напха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. што. Запіхваючы ўнутр чаго‑н., напоўніць. Маці паклапацілася напхаць мяккі сяннік і прыгатаваць чыстую пасцель. Колас. Я хуценька адзеўся, пабег на гумнішча, напхаў поўны кошык смецця папалам з сенам. Ляўданскі. // чаго. Разм. Палажыць, пакласці ўнутр чаго‑н. нейкую колькасць чаго‑н. [Гаспадыня] дала Сашы клуначак з ежай, напхала сабе ў кішэні яшчэ нейкіх маленькіх пакункаў, бутэлечак. Шамякін. // перан.; каго. Разм. Сабраць у адным месцы, запоўніўшы яго да адказу. [Немцы] напхалі ў вагон сто пятнаццаць чалавек [вязняў]. Кухараў.
2. перан.; што. Груб. З’есці многа чаго‑н. Напхаць жывот бульбай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Prius quam incipias, consulto, et ubi consulueris, mature factu opus est
Перш чым пачаць, абдумай, калі абдумаеш, варта паспяшыць.
Прежде чем начать, обдумай, когда обдумаешь, следует поторопиться.
бел. Каш раіш суседу, то абмазгуй да следу. У разумней галавы сто рук.
рус. Думай медленно, работай быстро. Решай не торопясь, решишь, не медли. Не спеши языком, торопись делом. Сперва думай, а принялся, так делай.
фр. Réfléchir à deux fois (Поразмыслить/подумать дважды).
англ. Think before you leap (Думай прежде, чем прыгать).
нем. Erst wägen, dann wagen (Сначала взвесить, затем решиться). Geht Überlegung vor, folgt keine Reue nach (Если предшествует обдумывание, то не последует раскаяние).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Benevolus animus maxima est cognatio
Добразычлівы чалавек ‒ самы блізкі родзіч.
Благожелательный человек ‒ самый близкий родич.
бел. Добраму скрозь добра. Добры чалавек хоць і чужы, ды лепшы за дрэннага сваяка.
рус. Добрый человек надёжнее каменного моста. Хороший друг, что брат. С доброхотом всякому в охотку.
фр. Un bon ami vaut mieux que cent parents (Добрый друг лучше ста родственников).
англ. A good friend is my nearest relation (Добрый друг ‒ мой ближайший родственник).
нем. Ein guter Freund ist mehr wert, als ein Bruder in der Ferne/als hundert Verwandte (Хороший друг более ценен, чем брат вдали/чем сто родственников).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
reach2 [ri:tʃ] v.
1. дасяга́ць, дахо́дзіць (да чаго-н.); даязджа́ць;
reach the summit of the mo untain дабра́цца да вяршы́ні гары́;
The sum total reaches hundred francs. Агульная сума складае сто франкаў.
2. праця́гваць, выця́гваць; распасціра́ць;
reach one’s hand across the table працягну́ць руку́ праз стол
3. да става́ць, браць; дацягну́цца (да чаго-н.);
I saw him reach for the gun. Я бачыў, як ён схапіўся за зброю.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
setka
setk|a
ж.
1. (лік) сотня; разм. сотка;
jechać ~ą — выціскаць сотню (пра хуткасць);
2. соты нумар (аўтобуса і да т.п.); ;
3. разм. сто грамаў (гарэлкі);
4. спарт. стометроўка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
утрыма́ць I сов., в разн. знач. удержа́ть; (о деньгах — ещё) вы́честь;
у. у рука́х ця́жкі груз — удержа́ть в рука́х тяжёлый груз;
яго́ не́льга ўтрыма́ць до́ма — его́ нельзя́ удержа́ть до́ма;
фу́рман не змог у. ко́ней — ку́чер не смог удержа́ть лошаде́й;
у. свае́ пазі́цыі — удержа́ть свои́ пози́ции;
у. у па́мяці — удержа́ть в па́мяти;
у. ад неабду́манага ўчы́нку — удержа́ть от необду́манного посту́пка;
у. сто ты́сяч рублёў з зарпла́ты — удержа́ть (вы́честь) сто ты́сяч рубле́й из зарпла́ты;
◊ на ланцугу́ не ўтрыма́ць — на цепи́ не удержа́ть
утрыма́ць II сов. (обеспечить средствами к существованию) прокорми́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
вы́йграць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. што і без дап. Набыць што‑н. у выніку розыгрышу латарэі, перамагчы ў азартнай гульні. Выйграць сто рублёў па аблігацыі. □ Аднойчы гуляў пан у карты і выйграў у суседняга пана маёнтак. Якімовіч. Была спакуса выйграць, ..асабліва калі хто браў «дзевяты вал». Колас.
