Скры́га ‘крыга’, ‘пласт узаранай зямлі’, скрыга́н ‘скрыль’ (Шатал.; віл., шчуч., Сл. ПЗБ), скры́га, скрыжа́ліна ‘кавалак лёду, мёрзлай зямлі, солі і інш.’ (Варл., Ян.). Гл. крыга. Семантыка пад уплывам скрыль (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ільдзіна, крыга
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
плі́та Вялікая льдзіна; крыга (Лёзн.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Скры́дня ‘крыга’ (валож., Сл. ПЗБ). Кантамінацыя скрыга з асновай скрыд-, якая ў скрыдэль (гл.), аформленае суф. ‑н(я).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ільдзі́на кавалак, глыба лёду; крыга’ (ТСБМ, Інстр. I). Ад лёд (гл.) з суф. адзінкавасці ‑ін‑а, і‑ пратэтычнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ільдзі́на і льдзі́на, ‑ы, ж.
Кавалак, глыба лёду. // Крыга. Здаецца, яшчэ ўчора .. [Нёман] імкліва нёс кудысьці на хвалях апошнія льдзіны, а сёння — вербы, заглядваючыся ў яго празрыстую ваду, нібы ў люстэрка, ужо любуюцца сваімі бледна-зялёнымі завушніцамі. Данілевіч. Ён [снежань] ахінуў стагі лугоў, Як верацёны снежнай воўнай; З-пад Налібок, з балот, лясоў Плыты ільдзін пагнаў па Нёмну. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыпо́й ’ільдзіна, якая прыбілася да берага’ (навагр., Сл. ПЗБ). Рус. дыял. припо́й ’лядовы прыпай’, укр. припа́й ’крыга, якая моцна прымерзла да берагоў’. Нулявы дэрыват ад прыпаяць < паяць (гл.) з чаргаваннем галосных у корані.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
kra
ж. крыга; ільдзіна;
rzeką płynęło sporo kawałków kry — па рацэ плыло шмат крыг
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Трайні́к ’прадмет, які складаецца з трох частак’ (ТСБМ), ’вілы з трыма зубамі’ (Абабур.), ’рыбалоўны кручок з трох кручкоў’ (Мат. Гом.), ’вялікі кручок на тры зубы ў выглядзе якара’ (мёрск., Жыв. НС), ’трохпудовая гіра’ (Касп., Мат. Гом.), ’рыбалоўная крыга з двумя гегнямі (у выглядзе палазоў)’ (паст., шарк., ЛА, 1; брасл., ігн., лудз., паст., Сл. ПЗБ; ЖНС), ’камізэлька’ (Мат. Гом.), ’бёрда на 13 пасмаў’ (ТС). Утворана з трайны́ (< прасл. *trojьnъ‑jь < *troje) ’які складаецца з трох аднародных ці падобных частак’, ’які паўтараецца тры разы, у трох відах або павялічаны ў тры разы’ (ТСБМ), параўн. тройны́е вілкі́ ’трохзубыя вілы’ (ТС). Сюды ж: трайча́к ’рыбалоўная крыга’ (круп., шчуч., ЛА, 1), трайня́к ’моцны пітны мёд’ (Нас., Байк. і Некр.), якое, аднак, можа быць паланізмам, параўн. польск. trójniak ’сорт напітку з мёду’. Меркаванні Лаўмане (Лекс. балтызмы, 18) пра калькаванне лексемай трайні́к ’рыбалоўная прылада, крыга’ літ. tribradis, лат. trīnis, trijbridis ’тс’ не пераконвае, хутчэй гэта міжмоўнае арэальнае ўтварэнне з нявызначаным цэнтрам інавацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляда́к ’лядзяш’ (Сцяшк.). Балтызм. Параўн. літ. ledókas, ledùkas ’кавалачак лёду або граду’. Іншыя бел. назвы ледзяша ўтвораны ад лёд (гл.): лядзя́к, лядзе́нь, ля́дзенне, ле́дзень, ледзяшок ’кавалак лёду, ільдзіна’ (ТСБМ, Бяльк., Юрч. Вытв., Мат. Гом.), ’кавалак лёду, на якім дзеці коўзаюцца, з’язджаюць з горкі’ (Нік., Оч.), лядзі́на ’крыга’ (навагр., З нар. сл.), лядзя́ш ’лядзяк’ (чэрв., Сл. ПЗБ; ТСБМ, Шат., Ян.) ’крыга’ (Ян.), лядзянка, лідзянка ’лядзяш’ (Шатал., Мат. Гом., Мат. Маг.; навагр., З нар. сл.), ’рэшата, дошка або скрынка з абледзянелым дном для катання зімой з горак’ (ТС; гарадоў, Нар. лекс.; лудз., Сл. ПЗБ). Аб суфіксе ‑яш гл. Бел. гр.₂ (1, 237).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)