Та́хнуць1 ’марнець’ (мёрск., Нар. ск.), ’трухлець, бутлець’ (полац., Нар. лекс.), сюды ж ста́хнуць, пата́хнуць. Укр.дыял.та́хнути ’павольна гаснуць; сохнуць; худнець’. Няясна; магчыма, да прасл.*tъch‑, асабліва ў значэнні ’трухлець, бутлець, гніць’, гл. тохнуць, тхло, тухлы, параўн., аднак, ча́хнуць ’сохнуць, худнець; занепадаць’ (гл.), аналагічнае да та́ўрыць/ча́ўрыць ’чахнуць’. Меркаванне пра кантамінацыю пры ўтварэнні ўкраінскага слова (ЕСУМ, 5, 529) сумніўнае.
Та́хнуць2 ’ударыць’, ’уцячы, драпануць’, ’патраціць, зрасходаваць’ (Мат. Гом.). Параўн. в.-луж.tachnyć ’даць аплявуху, пляснуць ладоняй’; відаць, аднакратны дзеяслоў ад та́хаць (гл.) гукапераймальнага паходжання, параўн. Шустар-Шэўц, 1495.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
buffet
I[ˈbʌfɪt]1.
n.
уда́р -у m.
2.
v.t.
1) уда́рыць, вы́цяць
2) кі́даць
The waves buffeted the boat — Хва́лі кі́далі ло́дку
3) змага́цца з чым
3.
v.i.
1) змага́цца, бі́цца
2) праштурхо́ўвацца, прабіва́цца
II[bəˈfeɪ]
n.
1) буфэ́т -а m (для по́суду)
2) буфэ́т -а m., буфэ́тная сто́йка
•
- buffet car
- buffet supper
- buffet lunch
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Апрана́ць1, апранацца, апрануць, апрануцца, апранаха, магчыма, сюды ж уласнае імя Апраніч (ад *апрана ’адзенне’ — Бірыла, Бел. антр., 2, 22). Рус.дыял.опрянать(ся), опрянуть(ся) ’адзець, накрыць’. Ст.-бел. (XV ст.) опрянути ’асядлаць’ (Карскі, Труды, 313). Ад *ob‑pręt‑nǫti, *prętati ’хаваць’ (гл. апратаць). Трубачоў, пісьм. паведамл. У тлумачэнні Супруна (Веснік БДУ, 1971, 2, 62–64) памылковае сумяшчэнне апранаць1 і апранаць2.
Апрана́ць2, апрануць, опрянуць, опрянуцца ’моцна ўдарыць, ударыцца’ (Касп., Нас.). Ад зафіксаванага ў Насовіча прануць (прянуць) ’ударыць’ (гл.). Супрун (Веснік БДУ, 1971, 2, 62–64) памылкова сумяшчае з апранаць2 слова апранаць1, якое мае іншае тлумачэнне (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плю́скат ’шум ад удару чым-небудзь па вадкасці або наадварот’ (ТСБМ). Да плю́скаць1 (гл.). Назоўнікі на *‑ot‑ъ утвараюцца часцей за ўсё ад дзеясловаў, якія абазначаюць гукі. Сюды ж плюскаце́ць ’хлюпаць (пра ваду ў ботах)’ (Сцяц.), плюската́ць ’плёскаць (аб хвалях)’ (Шат.), ’плёскацца’ (астрав., Сцяшк. Сл.), ’распырсквацца, вылівацца’ (ТСБМ). Параўн. польск.pluskot ’пляск’, ’плёскат’, ’лопат’, pluskolać ’выдаваць пляск’, ’ударыць з пляскам’, ’плёскацца’, укр.плюскота ’пляск’, плюскотати ’плёскаць’, н.-луж.pluskot ’пляск, плёскат, журчанне’, pluskotaś ’плёскаць, журчаць’, в.-луж.pluskolać ’тс’, чэш.pliskotati ’пра моцны дождж’, паўд.-чэш.pluskotati ’тс’, макед.плускот ’манатонны шум дажджу’, ’патрэскванне агню’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́снуць ‘ударыць, стукнуць’ (Шымк. Собр., Яруш., Касп., Вушац. сл., Бяльк., ТС), ‘лопнуць, раскалоцца’ (Бяльк., Скарбы), ‘стукнуць, грукнуць’ (Ласт.), ‘стукнуць, пацэліць’ (пра гром, маланку)’ (Мат. Маг. 2, Сержп. Прымхі): kab ćabʼé pʼerún trésnuŭ (zabíu, uźaŭ) (зах.-бел., Маш. Atlas). Аднакратны дзеяслоў да трэскаць (гл. трэск), выводзіцца з прасл.*trěsknǫti (ESJSt, 16, 980), параўн. укр.трі́снути ‘трэснуць, стукнуць’, рус.тре́снуть ‘лопнуць, стукнуць, выдаць моцны гук (пра гром і пад.)’, польск.trzasnąć ‘тс’, чэш.třesknouti ‘тс’, славац.tresknuť ‘тс’, балг.тресна ‘тс’, макед.тресне ‘тс’, ст.-слав.