хле́бны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да хлеба (у 1, 2 знач.). Хлебныя запасы. Хлебная ніва. □ Саша набраў хлебных крошак, ссыпаў іх на ліст фанеры і папрасіў маці: — Хачу на балкон, пакарміць верабейчыкаў. Даніленка. // Уласцівы хлебу; такі, як у хлеба. Хлебны смак. □ Жнівень прыйшоў і сюды — на пшанічныя ўзгоркі і ў даліны з багатым ільном, — калгасны жнівень з вострым хлебным пахам і з песенным сакатаннем жняярак, гулам камбайнаў і гружаных аўтамашын. Брыль. // Прыгатаваны з хлеба. Хлебны квас. / у знач. наз. хле́бная, ‑ай, ж. — Вось гэта рэч! — казаў дзядзька, наліваючы самагонкі ў кілішкі. — Свайго вырабу, хлебная. Корбан. // Прызначаны для хлеба, яго прыгатавання, выпечкі. Хлебныя дрожджы. Хлебная лапата. □ Пачэсны кут займае ў светлых хатах Заквашаная хлебная дзяжа. А. Александровіч.

2. Звязаны з захаваннем, продажам хлеба (у 1, 2 знач.). Хлебны магазін. Хлебная манаполія. □ [Маці:] — А калі выручыш [Дзімка] грошы, купіш якую кулідку хлеба, — на тым тыдні хлебныя карткі ж адмянілі. Капыловіч.

3. Багаты хлебам, ураджайны. Хлебны год. Хлебны край. □ Час быў не надта хлебны, гэта Святлана помніць добра. Лось.

4. перан. Разм. Выгодны, даходны. Хлебная пасада. □ Лапці, світкі зрэбныя — З нашых сёл якраз, На заробкі хлебныя Ездзілі ў Данбас... Куляшоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ГРО́ДЗЕНСКАЯ БАРЫСАГЛЕ́БСКАЯ ЦАРКВА́, Каложская царква,

помнік мураванай стараж.-рус. архітэктуры, адзін з помнікаў Гродзенскай школы дойлідства. Пабудаваны ў 2-й пал. 12 ст. ў Гродне на высокім правым беразе Нёмана, побач з замкавай гарой, на тэр. б. Каложскага пасада. Часткова разбурана ў 1853 у выніку апоўзня, паўд. апсіда абвалілася ў 1889. Праведзены работы па кансервацыі (1910 і 1935) і кансервацыйна-рамонтныя (1970, 1985—87). Захаваліся паўн. і частка зах. Сцяны, 3 апсіды і 2 зах. круглыя (дыяметр каля 1,2 м) падкупальныя слупы.

Цагляны 6-слуповы 3-апсідны крыжова-купальны храм. Даўжыня каля 21,5 м, шыр. 13,5 м. Таўшчыня сцен каля 1,2 м. Сцены складзены з плінфы ў тэхніцы роўнаслаёвай муроўкі. Фасады ўпрыгожаны лапаткамі ступеньчатага профілю, устаўкамі з гранітных і гнейсавых камянёў розных адценняў са шліфаванай вонкавай паверхняй, рознакаляровымі паліванымі керамічнымі пліткамі. У верхняй ч. сцен вузкія аконныя праёмы з арачнымі перамычкамі. У час рэстаўрацыйных работ 1985—86 знойдзены фрагменты фрэсак на ўнутр. сцяне і шматлікія графіці на сценах. У 1894 В.В.Гразновым выяўлены ў муроўцы будынка галаснікі, знакі на цэгле, ім выказана думка, што царква мела фрэскавую размалёўку. Падлога храма першапачаткова была выкладзена з паліваных квадратных, трохвугольных і фігурных плітак, у 18 ст. — з мармуровых пліт. Фрагмент падлогі 12 ст. захаваўся ў бакавой апсідзе. Фундамент храма складзены з валуноў сярэдняй велічыні і заглыблены на 1,5 м. Каля царквы выяўлены сляды манастыра 15—18 ст. Царкву даследавалі: у 19 ст. В.В.Гразноў, у пач. 20 ст. П.П.Пакрышкін, у 1935 Ю.Ядкоўскі, у 1946 І.І.Хозераў, у 1982, 1983—84 А.А.Трусаў, П.А.Рапапорт.

