до́ўгі, ‑ая, ‑ае і даўгі́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае вялікую даўжыню (у 1 знач.);
2. Працяглы ў часе.
3. Які працяжна вымаўляецца (пра гукі, склады).
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
до́ўгі, ‑ая, ‑ае і даўгі́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае вялікую даўжыню (у 1 знач.);
2. Працяглы ў часе.
3. Які працяжна вымаўляецца (пра гукі, склады).
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца;
1. Капаючы, разграбаючы, рыцца ў чым‑н. рыхлым, сыпкім.
2.
3. Паддавацца капанню.
4.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Schátten
1) цень
2) здань, пры́від
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Перапёлка ’палявая птушка сямейства фазанавых. Cotumux eoturnux’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
да,
1. Выражае прасторавыя адносіны, указвае месца ці прадмет, да якіх скіравана дзеянне.
2.
3.
4. Паказвае на час, да якога адбываецца дзеянне.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14. У спалучэнні з
15.
16.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
от и ото предлог с
отплы́ть от бе́рега адплы́сці (адплы́ць) ад бе́рага;
изба́виться от опа́сности пазба́віцца ад небяспе́кі;
письмо́ от ма́тери пісьмо́ ад ма́ці;
письмо́ от пя́того ма́я пісьмо́ ад пя́тага ма́я;
пу́говица от пальто́ гу́зік ад паліто́;
рабо́чий от станка́ рабо́чы ад станка́;
от всего́ се́рдца ад усяго́ сэ́рца;
перехо́д от го́ря к ра́дости перахо́д ад го́ра да ра́дасці;
от и́мени делега́ции ад імя́ дэ́легацыі;
ото все́х ад усі́х; наряду с этим иногда переводится иными предлогами, в частности: а) при указании причины, основания з, са (чаго); при этом са употребляется перед словами, начинающимися с двух и более согласных, из которых первый шипящий, свистящий или плавный;
пла́кать от ра́дости пла́каць ад (з) ра́дасці;
дрожа́ть от стра́ха дрыжа́ць са (ад) стра́ху; б) при обозначении предлогов пространственных или временных з, са (чаго);
от кра́я до кра́я ад (з) кра́ю да кра́ю;
от головы́ до
от двена́дцати до ча́су ад (з) двана́ццаці да гадзі́ны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сам-
1. (во столько-то раз больше);
сам-дру́г у два разы́ (больш, бо́льшы за што);
сам-трете́й у тры разы́ (больш, бо́льшы за што);
урожа́й сам-
2. (столько-то, считая вместе с действующим лицом);
сам-дру́г удву́х (удзвю́х, удваі́х);
сам-трете́й утро́х (утраі́х);
сам-четвёрт учатыро́х (учацвяры́х);
сам-шёст ушасцёх (ушасцяры́х);
сам-сём усямёх (усемяры́х);
сам-восьмо́й увасьмёх (увасьмяры́х);
сам-девя́т удзевяцёх (удзевяцяры́х);
сам-деся́т удзесяцёх (удзесяцяры́х);
я сам-дру́г с тобо́ю я ўдвух (удзвю́х, удваі́х) з табо́ю.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́са, ‑ы,
1. Аддзяленне ва ўстановах, прадпрыемствах для прыёму, зберажэння і выдачы грошай і грашовых папер, а таксама памяшканне, дзе знаходзіцца гэта аддзяленне.
2. Скрынка, шафа для захоўвання грошай, каштоўных папер і інш.
3. Наяўныя грошы ўстановы, прадпрыемства.
4. У друкарскай справе — скрынка, раздзеленая на ячэйкі, са шрыфтам для набору.
•••
[Іт. cassa.]
каса́ 1, ‑ы́;
Доўгія заплеценыя валасы.
каса́ 2, ‑ы;
Ручная сельскагаспадарчая прылада, якая складаецца з доўгага загнутага ляза, насаджанага на касільна, і служыць для зразання травы, збожжа і інш.
•••
каса́ 3, ‑ы́;
1. Доўгая вузкая мель, якая ідзе ад берага; мыс.
2. Вузкая паласа чаго‑н.
каса́ 4, ‑ы́;
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
голова́
◊
забра́ть в го́лову убі́ць (набра́ць) у галаву́;
ско́лько голо́в, сто́лько умо́в
голова́ идёт кру́гом галава́ кру́ціцца, галава́ ідзе́ кру́гам;
пове́сить го́лову зве́сіць (апусці́ць) галаву́;
быть голово́й вы́ше быць на галаву́ вышэ́й;
го́лову дать на отсече́ние галаву́ даць на адсячэ́нне;
закружи́лось в голове́ закруці́лася галава́;
вскружи́ть го́лову закруці́ць галаву́;
как снег на́ голову як снег на галаву́;
с больно́й головы́ на здоро́вую з хво́рай галавы́ на здаро́вую;
в пе́рвую го́лову у пе́ршую чаргу́;
быть о двух голова́х не шкадава́ць галавы́;
вы́дать с голово́й вы́даць з галаво́й;
сломя́ го́лову, очертя́ го́лову на злом галавы́ (ка́рку); (стремглав) стрымгало́ў;
лома́ть го́лову (над чем-л.) лама́ць галаву́ (над чым-небудзь);
уйти́ с голово́й во что́-л. ца́лкам адда́цца чаму́-не́будзь;
без головы́ без галавы́;
в голова́х (в изголо́вье) у галава́х;
вы́бросить из головы́ вы́кінуць з галавы́;
заплати́ть голово́й заплаці́ць галаво́й;
на голове́ ходи́ть на галаве́ хадзі́ць;
намы́лить го́лову (кому) намы́ліць галаву́ (каму);
на све́жую го́лову (делать что) на све́жую галаву́ (рабіць што);
на свою́ го́лову на сваю́ галаву́;
не выходи́ть из головы не выхо́дзіць з галавы́;
отвеча́ть голово́й (за кого, что) адка́зваць галаво́й (за каго, што);
сам себе́ голова́ сам сабе́ галава́;
с головы́ (с каждого) з галавы́;
с головы до ног, с ног до головы́, с (от) головы́ до
сложи́ть го́лову злажы́ць галаву́;
ударя́ть (уда́рить) в го́лову дава́ць (даць) у галаву́;
че́рез го́лову чью (кого) це́раз галаву́ чыю (каго);
мяки́нная голова́ мякі́на ў галаве́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
галава́, ‑ы́;
1. Верхняя частка цела чалавека, верхняя або пярэдняя частка цела жывёліны, якая заключае ў сабе мозг.
2.
3.
4.
5.
6. Харчовы прадукт у выглядзе шара або конуса.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)