Verbum

Перані́шпарыць ’перапароць, перашукаць’ (Касп.). Да пера- (гл.) і нішпарыць (гл. ны́шпарыць), якое ў выніку перастаноўкі зычных першага складу з шні́парыць ’шнырыць; шукаць якую-небудзь ежу, прынюхваючыся’ (гл.), магчыма, у выніку збліжэння з мышкава́ць ’вынюхваць, падкрадвацца’, нішкам ’цішком, употай’, нішкаваць ’вынюхваць, падкрадвацца’ (гл.).

◎ Перасява́ла ’сіта’ (іўеў., Сцяшк. Сл.). Утворана ад дзеяслова шматразовага дзеяння перасяваць < перасеяць ’прасеяць (муку) < пера- і сеяць (гл.) пры дапамозе суф. ‑л‑а са значэннем ’прадмет дзеяння’. Аналагічна славен. presevalo ’сіта для прасейвання мукі ў млыне’. Чэш. prosėvadio ’рэшата’ — з іншай прэфіксацыяй.

Перабо́йка ’перагародка ў кватэры’ (віл., в.-дзв., Сл. ПЗБ; Ян.), пірябойка, перабойка ’тс’ (віц., леп., ЛА, 4), рус. перебойка ’дашчаная перагародка ў хаце’, серб.-харв. пре́бој ’перагародка’. Да пера- і біць ’дзяліць’. Параўн. лат. šķērssiena ’перагародка’, першая частка якога звязваецца са словам sķērēt ’рэзаць’.

Перабора ₁ (перэбо́ра) ’зяць-прымак’ (ТС). Утворана пры дапамозе суф. м. р. nomen agentis ‑а (< *‑a) ад перабірацца (у хату жонкі). Да пера- і браць (гл.).

Перабо́ра ₂ ’рознакаляровы пояс’ (хойн., Мат. Гом.). Да перабіраць (гл.). Суф. ‑а (ж. р.), як у перабіранка (гл.).

Перагара́ць (перэгора́ць) ’знікаць (пра малако каровы)’ (усх.-палес., Жыв. сл.). Узнікла ў выніку семантычнага пераносу паводле падабенства ’згараць’ > ’знікаць’. Параўн. выгара́ць ’высыхаць (пра ваду)’ (ТС) і літ. garė́ti ’выпарвацца’, што дае падставы для ’гібрыднага” ўтварэння (Цыхун, Междунар. конф. балтистов, 238). Да пера- і гарэць (гл.).

Пераломіца ’няшчасце (у праклёнах)’ (пух., Сл. ПЗБ), перало́ма ’пустата’, на першым гумне салома, на другім — пералома (гом., Мат. Гом.), ’гвалтоўная перамена парадкаў’ (тамсама), ст.-рус. переломъ ’назвы розных хваравітых станаў (XVI ст.). Да пера- і ламаць (гл.), параўн. перало́ма ’рэзкая змена, пералом’ (Юрч. СНЛ).

◎ Перахрасні́ ’скрыжаванне дарог’ (ЛА, 2). Да пера- (гл.) і храсні ’тс’, утворанага ад хрэст (гл.) пры дапамозе суф. месца -//я, параўн. бярэз. хряспі, гарал, хресні, кас цюк. хресці ’тс’ (там жа). а таксама піряхрёсньш ’перакрыжаваны’ (Юрч. СНЛ), перэхрос‑ ныя (дарогі) ’крыжавыя дарогі’ (лельч., Нар. лекс.).

Пераця́жка (пэрэтя́жка) ’перад у боце’ (лун., Шатал.), переця́жкі ’бярвенні, пры дапамозе якіх умацоўваецца плыт’ (бяроз., З нар. сл.), ’гульня ў перацягванні’ (Нік. Очерки; Гарэц.). Да пера‑цягнуць (гл.). У першай лексемы, відаць, недакладнае тлумачэнне, параўн. рус. перетяжка сапог ’мена падэшваў альбо падшыванне новых падэшваў’ (Даль).

◎ Перая́ра (перыяра) ’старая авечка’ (Рам. 5), пераярак пераярка ’жывёла мінулагодняга прыплоду (авечак, ваўкоў)’ (ТСБМ). Параўн. рус. переяр ’аднагадовы воўк’, переярка ’аднагадовая авечка, што аб’явілася першы раз’, переяровшпь ’перайсці, перажыць пару цечкі’. Да пера- і яр‑ (< прасл. Jan ’год’, ц.-слав. яра ’вясна’), яравы (гл.).