Літ.:

Трусов О.А. Памятники монументального зодчества Беларуси. XI—XVII вв. Мн., 1988.

А.А.Трусаў.

т. 5, с. 422

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

honor

1.

n.

1) сла́ва, чэсьць f.

2) го́нар -у m.

to be an honor to one's family — быць го́нарам сям’і́

3) пава́га, паша́на f.

The wealth he held in great honor — Бага́цьце ў яго́ было́ ў вялі́кай паша́не

4) ушанава́ньне

military honors — вайско́выя ўшанава́ньні

5) высо́кае стано́вішча; паса́да f.; до́брае імя́, рэпута́цыя f.

2.

v.t.

1) шанава́ць, паважа́ць

2) аддава́ць паша́ну

3) ста́віцца з паша́най

4) удасто́іць

to be honored by a royal visit — быць удасто́еным карале́ўскага візы́ту

5) плаці́ць у час раху́нкі

•

- do honor

- upon my honor!

- do the honors

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

see

I [si:]

1.

v.t. saw, seen, seeing

1) ба́чыць; глядзе́ць

2) разуме́ць

I see what you mean — Я разуме́ю, што вы хо́чаце сказа́ць

as far as I can see — нако́лькі я разуме́ю

3) уважа́ць, глядзе́ць

See that you lock the back door — Глядзі́ то́лькі, каб замкну́ў за́днія дзьве́ры

4) адве́дваць каго́, наве́дваць што

He went to see a friend — Ён пайшо́ў адве́даць ся́бра

We saw the exhibition — Мы наве́далі выста́ву

•

- see after

- see into

- see off

- see out

- see through

- see to

- The blind do not see

II [si:]

n.

1) паса́да, ула́да бі́скупа

2) бі́скупства n.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Stéllung

f -, -en

1) паста́ва, по́за

in kní¦ender ~ — (сто́ячы) на кале́нях

2) размяшчэ́нне (сузор’я)

3) грама́дскі стан

4) паса́да, ме́сца

éine ~ ántreten* — прыступі́ць да выкана́ння службо́вых абавя́зкаў

j-n séiner ~ enthében* — вы́зваліць каго́-н. ад займа́емай паса́ды

5) устано́ўка, пункт по́гляду

zu etw. (D) ~ néhmen* — заня́ць пазі́цыю ў які́м-н. пыта́нні

für etw. (A) ~ néhmen* — абараня́ць які́-н. пункт по́гляду

6) вайск. пазі́цыя

die ~ bezíehen*, in ~ géhen* — заня́ць пазі́цыю

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

work​1 [wɜ:k] n.

1. рабо́та, пра́ца; спра́ва; від дзе́йнасці;

do no work нічо́га не рабі́ць;

I have work to do. Я заняты.

2. ме́сца пра́цы; паса́да, заня́так;

go to/leave for work ісці́ на пра́цу

3. твор, вы́нік пра́цы;

bad/faulty work брак;

a work of genius генія́льны твор;

collected/complete works по́ўнае выда́нне тво́раў;

the work of God relig., poet. бо́скае стварэ́нне (пра чалавека)

4. дзе́янне, учы́нак;

dirty work бру́дная спра́ва, ке́пскі ўчы́нак;

works of mercy дабрачы́ннасць

5. рукадзе́лле;

fancy work маста́цкая вы́шыўка;

plain work шытво́;

crochet work вяза́нне кручко́м

♦

all in a/the day’s work гэта́ звыча́йная рэч; гэ́та ўсё нарма́льна;

at work (оn) за пра́цай;

get (down) to/set to work узя́цца за спра́ву;

make short work of smth. ху́тка ўпра́віцца з чым-н.;

in work/out of work мець пра́цу/быць беспрацо́ўным;

put/set smb. to work прыму́сіць каго́-н. узя́цца за пра́цу

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ask

[æsk]

1.

v.t.

