wiedza

wiedz|a

ж. веды;

potęga ~y — сіла ведаў;

bez czyjej ~y — без ведама каго;

za czyją ~ą — з ведама каго

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

wręcz

1. проста, адкрыта, без хітрыкаў;

2. разм. проста; зусім;

to jest wręcz niemożliwe — гэта проста немагчыма;

wręcz przeciwnie — зусім наадварот

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

entuzjazm, ~u

м. энтузіязм; запал;

robić co bez ~u — рабіць што без энтузіязму (запалу, жадання);

wpadać w entuzjazm — запаляцца; праяўляць энтузіязм

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

гаво́рка ж.

1. разгово́р; м.;

пра што ідзе́ г.? — о чём идёт разгово́р?;

2. го́вор м.;

за сцяно́ю пачу́лася не́чая г. — за стено́й послы́шался че́й-то го́вор;

3. (манера говорить) го́вор; м.;

пяву́чая г. — певу́чий го́вор;

4. лингв. го́вор м.;

5. (толки о чём-л.) молва́, разгово́ры мн.;

◊ пуста́я г. — пуста́я болтовня́;

не мо́жа быць і ~кі — не мо́жет быть и ре́чи (разгово́ра);

без лі́шняй ~кі — без ли́шних (да́льних) разгово́ров

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

бой (род. бо́ю) м.

I в разн. знач. бой;

абаро́нчы б. — оборони́тельный бой;

наступа́льны б. — наступа́тельный бой;

сустрэ́чны б. — встре́чный бой;

даць б. — дать бой;

прыня́ць б. — приня́ть бой;

узя́ць без бо́ю — взять без бо́я;

б. гадзі́нніка — бой часо́в;

у стрэ́льбы пра́вільны б. — у ружья́ пра́вильный бой;

б. бараба́на — бой бараба́на;

◊ бой-ба́ба — бой-ба́ба;

бо́ем спра́вы не нала́дзіш — посл. бо́ем де́ла не испра́вишь

II (битое стекло, посуда и т.п.) бой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

дзіця́ и дзіцё (род. дзіця́ці, тв. дзі́цем и дзіцём) ср., прям., перен. ребёнок м., дитя́; младе́нец м.;

○ грудно́е дз. — грудно́й ребёнок;

◊ го́ркае дз. — ещё ребёнок;

у сямі́ ня́нек дз. без но́са — посл. у семи́ ня́нек дитя́ без гла́за;

чым бы дз. ні це́шылася, абы́ не пла́кала — погов. чем бы дитя́ ни те́шилось, лишь бы не пла́кало;

дз. не пла́ча, ма́ці не дагада́ецца — погов. дитя́ не пла́чет, мать не догада́ется

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

шум I, род. шу́му м., в разн. знач. шум;

лясны́ ш. — лесно́й шум;

без шу́му — без шу́ма;

гу́кі і шу́мы — зву́ки и шу́мы;

шу́мы ў сэ́рцы — шу́мы в се́рдце;

◊ нарабі́ць шу́му — наде́лать шу́му, подня́ть шум;

і не ш. баравы́ — хоть бы что, (и) в ус не дуть;

мно́га шу́му з нічо́га — погов. мно́го шу́ма из ничего́

шум II, род. шу́му м., разг.

1. пе́на ж.;

2. на́кипь ж.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

так.

1. прысл. Такім чынам, а не інакш.

Так трэба рабіць.

Ці так я сказаў?

2. прысл. У такім стане, выглядзе, становішчы і пад.; без дадатковых сродкаў, намаганняў і інш.

Мяса трэба есці з хлебам, а не так.

Мужчына нёс чамадан, а жанчына ішла так.

3. прысл. У такой ступені, да такой ступені, настолькі.

Гэта было так даўно, што ніхто не помніць.

Стала так цёмна, як ноччу.

4. прысл. Без асаблівай прычыны, без патрэбы або без пэўнай мэты, без сур’ёзнага намеру.

Ён прыйшоў не памагаць, а так паглядзець.

5. прысл. Правільна, дакладна, сапраўды.

Сумленны ён чалавек, гэта так.

6. часц. Ужыв. ў рэпліках пры адказе для выражэння сцвярджэння, згоды.

Верш вывучыў? — Так.

Ты любіш маляваць, любіш многа чытаць.

Так? — Так.

7. часц. Ужыв. ў рэпліцы-адказе з агульным значэннем неакрэсленасці.

Як жывеш? — Ды так.

8. часц. указ. Выкарыстоўваецца ў пачатку сказа для канкрэтызацыі, пацвярджэння раней выказанай думкі.

Так, цяжка табе будзе, пакуль прывыкнеш.

9. часц. узмацн. Выкарыстоўваецца для падкрэслівання большай выразнасці таго слова, пры якім яно стаіць.

А я так думаю, што ўсё гэта забудзецца.

10. часц. абмежавальная. Ужыв. для ўказання на прыблізную колькасць, меру чаго-н., час і пад.

Прайшлі так кіламетраў пяць.

Гадоў так праз дзесяць і не пазнаеш яго, як сустрэнеш.

11. часц. У спалучэнні з «і» ўказвае на характар дзеяння.

Яблык апетытны, так і хочацца ўкусіць.

12. злуч. У спалучэнні са злучнікам «як» выкарыстоўваецца для злучэння аднародных членаў сказа і сказаў з параўнальна-супастаўляльным адценнем.

Як дзеці, так і дарослыя любяць сваю родную мову.

◊

За так — бясплатна, дарма.

І так далей — ужыв. ў канцы пералічэння чаго-н. і ўказвае, што пералічэнне можа працягвацца.

Не так каб (разм.) — не вельмі.

Не так каб цёпла было, але і не холадна.

Не так сабе — з нейкай мэтай, з пэўным намерам.

Так і так (разм.) — ужыв. замест пераказу, паўтарэння ўжо вядомага, пра што ўжо расказвалася.

Так сабе (разм.) — ні добра ні дрэнна, пасрэдна.

Цікавая кніжка? — Так сабе.

Так ці інакш (іначай) — ва ўсякім выпадку, як бы не склаліся абставіны.

Так ці інакш, я заўтра буду ў вас.

Хоць бы і так (разм.) — няма нічога асаблівага, дрэннага ў чым-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Жушмень ’быльнёг’ (мсцісл., Юрч., Слова, 257, без націску). Суфікс ‑мень, які выдзяляецца яшчэ ў глушме́нь, цясме́нь, сухме́нь, глухме́нь, слізме́нь (Сцяцко, Афікс. наз., 116). Для кораня, відаць, трэба параўноўваць з жужма 2, дзе прадстаўлен і варыянт жушма, жушмо ’вязка льну, лазы’. Жушмень, магчыма, трэба разглядаць як вытворнае ад жу́шма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Мыла́ты ’бязрогі (карова)’, (чэрв., Нар. лекс.). Славен. miiliti ’абшчыпваць’, ’вырываць’, ’пасціся’, серб.-харв. омули- ти се ’адарваць, адвязацца’, балг. шмуля ’абтрасае, абшчыпвае’. Стары балтызм. Параўн. літ. [mulas, smilias, лат. šmauls ’без рог’, а таксама літ. gumulą і kamuolys ’тс’ (Шульц, KZ, 40, 566; Бязлай, 2, 206 і 208).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)