Пералог ’луг сярод поля ці сярод лесу’ (Шат.), ’аблога’ (Нар. Гом.), ’ялавіна’ (не сеіць год ці два) (стаўб., Сл. ПЗБ). Укр.перелі́г ’некалькі гадоў неапрацоўваемая зямля’, рус.перело́г ’парослая травой ці лесам зямля’, ’незаараная палоска раллі’, польск.przełóg, чэш.příloh, славац.prieloh, славен.prélog, prẹ́log, серб.-харв.prijȅlog, макед.прелог, балг.пре́лог. Прасл.*per‑logъ; да пера- і ляжа́ць (гл.), бо зямля “пералежвае” (Лекс. Палесся, 42); Банькоўскі (2, 861) мяркуе, што зыходнае значэнне ў польск.przełożyć ’пераўтварыць пашу ў раллю’; параўн. адло́г ’пакінутая (“адложаная”) зямля’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ukrycie
ukryci|e
н.
1. (дзеянне) укрыццё, укрыванне; хаванне;
2. хованка; сховішча; патаемнае месца;
spoczywać w ~u — ляжаць пад спудам;
działać z ~a — дзейнічаць спадцішка (цішком)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
czwórka
czwórk|a
ж.
1. чацвёрка;
maszerować ~ami — маршыраваць (ісці строем; шыхтом) па чатыры;
leżeć pokotem we ~ę — ляжаць упокат (покатам) учатырох (учацвярых);
2. чацвярык (коней)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
асно́ва, -ы, мн. -ы, -но́ў, ж.
1. Апорная частка прадмета, каркас, на якім трымаюцца астатнія часткі.
А. машыны.
2. Ніжняя частка якога-н. прадмета або збудавання, падмурак.
Бетонная а.
3.перан. Пачатак, узор, тое галоўнае, на чым будуецца што-н., што з’яўляецца сутнасцю чаго-н.
Эканамічная а. сацыяльнага ладу.
4.мн. Зыходныя, галоўныя палажэнні якой-н. навукі, тэорыі і пад.
Асновы агратэхнікі.
Эстэтычныя асновы паэзіі.
5. Падоўжныя ніткі ў тканіне.
А. палатна.
6. У граматыцы: частка слова без канчатка.
А. слова.
◊
На асновечаго — зыходзячы з чаго-н., на падставе чаго-н.
Ляжаць (быць) на асновечаго — быць асноўным у чым-н.
Класці (пакласці) у асновушто, браць за асновушто — браць (узяць) у якасці галоўнага, асноўнага.
|| прым.асно́ўны, -ая, -ае (да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
печьIIсущ. печ, род. пе́чы ж.;
ру́сская печь ру́ская печ;
изразцо́вая печь ка́фельная печ;
голла́ндская печь гру́бка;
до́менная печь до́менная печ;
плави́льная печь плаві́льная печ;
электри́ческая печь электры́чная печ;
нагрева́тельная печь награва́льная печ;
◊
лежа́ть на печи́ляжа́ць на пе́чы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пластм.
1. пласт, род. пласта́м.; (слой) слой, род. сло́я м.; (земли при пахоте) скі́ба, -бы ж.;
2.перен. пласт, род. пласта́м., слой, род. сло́я м.;
лекси́ческий пласт лексі́чны пласт;
лежа́ть пласто́м (как пласт)ляжа́ць пласто́м (як пласт).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
gegenüber=
аддз.дзеясл. прыстаўка, надае дзеясловам значэнне размяшчэння каго-н., чаго-н. насупраць чаго-н., а таксама значэнне адносінаў да чаго-н.: gegenüberliegen*ляжа́ць [знахо́дзіцца] насу́праць (каго-н., чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
кача́цца, ‑а́юся, ‑а́ешся, ‑а́ецца; незак.
1. Тое, што і каціцца 1 (у 1 знач.), аднак абазначае рух, які адбываецца ў розны час і ў розных напрамках. Мяч качаецца па падлозе.// Пераварочвацца, перавальвацца з боку на бок (пра чалавека, жывёлу). На падлозе, счапіўшыся, качаліся бацька і незнаёмы паліцай.Шамякін.Конь пачаў кідацца ў бакі, качацца па зямлі і стукаць нагамі.Чорны.//Ляжаць, валяцца (у пяску, гразі і пад.). Качацца па снезе. □ Зранку і да самага вечара галышамі качаюцца тут дзеці, то ў пяску, то ў вадзе.Колас.
2.Ляжаць без справы, без сну. [Сомік] начамі падоўгу качаўся, не мог заснуць.Крапіва.
3.Разм. Хварэць, быць хворым. — Я таксама хутка пачну працаваць. Здароўе папраўляецца. Праўда, сёння яшчэ першы раз выйшаў. Дагэтуль качаўся ўсё.Машара.— [Сын] з месяц качаўся з прабітым плячом.Грахоўскі.
4.Разм. Гадавацца, расці без догляду, у цяжкіх умовах (пра дзяцей). [Марыля:] Як толькі нарадзіўся [сын], дык і то сябе паказаў — грудзей не прыняў, так, без малака, качаўся.Купала.