1) пыта́ць, пыта́цца

to ask the way — пыта́цца даро́гі

Ask him how old he is — Спыта́йцеся ў яго́, ко́лькі яму́ гадо́ў

2) прасі́ць

to ask permission — прасі́ць дазво́лу

3) запро́шваць, дамага́цца

to ask too high a price — запро́шваць зана́дта высо́кую цану́

4) запраша́ць; зваць

She asked her friends to come to her house — Яна́ запрасі́ла сваі́х сябро́ў да сябе

5) вымага́ць, патрабава́ць

This job asks hard work — Гэ́тая паса́да вымага́е ця́жкае пра́цы

it asks for attention — Гэ́та вымага́е ўва́гі

2.

v.i.

1) прасі́ць

to ask for help — прасі́ць дапамо́гі

2) пыта́цца, даве́двацца

Did anyone ask for me? — Ці не́хта пыта́ўся пра мяне́?

•

- ask a riddle

- ask for it

- to ask for trouble

- ask out

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

place​1 [pleɪs] n.

1. ме́сца (у розных знач.);

a meeting place ме́сца для схо́даў, сустрэ́ч;

a place of birth ме́сца нараджэ́ння;

change places with smb. памяня́цца ме́сцамі з кім-н.;

move from place to place пераязджа́ць, перахо́дзіць з ме́сца на ме́сца;

save a place заня́ць ме́сца;

in places ме́сцамі;

In places, there was paint on the floor. Месцамі на падлозе была фарба.

2. мясцо́васць;

a country place се́льская мясцо́васць

3. паса́да, слу́жба

4. дом; жыллё;

Let’s have dinner at my place. Давай паабедаем у мяне дома.

5. sport месца;

He is in the second place. Ён на другі́м ме́сцы.

♦

all over the place infml

1) усю́ды

2) у беспара́дку;

fall into place ста́віць на сваё ме́сца;

in the first/second place па-пе́ршае/па-друго́е;

in one’s place на чыі́м-н. ме́сцы;

in high places у высо́кіх ко́лах;

in place of smb. заме́ст каго́-н.;

out of place недарэ́чны;

put someone in their place паста́віць каго́-н. на ме́сца;

take place адбыва́цца, здара́цца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

раскі́дацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

1. Стаць непрыгодным, разбурыцца, разваліцца на часткі. — А людзі кажуць так: раскідаецца печ зімою — тое самае, што абрадзініцца жонка ў жніва. Колас. [Сабастыян:] — Раскідаліся жорны, хоць ты што хочаш. А заўтра чуць свет трэба будзе вобмешкі ўмалоць. Чорны. // перан. Разладзіцца, расстроіцца; распасціся. Вяселле раскідалася. □ Кампазітар Сэлецкі браўся напісаць музыку, спыніліся на драматычнай старонцы гісторыі — Мазепе. Але справа раскідалася. Клышка.

2. Размясціцца на вялікай прасторы, далёка адзін ад аднаго. Нізенькія кусцікі.. уперамежку з ядлоўцамі кучкамі раскідаліся па балоце. Колас. // Разм. Раз’ехацца, разысціся, перастаўшы быць разам. Раскідаліся Шэметы па свеце: Мацвей у Некрашах, у калгасе, Лукаш у Мінску, у аспірантуры. Лобан.

3. Раскінуць рукі, ногі (у сне). Алёшка павярнуўся, раскідаўся, спаўзла коўдрачка. Гурскі.

4. Разм. Стаць непрыгодным, немагчымым для язды (пра дарогу напрадвесні і ранняй вясной). — Раскідаецца дарога, тады ні ў санях, ні ў калёсах нікуды не дабярэшся. С. Александровіч.

5. Разм. Захапіцца кіданнем чаго‑н.

6. Разм. Нарадзіць дзіця. І толькі тады ў галаву мне цюкнула: жонка ж мая цяжарная, не сёння — заўтра раскідацца павінна. Сачанка.

