hat [hæt] n. капялю́ш

♦

go hat in hand (to smb.) прасі́ць (каго́-н.) ліслі́ва/уго́дліва;

keep smth. under your hat infml трыма́ць што-н. у сакрэ́це;

my hat! BrE, dated трэ́ба ж!; невераго́дна!;

out of a/the hat наўздага́д;

take one’s hat off to smb./hats off to smb. infml захапля́цца кім-н., пакланя́цца каму́-н., ста́віцца з вялі́кай паша́най да каго́-н.;

throw one’s hat into the ring прыня́ць вы́клік на спабо́рніцтва, абвясці́ць пра наме́р удзе́льнічаць у спабо́рніцтве

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Ражо́н ’завостраны кій’ (ТСБМ), ’вострая палка’ (іўеў., воран., паст., трак., Сл. ПЗБ), ’кол’ (карэліц., Сл. ПЗБ), ’дзяржанне’ (слонім, Сл. ПЗБ), ’стрэмка’ (паст., астрав., смарг., ігн., швянч., Сл. ПЗБ), ’стрыжань пяра птушкі’ (гродз., шчуч., Сл. ПЗБ), ’шост’ (ваўк., Сл. ПЗБ), ’сцябло’ (пух., воран., Сл. ПЗБ), ’галлё, палка’ (Сцяшк., Нар. Гом., Др.-Падб., Янк. 2), ’палка, на якую набіваюць жалезную частку вілаў’ (Выг.), ’драўляны пруток, на якім смажаць сала’ (Нар. словатв.), рожо́н ’завостраны кіёк’ (ТС), ро́жан ’тс’ (Мат. Гом.), ражэ́нь ’тс’ (Юрч. СНЛ), рожно́ ’тс’ (Сл. Брэс.). Сюды ж ражэ́ннік ’ламачча’ (Юрч. СНЛ). Рус. рожо́н, ’кол, вострая жэрдка’, рожны́ ’вілы для гною’, укр. роже́н ’ражон’, польск. rożen, в.-луж. rožeń, н.-луж. rožeń, rožon, чэш. rožeň, славац. ražež, славен. ráženj, серб.-харв. ра́жањ ’ражон’, балг. ръже́н ’качарга, ражон’, ц.-слав. ражьнъ, раждьнъ ’кол’. Прасл. *oržьnь/ь, параўн. літ. rãžas ’сухі прут, сцябло’. Калі лічыць утварэннем ад рог 1 (Махэк₂, 521–522), тады незразумелымі застаюцца формы на ра‑, якія дазваляюць дапускаць паходжанне з *oržьn‑ або *orzni̯o‑ (Фасмер, 3, 493; Брукнер, 466; Бязлай, 3, 161). Але гэтая версія таксама недастаткова матываваная. З іншага боку, ставіцца пытанне аб паходжанні ад *razъ, *raziti і збліжэнні з *rogъ (Брант, РФВ 23, 100). Непераканальным падаецца параўнанне з грэч. όρχατος ’агароджа’, όρχάς ’плот’ (Лёвенталь, AfslPh, 37, 391).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

rezerwa

rezerw|a

ж.

1. рэзерв, запас;

mieć w ~ie — мець у рэзерве;

~y dewizowe — валютныя рэзервы;

~y finansowe — фінансавыя рэзервы;

~y gotówkowe — запасы наяўных сродкаў;

~y produkcji — рэзервы вытворчасці;

~y ubezpieczeniowe — страхавыя рэзервы;

2. стрыманасць; асцярожнасць; недавер;

odnosić się z ~ą — ставіцца стрымана (з недаверам)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

калю́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Які колецца, можа рабіць укол. Калючыя шыпы ліян ранілі .. рукі і рвалі вопратку. Самуйлёнак. Пад нагамі шумна зашастаў калючы ржэўнік. Якімовіч. // Які выклікае балючае адчуванне ўколу. Нізка плылі цяжкія хмары, сыпаўся калючы халодны снег. Лупсякоў. Толькі вецер ганяў калючы пясок па дарозе. Шыцік.

2. Які мае калючкі. Калючы дрот. Калючы куст. □ [Тата] збірае грыбы і ўсё лезе туды, дзе густа стаяць калючыя ёлачкі. Брыль.

3. перан. Востры, са злой насмешкай. Бацька ў роспачы, у злосці Кінуў жмут калючых слоў. Колас. // Злы, нядобры (пра погляд, вочы і пад.). Людзі слухалі паказанні, і твары іх камянелі, сухімі, калючымі рабіліся іх вочы. Лынькоў. Позірк Шамоты быў стрыманы, калючы, недаверлівы, позірк Варановіча — вясёлы, усмешлівы, з нейкай вострай думкай у вачах. Дуброўскі.

4. перан. Які непрыхільна, недаверліва ставіцца да ўсяго; нелюдзімы, злосны (пра чалавека). Паходню варта было б правучыць — занадта ён ужо порсткі і калючы стаў у апошнія гады. Хадкевіч.

5. перан. Асляпляльны, рэзкі, яркі (пра святло). Лежачы на цвёрдым белым стале, аслепленая калючым святлом, яна [Лёдзя] адчувала, што траціць апошнія сілы. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

cock

I [kɑ:k]

1.

n.

1) пе́вень -ўня m.

2) саме́ц і́ншых пту́шак

3) кран -а m.

4) куро́к -ка́ m.

5) гало́ўны заправі́ла, верхаво́д -а m.

6) Archaic пе́ршыя, другі́я пе́ўні (ра́ньні час)

2.

v.

узво́дзіць куро́к (пістале́та)

II [kɑ:k]

v.

1) ста́віцца задзі́рліва

2) насо́ўваць наба́кір

to cock a hat — залама́ць ша́пку наба́кір

3) напы́жвацца, задзіра́ць нос

III [kɑ:k]

1.

n.

