Пялёскацца ’плюхацца, купацца, мыцца’ (ТСБМ; полац., Янк. 2; трак., Сл. ПЗБ), пяле́скацца ’тс’ (Нас.; ашм., Сл. ПЗБ), пяляска́цца ’тс’ (Бір. Дзярж.), пелеска́цца ’паласкацца’ (ПСл), пеляска́ць ’паласкаць, муціць, боўтаць’, пеле́скаць ’разліваць, плюхаць, пляскаць’ (Нас.), пялеска́ць ’паласкаць, пялёхаць’ (Бяльк.), сюды ж пе́леск ’плёск, плёскат’ (Нас.), пялёсканне ’тс’ (ТСБМ), параўн. славен.pelískati ’пляскаць, плюхаць’. На базе гукапераймання, параўн. плёск, пляск, плюск (гл.) і дзеясловы плёскаць, пляскаць, плю́скаць і пад., якім адпавядаюць літ.plekšė́ti ’ляпаць, плюхаць’, plaskúoti ’пляскаць’ і пад. (Міклашыч, 236; Бязлай, 3, 23). Паводле Векслера (Hist., 89), у слове пялёсканне выступае другаснае псеўдапоўнагалоссе на фоне рус.плескание, падобнае да серабро, сярэ́бро, серебрыны (ст.-бел., 1405 г.), дзе ь у *sьrbro асімілюецца да e ў наступным складзе. Інакш (вынік кантамінацыі полоскаться і плескаться) для смал.пелеска́ться Шахматаў (Очерк древн., 153) і Фасмер (3, 229). Сюды ж пяле́скацца ’пералівацца бліскучымі палосамі’ (Нас.), піліскува́цца ’зіхацець яркімі колерамі’ (Бяльк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плю́хаць1 ’падаць з шумам’ (ТСБМ), плю́хнуць ’упасці ў ваду’ (Бяльк.), плю́хацца ’падаць, шлёпацца ў ваду, гразь з пляскам’, ’перамяшчацца, рухацца ў вадзе, балоце’ (ТСБМ), плю́хаць ’удараючы па вадзе, рабіць плёскат, пляск’ (Шат.), хоць апошняе можа ўзыходзіць і да плёхаць (гл.). Побач з гэтым у плю́хаць, плю́хацца развіваецца значэнне ’плёскацца’, ’боўтацца па гразі’ (Шат.), ’пералівацца праз край’, ’ударацца аб што-н.’, ’купацца, мыцца, распырскваючы ваду’ (ТСБМ); адпаведна плю́х! — пра выліванне: нясуць, а іш шайкі плюх, плюх на мост (мсцісл., Нар. лекс.), альбо плюх (параўн.: плюх вады яму ў вочы!) замяняе плюсь ’тс’ (Бяльк.). Сюды ж: плю́хнуць ’упасці ў ваду’ (Бяльк.) ’ударыць’ (Жд. 1), ’лінуць’ (смарг., ваўк., Сл. ПЗБ), параўн. укр.плю́хати, плю́хнути ’плёскаць; падаць з шумам’, рус.плю́хать, плю́хнуть, польск.pluchać ’тс’, балг.плю́(х)вам, плю́хна ’даваць аплявуху; упасці на зямлю’. Да прасл.*plʼux‑ati < *plʼusk‑a‑ti, гл. плю́скаць.
Плю́хаць2 ’хлюпаць’, ’ісці (аб працяглым дажджы)’, плюхце́ць ’тс’ (ТСБМ), плюхчэць ’падаць вялікімі кроплямі’ (Нас.). Да прасл.*plʼux‑t‑ě‑ti, якое з і.-е.*pleu̯‑sk‑ ’імжэць, імгліць’. Гл. папярэдняе слова; да словаўтварэння параўн. ды́хаць/дыхце́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уве́рх, прысл.
1. У вышыню, угору; увысь; проціл. уніз. Струнамі гудуць правады, прагнае полымя шалёна ўзвіваецца ўверх.Лынькоў.Туман ірвануўся ўверх.Бядуля.// У напрамку да верхняй часткі чаго‑н. Перамагаючы страх, я пачынаю карабкацца па сцяне. Але ногі мае коўзаюцца, рукі зрываюцца, і хутка я лячу ўніз .. — Пачакай, — кажу я, — дай злаўчыцца. Зноў карабкаюся ўверх.Якімовіч.
