага паху (гл. нарко́з).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)