4. (иметь намерение) переводится прич. с инф.: што вы мярку́еце рабі́ць? что вы наме́рены де́лать?;
◊ разважа́ць ды м. — суди́ть да ряди́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
cel, ~u
м.
1. мэта;
cel życia — мэта жыцця;
na ~e dobroczynne — для дабрачынных мэтаў;
na cel charytatywny — на дабрачынную мэту;
w ~u (~em) — з мэтай..;
bez ~u — без мэты; бязмэтна;
dopiąć ~u — дасягнуць мэты;
mieć co na ~u (za ~) — мець што на мэце;
cel uświęca środki — мэта апраўдвае сродкі;
mijać się z ~em — не дасягнуць мэты;
2. аб’ект; мішэнь;
obrać kogo za cel żartów — абраць для сябе каго аб’ектам жартаў;
3. мішэнь;
mierzyć do ~u — меціць у мішэнь
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
нялёгкі, ‑ая, ‑ае.
1. Значны па вазе, даволі цяжкі. Воз нялёгкі Па гразі Па калодкі грузне.Крапіва.
2. Які патрабуе шмат энергіі, сіл; цяжкі. Праца была нялёгкая. Хто не ведае працы балагола?..Гартны.Паход цэлым атрадам быў нялёгкім, асабліва таму, што пяхота ўвесь час замаруджвала ход конніцы.Брыль.// Такі, якога можна дасягнуць шляхам вялікіх намаганняў, з вялікай цяжкасцю. Тры нялёгкія заданні Мне жыццё дало: На начной дарозе дальняй Адшукаць святло; Скласці песню на той мове І на той зямлі, Над якой у час суровы Буры прагулі; Пакідаючы краіну з сонцам веснавым, Сад квітнеючы пакінуць Па шляху сваім.Танк.// Які звязаны з цяжкасцямі. Рая з наіўнасцю пераймае ўсё, што робіць гэтая спрактыкаваная жанчына, — вучыцца нескладаным, але і нялёгкім абавязкам маці.Шамякін.Усё жыццё — нялёгкая вандроўка.А. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Выперадзіць, рухаючыся хутчэй. Якраз у гэтым месцы калону абагналі грузавікі, напакаваныя вайсковай маёмасцю.Чорны.// Вырасці большым, вышэйшым за каго‑, што‑н. на працягу аднаго і таго ж часу. [Мятлічка] ростам абагнала ўсіх.Грамовіч.//перан.Дасягнуць большых поспехаў у параўнанні з кім‑, чым‑н. Абагнаць таварыша ў вучобе.
2. Сагнаць каго‑н. адкуль‑н. (звычайна пра насякомых, птушак). Абагнаць мух.
3. З дапамогай плуга-акучніка абгарнуць зямлёю радкі бульбы, буракоў і пад. Праязджаючы на сваё поле, [Мікуць] кожны дзень бачыў, як наўздзіў расла ў градусах калгасная бульба. Абагналі яе добра з гэтага боку.Чорны.
4. Зняць, садраць. Абагнаць кару.
5. Прагнаць каго‑н. вакол чаго‑н.
•••
Абагнаць (раннюю) расу — устаць вельмі рана, на золку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.Дасягнуць якога‑н. узросту; пражыць да якога‑н. тэрміну, падзеі. Не дажыў мой бацька да цяперашніх радасных дзён, не дажылі і многія яго равеснікі — аднавяскоўцы.Кулакоўскі.// Дайсці ў жыцці да якога‑н. стану, выніку. [Каратай:] Хоць бы якая табачынка! Эх, дажылі казакі...Маўзон.— Дажыў ты, Гаранька. На вочы людзям сорамна выйсці!Савіцкі.
2.што. Разм. Прабыць астатак часу, тэрміну дзе‑н. Дажыць тыдзень у доме адпачынку.
3.(успалучэннісасловамі «век», «гады», «час», «жыццё» і пад.). Закончыць сваё жыццё, сваё існаванне. Конь гэты адбрыкаў сваю маладосць і адрабіў сваю сілу ў Сурвілы, а да Гушкі прыйшоў дажыць сваю апошнюю старасць.Чорны.
4.што. Разм. Выдаткаваць на пражыццё; пражыць. Дажыць апошнія грошы.