2. без дап. Дамагчыся перамогі, узяць верх; перамагчы. Выйграць бой. Каманда выйграла ў спаборніцтвах. □ Мужчыны былі ашаломлены сілай удару немцаў, але не гублялі галавы, яны былі ўпэўнены, што немцы вайны не выйграюць. Гурскі.
3. Дамагчыся поспеху. Выйграць у чыіх-небудзь вачах.
•••
Выйграць час — сэканоміць час або выгадаць больш часу для ажыццяўлення чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Lacrimae nihil profuturae
Слёзы нічым не дапамогуць.
Слёзы ничем не помогут.
бел. Слёзы ‒ вада, галаве ‒ бяда. Што слёзы ‒ раса. Плач, галасі ‒ рады не дасі. Слязамі няшчасце не дагоніш.
рус. Слезами горю не поможешь. Солью сыт не будешь, слезами горя не избудешь. Плакавши, долгов не заплатишь. Кручиною поля не изъездишь, а недруга слезами не утешишь.
фр. Cent ans de chagrin ne payeraient pas un liard de dettes (Сто лет печали/огорчений не оплатят и лиарда долгов). Par pleurs par cris et par hélas le mal on ne soulage pas (Рыданиями, криками и ахами не облегчить боль/горе).
англ. It is no use crying over spilt milk (Бесполезно плакать над пролитым молоком).
нем. Fremde Tränen sind Wasser (Чужие слёзы ‒ вода).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
сде́лать сов., в разн. знач. зрабі́ць, мног. парабі́ць;
сде́лать движе́ние руко́й зрабі́ць рух руко́й;
сде́лать всю рабо́ту зрабі́ць (парабі́ць) усю́ рабо́ту;
сде́лать кого́-л. свои́м помо́щником зрабі́ць каго́-не́будзь сваі́м памо́чнікам;
сде́лать газе́ту зрабі́ць газе́ту;
колесо́ сде́лало сто оборо́тов ко́ла зрабі́ла сто абаро́таў;
сде́лать обзо́р зрабі́ць агля́д;
сде́лать оши́бку зрабі́ць памы́лку;
сде́лать отчёт зрабі́ць справазда́чу;
сде́лать вы́говор зрабі́ць вымо́ву;
сде́лать добро́ кому́-л. зрабі́ць дабро́ каму́-не́будзь;
сде́лать набе́г зрабі́ць набе́г;
сде́лать (сотвори́ть) чу́до зрабі́ць цуд;
сде́лать глу́пость зрабі́ць глу́пства;
◊
сде́лай(те) одолже́ние зрабі́(це) ла́ску;
де́ло сде́лано спра́ва зро́блена;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
існава́ць несов., в разн. знач. существова́ть; (иметь место в быту — ещё) бытова́ть;
гэ́та дрэ́ва існу́е больш за сто гадо́ў — э́то де́рево существу́ет бо́лее ста лет;
і. на сро́дкі бацько́ў — существова́ть на сре́дства роди́телей;
гэ́ты звы́чай ~ну́е ў наро́дзе — э́тот обы́чай существу́ет (быту́ет) в наро́де
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)