1.Дзеяннеістанпаводледзеясл. разрывацца 1 — разарвацца (у 1, 2 знач.).
2. Прастора, якая ўтварылася паміж разарванымі часткамі чаго‑н. Нарэшце палотнішча разарвалася, і, быццам у гэты разрыў, дождж ужо лінуў як з вядра.Карпаў.Туман увачавідкі радзеў, у праясненых разрывах яго ўжо зусім выразна мільгалі лапікі маку, камяні.Быкаў.// Прамежак у часе, перапынак. [Алена:] — Я баюся, каб не было разрыву паміж сціртаваннем і жнівом.Мележ.//перан. Адсутнасць адпаведнасці, узгодненасці паміж чым‑н. Разрыў паміж тэорыяй і практыкай. Разрыў паміж вымаўленнем і напісаннем.
3. Поўнае спыненне якіх‑н. адносін паміж кім‑н. Нарэшце, Андрэй Цітавіч не мог не лічыцца з тым, як успрымуць людзі яго разрыў з Кацярынай.Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́касць, ‑і, ж.
1. Характэрная адзнака, істотная ўласцівасць, якая адрознівае адзін прадмет ад другога. Страявы афіцэр, капітан, гэты чалавек дзіўным чынам спалучаў у сабе многія якасці, самыя супрацьлеглыя.Шамякін.
2. Ступень прыгоднасці, вартасці чаго‑н. Якасць прадукцыі. □ [Гарлахвацкі:] Што да даклада, то ад яго якасці залежыць ваш [Тулягі] лёс у першую чаргу.Крапіва.Міхась лічыцца сёння.. адказным за якасць друку.Брыль.Аптымістычнасць — выдатная якасць мастацтва.Бугаёў.
3. У філасофіі — катэгорыя, якая выражае істотную пэўнасць прадмета, дзякуючы якой ён з’яўляецца іменна гэтым прадметам, а не іншым. Пераход колькасці ў якасць.
4. У шахматнай гульні — розніца ў цэннасці цяжкай фігуры (ладдзі) у параўнанні з лёгкай фігурай (канём, сланом).
•••
Дзяржаўны знак якасцігл. знак.
Інспекцыя па якасцігл. інспекцыя.
У якасцікаго-чаго — як хто‑н. або што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
consider
[kənˈsɪdər]
v.t.
1) абду́мваць, разгляда́ць, абмярко́ўваць, заду́мвацца над чым
2) прызнава́ць, лічы́ць
He considers them (to be) innocent — Ён лі́чыць іх невінава́тымі
to consider it necessary — прызнава́ць патрэ́бным
3) ду́маць, уважа́ць
4) лічы́цца з кім, шанава́ць (пагля́ды, пачу́цьці)
5) браць пад ува́гу, улі́чваць
all things considered — узя́ўшы ўсё пад ува́гу
6) цані́ць; мо́цна паважа́ць
7) разважа́ць, меркава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Бу́бня ’бубновая масць у картах’ (Нас.), бу́бы, бу́бна, бубня́ (Бяльк.). Рус.бу́бны, укр.бу́бна. Лічыцца запазычаннем з чэш.bubny ’тс’ (літаральна званочкі’, таму што на картах адпаведнай масці былі памаляваныя іменна званочкі). Унбегаун, BSL, 48 (2), 95–96; Шанскі, 1, Б, 209. Але Рудніцкі, 229 (услед за Агіенкам і іншымі), лічыць гэта не запазычаннем, а ўтварэннем прама ад бу́бен (матывацыя назвы тая ж).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вятры́ска ’моцны вецер’ (КТС, Сцяшк.). Польск.wiatrzysko, wietrzysko ’віхар’, в.-луж.wětrisko ’жахлівы вецер’ н.-луж.wētśisko ’навальніца’ (Швеля), чэш.дыял.vétřisko ’моцны вецер’. Думку аб супольнай інавацыі гл. Цыхун, Бел.-польск. ізал., 146–147. Адносна суфікса, які лічыцца запазычаннем у бел. мове з польск. (ГБМ, 1, 97), гл. Слаўскі, SP, 96. Адносна геаграфіі суфікса параўн. АЛА, мат. і дасл., 1971, к. 23.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Го́луб ’голуб’. Рус.го́лубь, укр.го́луб, польск.gołąb, чэш.holub, серб.-харв.го̏лу̑б, ст.-слав.голѫбь. Прасл.*golǫbь. Лічыцца словам з не вельмі яснай этымалогіяй (агляд версій гл. у Слаўскага, 1, 312–313; Фасмера, 1, 432–433; Трубачова, Эт. сл., 6, 216–217). Можна прыняць версію, што прасл.*golǫbь вельмі нагадвае лац.columba, Columbus ’тс’, але хутчэй гэта паралельныя ўтварэнні (Трубачоў, там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гру́дзі ’грудзі’. Параўн. рус.грудь, укр.грудь, гру́ди, ст.-польск.grędzi, чэш.hruď, балг.гръд, гърдисерб.-харв.гру̑д, гру̑ди, ц.-слав.грꙋдь, грѫдь. Прасл.*grǫdъ. Лічыцца роднасным этымалагічна са слав.*grǫda і *gręda (гл. града́). Назва *grǫdь з’яўляецца слав. інавацыяй (архаічная слав. назва *pьrsь, *pьrsi). Трубачоў, Эт. сл., 7, 148–149; Фасмер, 1, 463; Бернекер, 1, 356; Слаўскі, 1, 342–343.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гука́ць ’гукаць’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк.), гу́каць ’гаварыць; стукаць’ (Нас.), ’гаварыць’ (Касп., Жд. 1, Шатал.). Лічыцца гукапераймальным утварэннем прасл. характару. Параўн. рус.гукать ’гукаць; гаварыць’, укр.гукати ’гукаць’, польск.hukać; балг.гукам, чэш.houkati ’крычаць, быць’ і г. д. Прасл.*gukati (так у Трубачова, Эт. сл., 7, 169) або хутчэй *gukati, *hukati, *chukati (так у Слаўскага, 1, 432–433).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Даскана́лы ’дасканалы’ (БРС). Параўн. укр.доскона́лий, рус.доскона́льный. Лічыцца запазычаннем з польск.doskonały ’тс’ (у польск. мове слова зафіксавана ў помніках, прынамсі, з XV ст.). У ст.-бел. помніках няма (параўн. Булыка, Запазыч.). Гл. Слаўскі, 1, 157; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 173. Апошні ўказвае, што, паводле гістарычных даных, слова прыйшло з мовы паўднёва-заходняй Русі, куды яно трапіла з польскай крыніцы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Добраахво́тны ’добраахвотны’ (БРС). Звязана з рус.доброхо́т ’добразычлівец’, доброхо́тный. Хутчэй за ўсё запазычанне з ц.-слав. крыніцы. У рус. мове лічыццаст.-рус. калькай грэч.εὔνους ’тс’ (гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 147). Трубачоў (Эт. сл., 5, 42) адносіць *dobroxъtъ, *dobroxotъ да ліку прасл. лексем. Няпэўна. Сюды адносіцца і добраахво́тнасць, якое або з’яўляецца калькай рус.доброво́льность або самастойным утварэннем ад добраахво́тны.