1. -а. Цэнтральны аддзел нервовай сістэмы чалавека і жывёл: нервовая тканка, якая запаўняе чэрап і канал пазваночніка.
Галаўны м.
Спінны м.
Работа мозга.
2. -у. Мяккая тканка, якая запаўняе поласці касцей у чалавека і пазваночных жывёл.
Касцявы м.
3. -у. перан. Розум, разумовыя здольнасці.
4. толькі мн.Ежа, прыгатаваная з мазгоў свойскіх жывёл.
Цялячыя мазгі.
◊
Варушыць мазгамі (разм.) — думаць, разважаць.
Круціць мазгі — выклікаць у каго-н. пачуццё кахання, прывабліваць.
Сушыць мазгі (разм.) — заўзята займацца разумовай працай на шкоду здароўю.
Уцечка мазгоў — эміграцыя людзей разумовай працы.
|| прым.мазгавы́, -а́я, -о́е (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Каплу́н1 ’цура’ (браг., бяроз.Шатал.; вільн., Сл. паўн.-зах., ’ежа накшталт супу з кавалачкаў сухога хлеба, цыбулі, залатых варам і засквараных салам’ (драг.Нар. словатв.; драг., іван.Вешт.; кобр.Нар. лекс.), ’абрадавая страва з хлеба і салодкай вады або малака’ (івац.Жыв. сл.). Укр. жытомірск. каплу́н ’ежа з хлеба, вады і солі’, рус.н.-рас. ’халаднік’, польск.kapłun, kapłon ’тс’. Відавочна, балтызм, утвораны ад дзеяслова *kap(l)‑ (параўн. літ.kapóti ’рубіць, сячы’, ’з’ядаць, тачыць’, kaplỹs ’адрэзаны, адколаты’, ’бяззубы’), які азначаў ’ламаць, крышыць’ — галоўнае адрозненне каплуна ў тым, што хлеб ломіцца, крышыцца, а не варыцца, не закалочваецца (як жур), не смажыцца. Сюды ж і каплу́к.
Каплу́н2 ’пакладаны певень’ (ТСБМ, Бес., Федар. 6; драг.Нар. словатв.), ’пражорлівы’ (Некр.). Ст.-бел.каплунъ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск.kapłun ’тс’ (і kapłon), якое пры пасрэдніцтве ст.-чэш.kapún — з с.-в.-ням.kappūn ’тс’ < нар.-лац.cappōne (m) < cāpo ’тс’, ’малады пеўнік’, ’малакасос’ (Слаўскі, 2, 58). У польск. слове ł‑ — у выніку жартаўлівай ад’ідэацыі да kapłan ’свяшчэннік’, ’жрэц’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Барда́1 ’брага’ (Сцяшк., Сцяшк. МГ). Рус.барда́, укр.барда. Лічыцца запазычаннем з цюрк. моў: тое ж самае, што і бурда́ (гл.). Фасмер (1, 126) указвае на паралелі салта́н|султа́н. Гл. яшчэ Шанскі, 1, Б, 43; Рудніцкі, 80. Сюды і бел.бардахлы́ст ’п’яніца’ (Нас.) да барда́ і хлыста́ць. Парася. рус.бурдохлы́ст ’вельмі дрэнная ежа, дрэнны напітак’ (гл. Фасмер, 1, 207, пад брандахлы́ст).
Скаро́мны ‘паводле рэлігійных прадпісанняў — забаронены для яды ў час посту (пра мяса, сала, малако і пад.)’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Др.-Падб., Сл. ПЗБ), скаро́мніна ‘скаромная ежа’ (Касп., Варл., Шатал.), скаро́міна ‘тс’ (Нар. сл., Сл. ПЗБ, Шатал.), скаро́мнае ‘тс’ (Пятк. 2), скоро́мнэ ‘тс’ (ТС, Сл. Брэс.), скарамі́нка ‘сала (кусочак) свіное’ (Сцяшк. Сл., Скарбы), скаро́міць ‘запраўляць страву’ (Сл. ПЗБ), скаро́міцца ‘есці скаромнае’ (ТСБМ, Др.-Падб., Касп.). Да ско́рам (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
руле́т
(фр. roulette, ад rouler = каціць)
1) ежа з сечана га мяса з вараным яйкам ці іншай начынкай, запечанага ў выглядзе прадаўгаватага акруглага кавалка;
2) кумпяк, з якога вынята костка і якому нададзена форма каўбасы;
3) пірог з цеста, згорнутага ў некалькі слаёў з салодкай начынкай.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
за́яц, зайца, м.
1. Невялікі звярок атрада грызуноў, з доўгімі заднімі нагамі, доўгімі вушамі і кароткім хвастом. Заяц-бяляк. Заяц-русак. □ Па густым зарасніку, як вецер, праімчаўся спуджаны некім касавокі заяц.Якімовіч.// Футра гэтага звярка. // Мяса зайца як ежа; заячына.
2.Разм. Пра безбілетнага пасажыра. З запіскаю ад Баўдзея пайшоў Лабановіч на Новы Свет.. шукаць таго спрытнага обер-кандуктара, што жыў на грошы ад правозу безбілетных пасажыраў, або «зайцаў», як іх там называлі.Колас.
•••
Забіць двух зайцаўгл. забіць.
Пагнацца за двума зайцамігл. пагнацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́нна
(гр. manna, ад ст.-яўр. mān)
1) ежа, якая паводле біблейскага падання, сыпалася з неба яўрэям у час іх вандравання па пустыні ў «абетаваную зямлю»;
2) густы сок, які выцякае пры пашкоджанні кары некаторых відаў раслін (ясеня, грабеншчыка і інш.);
3) лішайнік сям. леканоравых, які сустракаецца ў засушлівых раёнах Міжземнамор’я.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
стол, стала́, мн. сталы́, стало́ў, м.
1. Прадмет мэблі ў выглядзе шырокай гарызантальнай дошкі на высокіх падпорах, ножках.
Пісьмовы с.
Сесці за сталы.
Перагаворы за круглым сталом (перан.: пры поўным раўнапраўі бакоў).
2. Прадмет спецыяльнага абсталявання або частка станка падобнай формы.
Аперацыйны с.
3.адз. Страва, ежа, тое, што падаюць для яды.
Затраты на с.
Разнастаіць с.
4. Від стравы, ежы; рэжым харчавання.
Мясны с.
Дыетычны с.
Вегетарыянскі с.
5.які або чаго. Аддзел ва ўстанове, а таксама сама ўстанова, якая займаецца спецыяльным колам пытанняў
С. даведак.
Пашпартны с.
|| памянш.сто́лік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
|| прым.стало́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
nähren
1.
vt
1) кармі́ць, жыві́ць, сілкава́ць
díese Kost nährt gut — гэ́та пажыўная е́жа
2)
éinen Traum ~ — перан. пе́сціць ма́ры
2.
(sich)
(von D, mit ) харчава́цца (чым-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
requisite
[ˈrekwɪzɪt]1.
adj.
патрэ́бны; неабхо́дны; абавязко́вы
the qualities requisite for a leader — я́касьці неабхо́дныя для лі́дэра
2.
n.
патрэ́бнае, неабхо́днае; неабхо́днасьць f.
Food and air are requisites for life — Е́жа й паве́тра — неабхо́днасьці для жыцьця́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)