нарко́м, ‑а, м.
Народны камісар. Паважна старыя вітаюць наркома, Падносяць хлеб-соль, караваі і мёд. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ха́ла, ‑ы, ж.
Біты белы хлеб прадаўгаватай формы. Маці паставіла гасцям гарэлку, шабасовую рыбу, халу. Бядуля.
[Стараж.-яўр.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́па м.
1. церк. па́па;
П. Ры́мскі — Па́па Ри́мский;
2. (детское арго) хлеб
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
праплеснець, ✂; зак.
Заплеснець, пакрыцца цвіллю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)
Прасна́к, прасно́к, прасну́шка, прасня́к, прасны́к, прысне́к ’тоўсты блін з прэснага цеста’ (ТСБМ, Гарэц., Шат., Касп., Др.-Падб., Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ, Мат. Гом., Сл. Брэс.), ’ляпёшка з хлебнага цеста’ (Бяльк.). Больш падрабязна аб значэннях слова і іх лакалізацыі гл. Вештарт, Лекс. Палесся, 115. Слова мае агульнаславянскае распаўсюджанне: укр. прісня́к ’праснак, пірог з прэснага цеста’, рус. прасня́к, пресно́к ’прэсны хлеб, пірог, ляпёшка’, польск. przaśnik, przaśniak ’прэсны хлеб’, чэш. přesňak ’ляпёшка з няквашанага цеста’, серб.-харв. prèsnik, пре́снац, пре́сница ’прэсны хлеб; прэснае салодкае пячэнне’, славен. presnec ’сквашаны хлеб’, балг. пресни́к ’прэсны хлеб’, макед. праснег, преснец, пресник ’від пірага з падсушаных каржоў, складзеных адзін на адзін’. Суфіксальныя дэрываты ад *prьsnъ ’прэсны’ (гл. Вештарт, там жа). Параўн. таксама апрэспік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
приже́чь сов.
1. в разн. знач. прыпячы́;
приже́чь па́лец утюго́м прыпячы́ па́лец пра́сам;
приже́чь ра́ну йо́дом прыпячы́ ра́ну ёдам;
2. прост. (дать чему-л. пригореть) прыпалі́ць, падпалі́ць;
приже́чь хлеб прыпалі́ць (падпалі́ць) хлеб;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Піляні́ца ’белы хлеб’ (Бяльк.). Да палян hfa (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сыры́ в разн. знач. сыро́й;
сыро́е паве́тра — сыро́й во́здух;
сыро́е мя́са — сыро́е мя́со;
с. хлеб — сыро́й хлеб;
сыра́я рабо́та — сыра́я рабо́та;
◊ адку́ль сыр-бо́р загарэ́ўся — отку́да сыр-бо́р загоре́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Сі́тніца 1 ‘ажына валасістая, Luzula pilosa (L.) Willd.’ (маг., Кіс.), ‘ажына, Luzula (Байк. і Некр., Інстр. 2). Да сіт, сі́тнік (гл.); назва дадзена з прычыны змяшэння з сітнікам (гл. Аненкаў, 200).
Сі́тніца 2 ‘хлеб, спечаны з прасеянай мукі; сітны (або белы) хлеб’ (ТСБМ, Нас., Шат., Сл. ПЗБ, Ян., Жд. 1, Янк. 2, Варл.), ‘сітная мука’ (Нар. сл.), сі́тнік ‘сітны хлеб’ (Касп., Нік., Оч., Мат. Гом., Нар. сл.), сітня́к (Сцяшк.), сі́тны (Нас., Др.), сі́тны хлеб (Сл. ПЗБ) ‘тс’, сі́тні ‘пшанічны’ (Сцяшк. Сл.). Дэрыват ад сі́тны ‘прасеяны праз сіта’, якое ад сіта (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кампа́н ’сябар, таварыш’ (Сцяш.). З польск. kompan ’таварыш, саўдзельнік гулянкі’ < с.-в.-ням. kompan, kumpän < ст.-франц. сотраіп < нар. лац. cum ’з’ і panis ’хлеб’, ’хто есць хлеб разам з кім-небудзь’ (Слаўскі, 2, 394).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)