капа́, ко́пка f.

2.

v.t.

склада́ць у ко́пкі

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

дзелавы́, ‑ая, ‑ое.

1. Звязаны з работай, службай, якой‑н. справай. Дзелавая размова. Дзелавая перапіска. Дзелавая паездка. Дзелавыя сувязі. □ Не паспеўшы яшчэ прысесці, .. [інспектар] зараз жа звярнуўся да Трахіма Пятровіча з чыста дзелавымі пытаннямі: ці ёсць прылады пісьма, ці ўсё падгатавана ў школе, ці павешаны на сцяне карты. Колас. // Які датычыць сутнасці справы, практычна карысны; істотны. Дзелавая заўвага. Дзелавое абмеркаванне. Дзелавая падтрымка. □ Усе, хто зварочваецца да яе, заўсёды ўпэўнены ў тым, што ад Марусі яны атрымаюць дзелавы адказ. Брыль. Былі і кароткія дзелавыя рэзалюцыі з прапановамі абраць містэра Лаяна .. пажыццёвым старшынёй. Лынькоў.

2. Які ведае сваю справу, сур’ёзна ставіцца да яе. Гофман паказаўся Філістовічу дзелавым чалавекам. Паслядовіч. // Уласцівы дзелавітаму, занятаму чалавеку. Дзелавыя якасці. □ Памаўчаўшы, нібы не адважваючыся адразу, Рыгор Васільевіч пачаў дзелавым тонам: — Я хацеў бы, Ганна Мікалаеўна, на нейкі час пасяліцца ў вашай хаце. Грахоўскі.

3. Звязаны са справаводствам; які адлюстроўвае дакументы справаводства. Дзелавыя паперы. Канцылярска-дзелавы стыль. // Які спрыяе паспяховаму ходу справы, работы. На заводзе створана дзелавая абстаноўка, творчая атмасфера. «Звязда». Земнюкову прапазіцыю ўхвалілі.., і на сходзе зноў запанаваў спакойны дзелавы настрой. Зарэцкі.

4. Прыгодны ў якасці матэрыялу для якіх‑н. вырабаў. Дзелавая драўніна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падыхо́д м

1. Ánsatz m -es, -sätze, Herángehen n -s, Herángehensweise f -, -n;

няпра́вільны падыхо́д да рашэ́ння прабле́мы ein verkéhrter Ánsatz zur Lösung des Probléms;

2. ав Ánflug m -(e)s, -flüge;

быць на падыхо́дзе im Ánflug sein;

3. (заход у порт) Ánlauf m -(e)s, -läufe, Ánlaufen n -s;

4. (пункт гледжання) Éinstellung f -, -en;

ста́віцца крыты́чна да ўсіх падыхо́даў éine krítische Éinstellung zu állem háben; Stándpunkt m -(e)s, -e (пункт гледжання); Konzeptión f -, -en

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

léiden

*

1.

vt

1) паку́таваць

2) цярпе́ць, дапуска́ць

Scháden ~ — цярпе́ць стра́ту

j-n gut [gern] ~ können* [mögen*] — до́бра ста́віцца да каго́-н.

2.

vi

1) (an D, unter D, durch A) паку́таваць (ад чаго-н.)

2) (an D) хварэ́ць (чым-н., на што-н.)

únter etw. (D) ~ — паку́таваць ад чаго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

verhálten

*

I

1.

vt стры́мліваць (смех, слёзы); затры́мліваць (дыханне)

den Schritt ~ — запаво́ліць крок

2.

vi кры́ху адпачы́ць

3.

(sich)

1) паво́дзіць сябе́, трыма́ць сябе́

sich ábwartend ~ — чака́ць

2) знахо́дзіцца ў стане́, ісці́ (пра справы)

3) (zu D) ста́віцца (да каго-н., чаго-н., як-н.)

II

a зато́ены (пра ўсмешку, гнеў)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

сысці́, сыду́, сы́дзеш, сы́дзе; сышо́ў, -шла́, -ло́; сыдзі́; зак.

1. з чаго. Ідучы, пакінуць сваё месца, спусціцца.

С. з ганка. С. з лесвіцы.

2. з чаго. Адысці з месца, пакінуць месца, пераходзячы на іншае.

С. з дарогі на тратуар.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), з чаго. Выйсці з вытворчасці, быць вырабленым.

З канвеера сышоў тысячны трактар.

4. Пайсці куды-н.; пакінуць месца жыхарства, работы.

С. ў краму.

С. з дому.

С. на заработкі.

5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), з каго-чаго. Знікнуць з паверхні чаго-н.

З твару сышлі болькі.

Снег сышоў з узгоркаў.

6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Перастаць ставіцца ў тэатры, дэманстравацца ў кіно.

Спектакль сышоў са сцэны тэатра.

7. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Закончыцца, скончыцца, прайсці.

Сышлі тыя цяжкія часы.

Тэрмін прыёму заявак сышоў.

8. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра справу, здарэнне і пад.: закончыцца, завяршыцца добра, шчасліва (разм.).

У сямейным жыцці ўсё сышло добра.

9. за каго-што. Быць прынятым, прызнаным за каго-, што-н.

С. за сястру.

10. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра газ, пару, ваду і пад.: выйсці, выліцца, выцечы.

Мутная вада сышла з крана.

Дым сышоў з пакоя.

◊

Сысці з рук — прайсці беспакарана, без непрыемнасцей.

Сысці ў магілу (высок.) — памерці.

|| незак. схо́дзіць і сыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. сход, -у, М -дзе, м. (да 1—3 і 5 знач.) і сыхо́джанне, -я, н. (да 1—4, 10 і 11 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)