цяж, ‑а, Т ‑ом, м.
1. Рэмень ці трос, якія служаць сродкам перадачы цягавай сілы. Падчапілі другі паравоз, рванулі раз і два .. Перадыхнулі хвіліну, другую і рванулі так, што загрымеў і лопнуў цяж. Лынькоў.
2. Рэмень ці вяроўка, нацягнутыя ад верхняга канца аглоблі да восі пярэдняга кола для выраўноўвання ходу экіпажа. Пры конях ішлі па некалькі чалавек, мясілі гразь і час ад часу хапаліся за цяжы, крычалі на коней. Лобан.
3. Скрэпа, замацаванне, звязка. Змацаваць бярвенне жалезным цяжом.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жи́дкий
1. ва́дкі;
жи́дкий газ физ. ва́дкі газ;
жи́дкое то́пливо ва́дкае па́ліва;
жи́дкий криста́лл ва́дкі крышта́ль;
2. (не густой) рэ́дкі;
жи́дкая грязь рэ́дкая гразь;
3. перен. (чахлый, хилый) кво́лы;
жи́дкие берёзки кво́лыя бяро́зкі;
4. (не сильный) сла́бы;
жи́дкие аргуме́нты сла́быя аргуме́нты;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
перакача́ць сов.
1. в разн. знач. переката́ть;
п. бо́чкі ў падва́л — переката́ть бо́чки в подва́л;
п. бялі́зну — переката́ть бельё;
2. (многих, многое) переваля́ть, вы́валять;
усе́ я́блыкі ~ча́лі ў гразь — все я́блоки переваля́ли (вы́валяли) в грязи́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ума́заць сов.
1. вма́зать;
у. цаглі́ну ў сцяну́ — вма́зать кирпи́ч в сте́ну;
2. (у што) ума́зать (чем), вы́мазать (в чём);
у. во́пратку ў глі́ну — ума́зать (вы́мазать) оде́жду гли́ной;
у. твар у гразь — вы́мазать лицо́ гря́зью
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
пэ́цкацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. у што, чым і без дап. Забруджвацца, пэцкаць сябе чым-н.
П. ў гразь.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станавіцца брудным.
Светлае адзенне хутка пэцкаецца.
3. Вельмі марудна рабіць што-н. (разм.).
Дакуль вы будзеце п. з гэтай справай?
|| зак. вы́пацкацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.), апэ́цкацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.), запэ́цкацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.), спэ́цкацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.), напэ́цкацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 3 знач.; разм.) і упэ́цкацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.).
|| наз. пэ́цканне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
разма́заць сов., прям., перен. разма́зать; (изложить с ненужными подробностями — ещё) размусо́лить;
р. гразь па тва́ры — разма́зать грязь по лицу́;
дзе мо́жна было́ сказа́ць ко́ратка, ён любі́ў р. — где мо́жно бы́ло сказа́ть кра́тко, он люби́л разма́зать (размусо́лить)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
урабі́ць сов., разг.
1. (землю) обрабо́тать, возде́лать;
2. вы́пачкать, испа́чкать, изма́зать;
у. бо́ты ў гразь — вы́пачкать (испа́чкать, изма́зать) сапоги́ в грязи́;
3. (вставить внутрь) вде́лать;
у. замо́к у дзве́ры — вде́лать замо́к в дверь;
4. (вплести вязкой) ввяза́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Тапту́ха 1 ’рыбалоўная снасць’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Шат., Сцяшк.), ’венцер’ (барыс., глус., ЛА, 1), топту́ха ’тс’ (ТС, Крыв.; нараўл., З нар. сл.), то́птух ’рыбацкая прылада’ (Дэмб. 2), сюды ж тапту́н ’тс’ (Касп., Нік. Очерки, Мат. Гом.; віц., Яшк. Мясц.), тапча́нка ’рыбалоўная снасць, якую ўтоптваюць у гразь для лоўлі ўюноў’ (Нас.), тапча́к ’від рыбалоўнай сеткі’ (ТСБМ). Ад таптаць 1, гл.
Тапту́ха 2 ’тоўчаная вараная бульба, камы’ (Бяльк.), ’бульбяная каша’ (Лекс. Бел. Палесся; ПСл, Мат. Гом.). Ад тапта́ць 1, гл.
Тапту́ха 3 ’ступа’ (Бяльк.). Ад тапта́ць 1, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Kot
m -(e)s
1) бруд, нечысто́ты; кал, памёт
◊ j-n durch den ~ zíehen*, j-n in den ~ zíehen* [zérren, tréten*] — змяша́ць каго́-н. з гра́ззю, утапта́ць каго́-н. у гразь
2) геал. шлам, глей
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
бало́та, ‑а, М ‑лоце, н.
1. Нізкае багністае месца, звычайна з стаячай вадой і вільгацелюбнай расліннасцю. Тарфяное балота. Багністае балота. Асушэнне балот. □ Ногі правальваліся.., гразлі ў ліпкай, цягучай твані балота. Лынькоў. Прастор, зарослы асакой, пераходзіць у куп’істае балота. Чорны.
2. толькі адз. Разм. Вялікая гразь на вуліцы, у двары. Балота скрозь на ўсім двары, Куды ні кінеш вокам — смецця горы. Корбан.
3. толькі адз.; перан. Усё, што характарызуецца застоем, адсутнасцю жывой дзейнасці, маральным падзеннем. Мяшчанскае балота. □ — Я да цябе параіцца прыйшоў, Андрэй, — сказаў Сымон. — Папаўся я ў такое балота, што не ведаю, як вылезці. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)