разбі́цца, разаб’ю́ся, разаб’е́шся, разаб’е́цца; разаб’ёмся, разаб’яце́ся, разаб’ю́цца; разбі́ся; зак.
1. Раскалоцца ад удару, трэснуць, распасціся на часткі.
Шклянка разбілася.
Самалёт разбіўся.
2. перан. Расстроіцца, разбурыцца.
Разбіліся планы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раздзяліцца на часткі, групы.
Р. на атрады.
4. Пашкодзіць, разбіць сабе да крыві частку цела пры падзенні, удары або забіцца насмерць.
Р. насмерць.
|| незак. разбіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
lunąć
зак.
1. лінуць;
2. разм. стукнуць; трэснуць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ба́цнуть сов., однокр., разг.
1. (резко прозвучать) тра́хнуць, ба́хнуць, ля́снуць, трэ́снуць;
2. (ударить) ба́цнуць; обл. ву́рзнуць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Рэ́пацца ’трэскацца, лопацца’ (ТСБМ), рэпыцца ’тс’ (Яўс.). Укр. репатися ’трэскацца, лопацца’, репнути ’трэснуць, лопнуць’, рус. репаться ’тс’. Гл. рэпаны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́шчыцца ‘ўглядацца’ (Юрч. СНЛ). Відаць, першапачатковае значэнне ‘шырока раскрываць, вылупліваць, вытрэшчваць вочы’, гл. вы́трашчыць. Слова з праблемнай этымалогіяй, параўн. рус. таращить (глаза) ‘напружана ўглядацца’, для якога Фасмер (4, 23) дапускае сувязь з трахнуть ‘стукнуць, трэснуць’, гл. трахаць. Борысь (720) на аснове чэш. třeštit ‘шалець, выходзіць з сябе’, ‘вылупліваць вочы’, дыял. treščit ‘стукаць’, ст.-чэш. treščiti ‘грукаць, трашчаць, лятаць з трэскам’, славац. trieštiť ‘разбіваць’, харв. і серб. старое trieštiť ‘трэснуць, ударыць (пра гром)’, славен. treščiti ‘выклікаць трэск, грукат’, ‘стукаць (пра маланку)’, ‘кідаць раптоўна, шпурляць’ мяркуе, што першаснае значэнне магло быць ‘адкрываць з трэскам’ (вобразна і пра вочы). Гл. трашчаць, трэснуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лу́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Аднакр. да лускаць (у 1 знач.). Вахроў скрыгануў зубамі, нібы луснуў арэх, і пайшоў. Алешка.
2. (1 і 2 ас. не ужыв.). Разм. Трэснуць, лопнуць. Бутэлька луснула. □ І слівы сыта луснулі ў баках, Аб’еўшыся і сонцам, і зямлёю. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Лу́сіць, лу́сіть ’трашчаць’ (Растарг.) — другаснае ўтварэнне з лу́снуць ’трэснуць, лопнуць’, якое з прасл. lus(k)nǫti. Не выключана магчымасць утварэння з выклічніка лусь! (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́пнуць ’памерці’ (Грыг.) — у выніку пераносу значэння з лу́пнуць ’ударыць’ (бых., Мат. Маг.), лу́пнуць ’трэснуць, разламацца’ пры ад’ідэацыі рус. смал. лу́нуць ’памерці, здохнуць’. Да лупіць 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Нашарэ́піць, нашэрэпіць ’натапырыць, наставіць’, нашэ‑ рёплены ’натапыраны’ (ТС). Экспрэсіўнае ўтварэнне, у складзе якога ўзмацняльнае ‑ша‑ (< *šč < :*če) і рэпіць, параўн. рыпнуць ’лопнуць, трэснуць’, рэпіца ’кончык хваста’, гл. шарапенне ’ламачча’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ло́пнуть сов., в разн. знач. ло́пнуць, трэ́снуць;
◊
хоть ло́пни хоць ло́пні (трэ́сні);
чтоб ты ло́пнул! каб ты ло́пнуў (трэ́снуў)!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)