дзу́ нуць
‘пхнуць каго-небудзь (дзунуць яго ў твар); ударыць каго-небудзь і па чым-небудзь (дзунуць палкай па галаве)’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
Будучы час
адз. мн.
1-я ас. дзу́ ну
дзу́ нем
2-я ас. дзу́ неш
дзу́ неце
3-я ас. дзу́ не
дзу́ нуць
Прошлы час
м. дзу́ нуў
дзу́ нулі
ж. дзу́ нула
н. дзу́ нула
Загадны лад
2-я ас. дзу́ нь
дзу́ ньце
Дзеепрыслоўе
прош. час дзу́ нуўшы
Крыніцы:
piskunou2012 .
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
папіха́ ч , ‑а, м.
Разм.
1. Чалавек, якому даручаюць паскорыць якую‑н. справу.
2. Тое, што і папіхіч. [Максім:] — Не ўмееш гаспадарку сваю весці, бо .. не хітры ты чалавек... Папіхач — куды пхнуць , туды і ідзеш. Капыловіч .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папхну́ ць , ‑пхну, ‑пхнеш, ‑пхне; ‑пхнём, ‑пхняце; зак. , каго-што .
Разм. Пхнуць , штурхнуць. Праходзячы каля палоннага, Крыстэль абавязкова старалася зачапіць яго, папхнуць худою загарэлай ручкай ці тузануць за мундзір і адбегчыся, нібы просячы: «Ану, дагані!» Брыль .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
knú ffen
vt разм. пхнуць (каго-н. ), (незаўва́ жна) даць пінка́ (каму-н. )
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
толкну́ ть сов.
1. штурхну́ ць; пхнуць , папхну́ ць;
2. спорт. у́ ць;
3. перен. о́ ціць, наве́ сці, падбі́ ць; см. толка́ ть
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пнуть сов. прост. пхнуць , піхну́ ць; (толкнуть ногой) штурхну́ ць наго́ й; (стукнуть — ногой) сту́ кнуць наго́ й; даць вы́ спятка; см. пина́ ть
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пі́ рма : даць пірма ’даць выспятка’ (лаг. , віл. , Сл. ПЗБ ). Відаць, балтызм. Параўн. літ. spyrimas ’брыканне’, spirti ’брыкнуць’, ’пхнуць , піхнуць, штурхнуць нагой’. Букявічуце (Bałto-słow. zw. jęz., 81, 68–69), выходзячы з тлумачэння фразы даць пірма як ’аддаць перавагу’, звязвае слова пірма з літ. pirma ’раней, спачатку’, ’спераду’, ’па-першае’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сапхну́ ць , -пхну́ , -пхне́ ш, -пхне́ ; -пхнём, -пхняце́ , -пхну́ ць ; -пхні́ ; -пхну́ ты; зак.
1. каго-што . Пхаючы, ссунуць, скінуць адкуль-н.
С. лодку з берага.
2. перан. , каго (што)разм. ).
С. дырэктара.
3. перан. , каго-што-н. свае абавязкі, справы і пад. , зваліць на каго-н. адказнасць за свой учынак.
С. сваю работу на другога.
С. віну на іншых.
4. перан. , каго-што-н. (часцей непрыемнага; разм. ).
С. няспраўныя дэталі.
|| незак. спіха́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пхаць ’піхаць, штурхаць’ (ТСБМ , Нас. , ТС , Бес. , Шат. , Гарэц. ), ’напіхваць’ (Нас. ; воран. , Сл. ПЗБ ), пха́ цца (пхацьца ) ’штурхацца, ціснуцца’ (Нас. ; лоеў. , Мат. Гом. ; іўеў. , Сл. ПЗБ ), ’павольна ехаць’ (клец. , Жыв. сл. ), сюды ж пхнуць пхну́ цца ’штурхануць; павольна ехаць’ (ТС , Сл. ПЗБ , Гарэц. , Мат. Гом. ), а таксама пхену́ ць ’штурхануць, піхануць’ (ТС ), пхану́ ць ’тс’ (брагін. , Мат. Гом. ). Гл. піхаць .
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
pchnąć
зак. пхнуць ; штурхануць; штурхнуць;
zazdrość pchnęła go do morderstwa — зайздрасць штурхнула яго да забойства
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)