7. Заняцца адначасова многімі справамі, не засяроджваючыся ні на чым. [Алесь:] — Мяркую за паўтара года падрыхтавацца і здаць іспыты за славесны і гістарычны факультэты. — Ну, а потым? — Потым, мяркую, філасофію, натуральныя навукі. — Не баіцеся раскідацца? Караткевіч.

раскіда́цца, ‑а́юся, ‑а́ешся, ‑а́ецца; незак.

1. Незак. да раскі́дацца.

2. Разм. Не цэнячы чаго‑н., дарэмна траціць, не імкнуцца ўтрымаць што‑н. пры сабе; раскідвацца. — Не з беднага краю, — паглядзела на.. [Зіну] Таня. — Дзесяткамі раскідаешся. Мыслівец. Пасада першага сакратара ЦК камсамола Беларусі не давала магчымасці [Платону Галавачу] надта раскідацца часам. Скрыган. — Цяпер вельмі разбірацца і раскідацца няма кім. Усё лепей, чым нікога... Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сці́плы, ‑ая, ‑ае.

1. Які не любіць падкрэсліваць свае заслугі, хваліцца сваімі справамі; пазбаўлены ганарыстасці. На высокім пасту .. [Барашкін] аказаўся сціплым, чулым і прынцыповым чалавекам. Данілевіч. А сціплага, не кідкага да славы Мітрафана ўпачатку зусім бянтэжыла: пасёлак сталі называць яго імем. Ракітны.

2. Стрыманы ў паводзінах, абыходжанні, словах; не развязны, прыстойны. Але Юля — сціплая. Яна не кінецца адразу: «Я!..», а пачакае, пакуль мама не перапытае: «Дачушка, няўжо гэта ты сама так зрабіла?» Гарбук. Я хлопец сціплы і не нахабны, можна сказаць, сарамлівы і нясмелы. Чарнышэвіч. Уся сям’я Сядых была надзвычай працавітая і сціплая ў сваіх паводзінах. Рамановіч. // Які не прад’яўляе вялікіх патрабаванняў, задавольваецца малым. У гэтых словах — уся Хрысціна, простая, сціплая дзяўчына, якая ўсёй душой палюбіла сваю нялёгкую працу. Кухараў.

3. Які сведчыць аб стрыманасці, памяркоўнасці ў паводзінах, размове; які выказвае такую стрыманасць, памяркоўнасць. Аглянуўшыся, .. [Маша] ўбачыла добрую, сціплую ўсмешку Васіля. Шамякін. Заўсёды сціплы і прыемны выраз дзедавага твару здаецца цяпер не проста злосным, а нават драпежным. Брыль.

4. Які нічым не вылучаецца, просты; звычайны; без прэтэнзій на раскошу. [Слава:] — Вяртаючыся дамоў, я збіраў сціплыя паўночных кветкі: маленькія рамонкі, незабудкі. Бяганская. Вяселле справілі сціплае — не вяселле, а вечар з пачастункам на кватэры ў Кудзіных. Хадкевіч. // Звычайны, радавы. [Толь:] — Пасада ў вас [Дземідзецкага] павінна аставацца сціплая. Новікаў. // Не яркі. Пры сціплым падсвечванні маладзіка Багдан спачатку пазнаў сваіх коней з брыгады, а тады ўжо стаў углядацца ў чалавека, што быў пры конях. Кулакоўскі. // Ціхі, не рэзкі. Я чую сціплы шолах вольхі І як, зліваючыся з ім, Гул правадоў высакавольтных Плыве над лесам залатым. А. Александровіч. Далёка чуваць, як пад дугой патрэньквае сціплы званочак. Брыль.

5. Нязначны, невялікі; абмежаваны, сярэдні. Сціплая зарплата. Сціплыя патрабаванні. □ Планы ў Журко былі вельмі сціплыя. Савіцкі. Спробы вярнуць [хлопчыка] Раму ў чалавечае асяроддзе ўвянчаліся вельмі сціплымі поспехамі. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)