Verbum

Крэ́ска ’рыска’ (Сцяц. Нар., Жыв. сл., Жд. 2, Жд. 3, Сцяшк. Сл.). Ст.-бел. креска (з 1549 г.) (Булыка, Запазыч., 176). Запазычана з польск. kreska ’тс’ (Слаўскі, 3, 90–91).

Нітава́ць ’злучаць, склёпваць’ (Нас., Др., Грыг.), ст.-бел. нитовати (1498 г.) ’тс’. Запазычанне з ням. nieten ’тс’ праз польскую мову, параўн. ст.-польск. nitować (Кюнэ, 81; Булыка, Лекс. запазыч., 93).

Пала́ц ’вялікі, раскошны, багаты будынак’. З польск. pałac ’тс’ (Кюнэ, Poln., 86), якое праз італ. palazzo з лац. palātium (Брукнер, 392). Ст.-бел. палацъ, полацъ < польск. pałac (Булыка, Запазыч., 234).

*Рошкап, ст.-бел. рошкопъ, розкопъ, рошкофъ ’упрыгожанне на галаве каня’ (1577) са ст.-польск. roskop < с.-в.-ням. roskop (Булыка, Лекс. запаз., 120), якое з Roß ’конь’ і Kopf ’галава’.

Рэ́ха ’водгалас, водгук’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Сл. ПЗБ, Шат.), рэ́хво ’тс’ (ТС). Ст.-бел. ехо ’рэха’ < ст.-польск. echo < лац. ēchō ’водгалас, рэха’ < грэч. ἠχώ (Булыка, Лекс. запазыч., 138).

Талет, ст.-бел. талетъ ’гатунак шаўковай тканіны, затканай золатам’ (Ст.-бел. лексікон). Фіксуецца з 1592 г. і запазычана са ст.-польск. talet ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 110). Далейшыя сувязі няясныя.

Буя́к ’непакладзены бык’ (ДАБМ, 883); ужо ст.-бел. (Булыка, Запазыч.). Булыка (Запазыч., 54) лічыць ст.-бел. слова запазычаннем з польск. bujak ’тс’ (ад bujać; але параўн. і славац. bujak ’бык’, якое Махэк₁ (50) лічыць вытворным, метатэзай, з *buhaj, з ад’ідэацыяй да bujný). Слова гэта, аднак, ёсць у зах.-рус. гаворках і ў зах.-украінскіх. Таму не выключаецца, што яно ўтворана ад буя́ць (гл.) ’рыкаць, гудзець’ або буя́ніць ’шалець’. Параўн. буя́н ’бык’. Гл. яшчэ Лабкоў Бел.-польск. ізал., 70–72 (і карту 1).

Даклярава́ць ’абяцаць’ (БРС), дэкляро́ўка ’абяцаная рэч’ (Нас.). Ужо ў ст.-бел. мове декляровати ’аб’яўляць, абяцаць’ (гл. Булыка, Запазыч., 90). Запазычанне з польск. deklarować ’тс’ (а гэта з лац. declarare; так Булыка, там жа). Кюнэ (Poln., 50) крыніцай польск. слова лічыць ням. deklarieren (< лац.). Параўн. дакляра́цыя, дэкларава́ць. У рус. мове XVII ст. існавала лексема декляровать, якая таксама з’яўляецца запазычаннем з польск. мовы. Пытанне, аднак, досыць складанае (аб магчымых трактоўках гісторыі гэтай групы слоў гл. падрабязна ў Шанскага, 1, Д, Е, Ж, 56).

Смара́гд ‘назва некаторых мінералаў зялёнага колеру’, ‘ізумруд’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ст.-бел. смарагдъ, измарагдъ ‘тс’ (Булыка, Запазыч., Ст.-бел. лексікон). Параўн. стараж.-рус. смарагдъ, измарагдъ, укр. смарагд, шмарагд, рус. смара́гд ‘тс’ з грэч. σμάραγδος, ξμαραγδος, для якіх мяркуецца царкоўнаславянскае пасрэдніцтва, гл. ЕСУМ, 5, 316; Праабражэнскі, 2, 334. Ст.-бел. шмарагдъ, шмаракгдусъ, смаракгдъ праз польск. szmaragd, smaragd узыходзіць да той жа крыніцы; гл. Булыка, Лекс. запазыч., 141. Пасрэдніцтва ід. Smaragd ‘тс’ для сучаснага слова (Шульман, Полымя, 1926, 8, 213) не з’яўляецца абавязковым.

Абсерва́цыя ’назіранне’ < лац. observatio праз польскае пасрэдніцтва. Польск. obserwacja пранікла ў беларускую мову ў XV–XVII стст. Не выключаны таксама непасрэдны лацінскі ўплыў. Параўн. ст.-бел. обсервовати ’захоўваць, прытрымлівацца’ (Булыка, Запазыч.).