трѧснѫти ‘тс’. Утворана на базе гукапераймальнага *tresk‑, як і літ.treškė́ti ‘лопаць, трэскаць’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́шчыцца ‘ўглядацца’ (Юрч. СНЛ). Відаць, першапачатковае значэнне ‘шырока раскрываць, вылупліваць, вытрэшчваць вочы’, гл. вы́трашчыць. Слова з праблемнай этымалогіяй, параўн. рус.таращить (глаза) ‘напружана ўглядацца’, для якога Фасмер (4, 23) дапускае сувязь з трахнуть ‘стукнуць, трэснуць’, гл. трахаць. Борысь (720) на аснове чэш.třeštit ‘шалець, выходзіць з сябе’, ‘вылупліваць вочы’, дыял.treščit ‘стукаць’, ст.-чэш.treščiti ‘грукаць, трашчаць, лятаць з трэскам’, славац.trieštiť ‘разбіваць’, харв. і серб. старое trieštiť ‘трэснуць, ударыць (пра гром)’, славен.treščiti ‘выклікаць трэск, грукат’, ‘стукаць (пра маланку)’, ‘кідаць раптоўна, шпурляць’ мяркуе, што першаснае значэнне магло быць ‘адкрываць з трэскам’ (вобразна і пра вочы). Гл. трашчаць, трэснуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разма́хм.
1. (хістанне) Schwíngung f -, -en;
2. (амплітуда) Schwíngungsweite f -, Amplitúde f -, -n;
3. (сіла ўзмаху) Wucht f -;
уда́рыць з разма́ху mit vóller Wucht zúschlagen*;
4.:
разма́х кры́лаў Flügelweite f -; Spánnweite f (птушкі); (Flügel)spánnweite f - (самалёта);
5.перан. Schwung m -(e)s, Schwünge, Áusmaß n -es, -e;
з разма́хам mit Schwung; gróßangelegt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Léder
n -s, -
1) ску́ра (вырабленая)
ein díckes ~ háben — перан. быць таўстаску́рым
2) футбо́льны мяч
◊ j-m das ~ gérben — аддуба́сіць каго́-н.
(zú)schlágen* was das ~ hält — разм.уда́рыць з усі́х сіл
◊ aus frémdem ~ ist gut Ríemen schnéiden — ≅ быць до́брым за чужы́ кошт
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
1.што і чаго. Дадаць, дабавіць да таго, што ўжо было раней. Наддаць пары. □ Хацеў бы [Грышка] заглянуць на яе чорныя вочы, на загарэлы ад вясенняга сонца твар — можа, гэта наддало б яму адвагі зрабіць налёт на гміну і выратаваць сялян-бунтароў.Чарот.
2.чаго і без дап. Павялічыць хуткасць. Калі.. [Шашура] ужо быў блізка да берага, згары нешта пляснулася ў ваду. «Яшчэ прыб’е так!» — мільганула ў галаве. Ён паддаў ходу.Мележ.Узлаваны Мікола ішоў хутчэй звычайнага. Ён і не заўважыў, як паддаў кроку.Новікаў.
3.Ударыць, штурхануць. Адзін пажылы, прысадзісты, з нахмураным чорным тварам [салдат] спыніўся ля веснічак Крамера: замкнутыя з двара на засаўку, яны не адчыняліся, ён паддаў плячом, і засаўка ўпала на дол.Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.каго-што. Перасячы, перакусіць і пад. што‑н. на часткі. Перацяць нітку зубамі. □ Дрот з вяроўкай не зраўняць, дрот лісе не перацяць.Астрэйка.Здавалася, калі б рак схапіў дзяўчынку сваімі грознымі клюшнямі, дык перацяў бы папалам.Хомчанка.
2.што. Заступіўшы, перагарадзіць, перарэзаць (шлях, дарогу). Войска і паліцыя перацяла.. [дэманстрацыі] дарогу.Чорны.
3.каго-што. Туга перавязаць, сціснуць. Калі Юрка згінаўся і нацягваў ленту, чуў, што дрыжаць рукі. Пасля не хацелася адгінацца: балела паясніца, аж рэзалася, бы яе перацялі мокрым пяньковым путам.Пташнікаў.
4.пераважнабезас. Перахапіць спазмай. У горле перацяло.
5.чым. Разм.Ударыць чым‑н. доўгім, гнуткім; перацягнуць. Максім наскочыў на афіцэра і перацяў яго прыкладам.Стаховіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)