•••
Дажыць да сівых валасоў — дажыць да старасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.што і чаго. Паступова беручы, узяць нейкую колькасць чаго-н.; назбіраць.
Н. кніг у бібліятэцы.
Н. кош грыбоў.
2. Зачарпнуць, напоўніць чым-н.
Н. вады ў вёдры.
3.каго-што. Наняць, прыняць.
Н. рабочых.
Н. вучняў.
4.што. Скласці з друкарскіх літар тэкст або надрукаваць яго пры дапамозе камп’ютара.
5.што. Саставіць з некалькіх лічбаў, знакаў.
Н. нумар тэлефона.
6.што і чаго. Дасягнуць якой-н. ступені ў сваім развіцці, руху і г.д.
Самалёт набраў вышыню.
Н. хуткасць.
7.што і чаго. Атрымаць у выніку спаборніцтва, экзаменаў і пад.
Н. дзесяць балаў.
8.чаго. Купіць, набыць.
Н. тканіны на сукенку.
◊
Набраць сабе ў галаву (разм.) — умацавацца ў якой-н. думцы, многа думаць пра што-н.
|| незак.набіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз.набіра́нне, -я, н. (да 3 і 4 знач.).
|| наз.набо́р, -у, м. (да 1—6 знач.).
Здаць кнігу ў н.
Н. у ліцэй.
Н. вышыні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
dobić
dobi|ć
зак.
1. дабіць;
~ć wroga — дабіць ворага;
ta wiadomość go ~ła — гэтае паведамленне яго дабіла;
2. дайсці; дабрацца; дасягнуць;
~ć do brzegu — прычаліць да берага;
~ć targu — ударыць па руках; старгавацца;
~ć swego — дамагчыся свайго
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
пастара́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Праявіць стараннасцю рупнасць у якой‑н. справе, рабоце. — Калі добра сягоння пастараемся, можа, як-небудзь заўтра да вечара ўправімся [дажаць], — думала Алена.Мележ.— А мы сёння пастараліся ўранку і вунь які клін на расцяробах дабілі: ведаеш, там, дзе летась Аўдзея секанула маланка.М. Стральцоў.
2.зінф. Зрабіць спробу дасягнуць, дабіцца чаго‑н.; прыкласці намаганні да чаго‑н. [Русаковіч:] Ён пастараецца даказаць, што я не праў.Крапіва.Сабіна разумела: гэтыя хлопцы — частка Вацлава. Вацлаў — частка Алеся. І таму яна пастаралася пасябраваць з імі і дабіцца іхняй прыхільнасці.Караткевіч.[Кастусь:] — Калі толькі Язэп не расказаў каму пра нас, мы пастараемся яго вярнуць.Якімовіч.
3. Дастаць, набыць з цяжкасцю, раздабыць; расстарацца. [Паўлік:] — Я, кажа ён [Нахлябіч], мог бы пастарацца твайму бацьку дрэва на гумно і на ўсе будынкі.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перамагчы́, ‑магу, ‑можаш, ‑можа; зак., каго-што і без дап.
1.Дасягнуць перамогі ў змаганні; разбіць праціўніка. Перамагчы ў баі. □ Справа стала так: або перамагчы ворага, або памерці ў змаганні.Чорны.Але жыццё аддай не дарам: Памры, На прыступ ідучы, Як паміраюць камунары, Каб смерцю Смерць перамагчы.Глебка.// Выйграць у якім‑н. спаборніцтве. Перамагчы ў сацыялістычным спаборніцтва Перамагчы ў спартыўнай барацьбе.
2.перан. Пераадолець якія‑н. цяжкасці, узяць верх над кім‑, чым‑н., дабіцца поспеху. А людзі працавалі ў калгасе, перамаглі нястачы, [аб] жыліся, адбудаваліся і выхавалі дзяцей.Дуброўскі.Партызанская вытрымка, адвага перамаглі ўсё.Кулакоўскі.Цэлы год лечаць.. [Сасакі] дактары і ніяк не могуць вылечыць, не могуць перамагчы лютай, няўмольнай хваробы.Арабей.// Перасіліць якое‑н. пачуццё, жаданне і пад. Мікола слухаў, еў грэбліва і ніяк не мог перамагчы ў сабе ўсё ўзрастаючае пачуццё агіды.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)