пахра́пванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. пахрапваць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Чутно было пахрапванне, некаторыя ў сне ўскрыквалі, сёй-той нешта незразумелае мармытаў. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сараматні́к, ‑а, м.

Разм. Той, хто не мае сораму, хто парушае правілы прыстойнасці; бессаромны чалавек. Старшыніха выняла Кліма кулаком па спіне. — Сараматнік, хоць бы апрануўся! Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

стары́к, ‑а, м.

Абл. Старыца. [Маёр:] — А тое, капітан, што гэты старык — рукаў вялікай ракі, мабыць, нават той самай ракі, да якой вы і хочаце прарвацца. Шашкоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тычы́на, ‑ы, ж.

Вялікая палка; шост. Быў смешны дзядзька той часінай З пустою лыжкаю, з тычынай, Якою трэскі ён варонай. А тут Алесь як зарагоча! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

угаво́ршчык, ‑а, м.

Разм., часцей іран. Той, хто ўмее ўгаворваць. [Алена:] — Ліха на іх, думала, што адразу на аперацыйны стол пакладуць, а яны ўгаворваць узяліся. Угаворшчыкі!.. Марціновіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

юбіля́р, ‑а, м.

Той, чый юбілей адзначаецца, святкуецца. Горад-юбіляр. Віншаванне юбіляра. □ Плылі юбіляру кветкі. Ракою лілося віно. І рукі яму націскалі. І гаварылі прамовы. Кірэенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Паразі́т ’расліна або жывёліна, якая жыве на паверхні або ў сярэдзіне іншага арганізма і корміцца за яго кошт; той, хто жыве з чужой працы; дармаед’ (ТСБМ). Ст.-бел. параситъ (пасоритъ) ’дармаед’, 1622 г. < ст.-польск. parazyt, pasorzyt < лац. parasītus, грэч. παράσιτος (Булыка, Лекс. запазыч., 127). Сучаснае бел. слова, відаць, праз рус. парази́т, якое праз ням. Parasit або франц. parasite ўзыходзіць да той жа лацінскай крыніцы (гл. Фасмер, 3, 203).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

круг (род. кру́га)

1. м., в разн. знач. круг;

вы́разаць к. з кардо́ну — вы́резать круг из карто́на;

выратава́льны к. — спаса́тельный круг;

к. развіцця́ — круг разви́тия;

2. (окольный путь) круг, крюк;

пайшо́ў не той даро́гай і зрабі́ў вялі́кі к. — пошёл не той доро́гой и сде́лал большо́й крюк;

○ квадрату́ра кру́га — квадрату́ра кру́га;

к. кровазваро́ту — круг кровообраще́ния;

паля́рны к. — поля́рный круг;

◊ на к. — (в среднем) на круг;

зага́нны к. — поро́чный круг;

даць к. — дать крю́ку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Апанава́ць. Прэфіксальна-суфіксальны дзеяслоў ад назоўніка пан ’той, хто валодае’; націск указвае на магчымасць самастойнага ўтварэння гэтага дзеяслова, а не запазычання яго з польскай мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вальнаду́мец ’той, хто вызначаецца вальнадумствам’ (Яруш., 30), вальнадумны (БРС). Калька з ням. Freidenker, магчыма, праз польскае (wolnomyśliciel) або рускае (вольнодумец) пасрэдніцтва (Шанскі, 1, В, 155).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)