1. Невялікі кораб (у 1 знач.). Ссыпаць зерне ў карабок.
2. Невялікая стандартная каробка для запалак, алоўкаў і пад. Пачулася шорганне запалкі аб карабок.Пальчэўскі.На стале ляжала ў кардонным карабку даміно.Марціновіч.
3. Тое, што і каробка (у 2 знач.). Адзін цагляны карабок нагадваў, што некалі тут, на беразе Дняпра, узвышаўся прыгожы будынак.Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Забёнка ’невялікая кадка’ (Касп.). Рус.дыял.паўн.зобёнка ’кош’, краснаяр. ’каробка для солі’, перм. ’кораб, кош’, ст.-рус.зобенка ’торба, кош, мера’ (XVI ст.) памянш. з суф. ‑к‑ ад зобня ’тс’, утворанага ад зоб ’сыпучы корм’. Гл. зобка, зоб.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пусты́, -а́я, -о́е.
1. Пра ёмішча: нічым не запоўнены, вольны.
П. кораб.
Пустыя кішэні. 3 пустога (наз.) і Саламон не налье (прыказка). На п. жывот (не пад’еўшы; разм.). П. шар.
Пустая парода (без металу; спец.).
2.перан. Беззмястоўны, беспадстаўны, несур’ёзны.
П. чалавек.
Пустая задума.
Пустая кніга.
◊
З пустымі рукамі (разм.) — нічога не прынёсшы або нічога не атрымаўшы.
Прыйшлі з пустымі рукамі.
Каб табе (яму, вам, ім) пуста было (разм.) — выражэнне лёгкай незадаволенасці чыімі-н. дзеяннямі.
|| наз.пустата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Кара́вы ’брудны’ (Шат., Касп., Сл. паўн.-зах., Мат. АС, Янк. III), укр.коравий ’закарузлы, закарэлы’, рус.корявый ’тс’, чэш.koravý ’зацвярдзелы’, славац.koravi ’закарузлы’, балг.кораб ’цвёрды’, серб.-харв.ко̀раб ’цвёрды, закарузлы’ узыходзяць да прасл.koravъ, якое да kora (Трубачоў, Эт. сл., 11, 51).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЛІНДА́Ж
(франц. blindage),
фартыфікацыйнае палявое збудаванне для аховы асабовага складу ад куляў, асколкаў, мін, запальных сродкаў і паражальных фактараў ядз. выбуху. Робіцца ў выглядзе выемкі ў зямлі з мясц. матэрыялаў (круглых бярвёнаў, брусоў, жардзін, фашын) і матэрыялаў прамысл. вырабу (хвалістай сталі, зборных жалезабетонных канструкцый, абалонак і інш.). Складаецца з асн. памяшкання (для асабовага складу), увахода з моцнымі дзвярамі, грунтавой абсыпкі; мае вентыляцыйны кораб. Упершыню ў Расіі бліндажы выкарыстаны ў Севастопальскай абароне 1854—55, шмат будавалася ў 1-ю і 2-ю сусв. Войны.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Карабе́ль, укр.корабель, рус.корабль, чэш.koráb, славац.koráb, польск.korab, ст.-слав.корабль, балг.кораб, серб.-харв.ко̏рабаљ, славен.korabelj. Лічыцца праславянскім запазычаннем з грэч.χαςάβιον (Бернекер, 567). Спасылка на адзінасць гэтага эвентуальнага праславянскага грэцызма нічога не даводзіць, бо праблема палеабалканізмаў у праславянскай мове зусім не вывучана. Зафіксаванае толькі ў візантыйскую эпоху грэч.καράβιον тым не менш перадаецца ў славянскіх мовах з ‑bъ‑, а не ‑v‑, што гаворыць на карысць яго палеабалканскага паходжання (параўн. Трубачоў, Эт. сл. 11, 46–48).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сем, сямі, Т сямю, ліч.кольк.
Лік і лічба «7». Напісаць лічбу 7. Сем у пяць.// Колькасць, якая абазначаецца лічбай 7. Сем вучняў. Сем алоўкаў. □ Сем разоў адмерай, а раз адрэж.Прымаўка.Чорт сем пар лапцей стаптаў, пакуль такую пару дабраў.Прыказка.
•••
Драць сем шкургл. драць.
За сямю замкамі (пячацямі)гл. замок.
Злупіць (садраць) сем шкургл. злупіць.
Сагнаць сем патоўгл. сагнаць.
Сем карабоўгл.кораб.
Сем пятніц на тыдніўкагогл. пятніца.
Спусціць (зняць) сем шкургл. спусціць.
У адзін дзень сем перамен — тое, што і сем пятніц на тыдні (гл. пятніца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Korb
m -(e)s, Körbe
1) ко́ш(ык), ко́раб
◊ éinen ~ bekómmen* — атрыма́ць адмо́ву
j-m éinen ~ gében* — адмо́віць каму́-н. (пры сватанні)
2) ву́лей
3) горн. (пад’ёмная) кле́тка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Калу́пашак ’плецены кош на воз’ (Сцяшк.), колупушок ’кош для перавозкі бульбы’ (Мат. Гом.), ’плецены кораб на сані або воз’ (ТС). Рэгіянальная інавацыя, зах.-бел. форма, магчыма, і незалежная. Утворана метатэзай з палукашак, які, відаць, да *палукош, дзе кош‑ назва вялікага кораба на воз. Менш верагодна думаць пра сувязь палукашак з вядомым у рус. мове лукошко і лукно. Таксама нельга лічыць зыходнай разглядаемую лексему, якая магла быць аддзеяслоўным утварэннем ад калупаць ’плесці’, параўн. смал.колупаць ’плесці лапці’. Апошняе — лакальная інавацыя, параўн. бел.калупаць ’вязаць’ (карункі), утворанае на базе калупаць ’марудна вазіцца’. Адносна ўкр. бойк. параўн. колупінок і колупіток < полукіпок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мэндлік, мэндаль, мэ́ндаль, мэндыль, мэндзяль, мэндля, мэндла ’маладая укладка 5 або 10–15 снапоў, пастаўленых у кучкі для прасушкі і накрытых распасцёртым снапом зверху’ (ТСБМ, Бір. дыс.; івац., Сл. Брэс.; Шат., Сл. ПЗБ, Сцяц.; гродз., КЭС; карэліц., Шатал.; навагр., Нар. словатв.; паўн.-зах., ДАБМ, к. 286), ’укладка з 30 снапоў’ (кам., Шатал.); ваўк. ’пятнаццаць штук чаго-небудзь’ (Сл. ПЗБ). З польск.mendel, mędel, mandel, mądel, якія з паўн.-ням.Mandel ’мэндлік’, ’15–16 штук чаго-небудзь’ (Чартко, Бел. лінгв. зб., 147 і 149; Выгонная, БЛ, 6, 1974, 64 і Бел.-укр. ізал., 15) < с.-лац.mandala ’кораб, кош’ (Васэрцыер, 148).