2.(звычайнаўспалучэннізназ.уТ). Унутраным бокам наверх, ніжняй часткай прадмета ўгору. Міхась скінуў кажух, вывернуў уверх шэрсцю і накінуў на сябе.Колас.[Рыбацкая лодка] не была прыкута, а ляжала ў кустах, перавернутая ўверх дном.Шамякін.
3. У напрамку да вытоку, вярхоўя ракі, супраць цячэння. Буксір узяў курс уверх па рацэ.«Маладосць».Дзіцячы гоман і плёскат вады чуўся .. далей, уверх па рэчцы.Брыль.— Дзядзька Мікола, — кажа [Настасся Ніліпаўна] старому, — не ўніз, а ўверх плывём.Бялевіч.
•••
Перавярнуцца ўверх дномгл. перавярнуцца.
Перавярнуць уверх дномгл. перавярнуць.
Уверх дном — не так, як трэба (ісці, пайсці і пад.) — пра ход спраў, парушэнне звычайнага парадку. [Марыля:] Як вярнуўся малады паніч недзе з далёкага краю, з навук, дык усё пайшло ўверх дном.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
splash
[splæʃ]1.
v.t.
1) распы́рскваць (ваду́, гразь)
2) абдава́ць, абліва́ць вадо́ю, пы́рскаць
The waves splashed on the beach — Хва́лі распы́рскваліся на пля́жы
3) замо́чваць, абпы́рскваць, захлю́пваць
2.
v.i.
1) шлёпацца, бо́ўтацца, хлю́пацца
2) хлю́паць, хлёпаць
He splashed across the brook — Ён прахлю́паў праз руча́й
3.
n.
1) хлюпата́f.
2) пы́рсканьне, распы́рскваньне, плю́ханьне n.
3) пы́рска, кля́кса f.
4) плёскат, пляск -у m.
to fall into water with a splash — увалі́цца ў ваду́ з плёскатам
5) пля́ма f.
She has splashes of grease on her dress — На е́йнай суке́нцы былі́ пля́мы тлу́шчу
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
dash
[dæʃ]1.
v.t.
1) шпурля́ць
2) абліва́ць, абдава́ць (вадо́ю)
3) плю́хаць
She dashed some paint on the paper and called it a tree — Яна́ плю́хнула фа́рбы на папе́ру і назва́ла гэ́та дрэ́вам
4) прыгнята́ць, зьнеахво́чваць
2.
v.i.
сьпяша́цца, імча́цца
They dashed by in a car — Яны́ пране́сьліся а́ўтам
3.
n.
1) плёскат, усплёск -у m. (вады́, хва́ляў)
2) уцёкі pl. only
to make a dash for safety — уцячы́ ў бясьпе́чнае ме́сца
3) уда́р -у m.
4) драбо́к -ка́m.
a dash of pepper — драбо́к пе́рцу
5) бег на каро́ткую адле́гласьць
6) штрых -а́m. (пяра́), мазо́к -ка́m. (пэ́ндзля)
7) праця́жнік -а m. (знак прыпы́нку)
8) энэ́ргія f., запа́л -у m., жва́васьць f.
•
- dash off
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
wash
[wɑ:ʃ]1.
v.t.
1) мыць, абмыва́ць
to wash clothes — мыць бялі́зну
to wash one’s face — памы́ць твар
to wash dishes — памы́ць по́суд
2) замыва́ць, адмыва́ць
to wash a spot out — адмы́ць пля́му
3) мыць бялі́зну
4) бялі́ць
5) прамыва́ць (напр. залатано́сны пясо́к)
6) вымыва́ць, выно́сіць
The sea washed the body ashore — Мо́ра вы́несла це́ла на бе́раг
2.
v.i.
1) мы́цца
2) мы́цца, адмыва́цца
This cloth washes well — Гэ́тая ткані́на до́бра мы́ецца
3) плёскаць, плёскацца
The waves washed upon the rocks — Хва́лі плёскаліся аб ска́лы
4) Figur. вытры́мваць кры́тыку
This argument won’t wash — Гэ́ты аргумэ́нт не вытры́мвае кры́тыкі
3.
n.
1) мыцьцё n.
2) бялі́зна f.
to hang out the wash to dry — вы́весіць бялізну со́хнуць
3) плёскат вады́
4) за́вадзь f.; мо́кры по́плаў
5) паласка́ньне n.
mouth wash — паласка́ньне для ро́та
6) памы́і pl. only.
7) бурда́, баланда́f. (рэ́дкі нясма́чны суп)
8) то́нкае пакрыцьцё
9) залатано́сны пясо́к
10) кільва́тэр -а m.
•
- wash ashore
- wash away
- wash down
- wash out
- wash up
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)