Вы́спятак (БРС, Нас., Гарэц., Мядзв., Янк. III, Грыг.). Рус.дыял.вы́спяток ’удар нагой, наском або абцасам бота’, вы́спяток ’пятка нагі’, укр.ви́спʼяток ’насок бота’, у́спяткі ’абцасы’. Дэрыват ад пята, пятка (Рудніцкі, 1, 399); не зусім яснай з’яўляецца прэфіксацыя. Памылкова Каткоў (Очерки по лексике…, 188), які выводзіць рус.дыял.вы́спетки ад выступы ’боты, чаравікі’ (у выніку метатэзы і рэгрэсіўнага ўплыву к̕).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
глыж, ‑а, м.
Абл. Камяк ссохлай або змёрзлай зямлі, звычайна гліны. Алесь ударыў наском бота па глыжу, які рассыпаўся на пясок.Броўка.Аўсееў заварушыўся ў траншэі, шпурнуў у цемру глыж.Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Но́сцам ’нагой, выспяткам’ (Некр. і Байк.; калінк., З нар. сл.; жытк., Мат. Гом., ТС), ндссам ’нагою, наском бота’ (Янк. 1), носца: даць носца ’даць выспятка’ (ТС). Відаць, ад ⁺носец ’насок (бота)’, памянш. да нос (гл.), параўн. укр.«вдарив иого носаком» (Грынч.); формы тыпу ндсцык ’выспятак’ (Ян.), нос‑ цакам, насцакдм ’выспяткам’ (Мат. Гом.) другасныя, параўн. таксама народнаэтымалагічныя ўтварэнні: ногца: даць ногца (Некр. і Байк., да нага).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шпо́ра, -ы, мн. -ы, шпор, ж.
1. Сагнутая па форме абцаса металічная дужка з кольцам на канцы, якая прымацоўваецца да бота наезніка і служыць для пануквання каня.
Даць шпоры каню (націснуць шпорамі).
2. Рагавы завостраны выступ на нагах самцоў некаторых птушак.
Шпоры ў пеўня.
3. Выступ на вобадзе кола ці на звёнах гусеніц трактара, танка і пад. (спец.).
|| прым.шпо́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пыло́к, ‑лку, м.
1.Памянш.да пыл (у 1 знач.); невялікі, нязначны пыл. [Пан Зыгмунт] нізка нахіліўся, паспеўшы.. змахнуць пылок з наска свайго бота.Лынькоў.На ўзгорку кур[ыць] пылок .. Імчыць легкавая машына.Навуменка.
2. Клеткі, якія развіваюцца ў пыльніках тычынак і ўдзельнічаюць у размнажэнні раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разм. Раскопваць, калупаць. Валодзя звычайна корпаў нагамі вільготны пясок і гаварыў з жалем: — Сырая яшчэ, брат. І гразі поўна...Якімовіч.Унурыўшыся, хадзіў [Гендарсан] па раллі і наском бота або ручкай бізуна корпаў зямлю.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
халя́ва, ‑ы, ж.
1. Частка бота, якая закрывае нагу ад ступні да калена. Тыя боты як уздзене, Дык халявы па калені, А як пойдзе, дык рыпяць — Варты мо’ чырвонцаў з пяць.Крапіва.
2. У вытворчасці шкла — выдзьмутая шкляная цыліндрычная загатоўка, якую затым распрамляюць у ліст шкла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
upper
[ˈʌpər]1.
adj.
1) ве́рхні
the upper lip — ве́рхняя губа́
the upper floor — ве́рхні паве́рх
2) вышэ́йшы (ра́нгам, ура́дам, стано́вішчам)
3) вы́шні, ве́рхні
upper Nioman — ве́рхні Нёман, вярхо́ўе Нёману
2.
n.
верх чараві́ка або́бо́та(ча́стка бо́та без падэ́швы)
•
- to get the upper hand
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
залама́цца, ‑ломіцца; зак.
1. Сагнуўшыся, надламацца. Шыла заламалася ў падэшве бота.
2.Разм. Крута завярнуць убок (пра дарогу, рэчку і пад.). У лагчыне, праз мост пераскочыўшы, каленам заламаўся шлях.Скрыган.
3.перан. Страціць сілу, разбег. Гэта на нашых грудзях Заламаліся хвалі, Што над Еўропай, Як чорная ноч, бушавалі.Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Піня́га (з шавецкага рамяства) (Сержп. Грам.), польск.pinku, репка ’шавецкі цвік, шавецкая шпілька, якой прыбіваюць падэшву да бота’. З ням.Pinne ’тс’ (Варш. сл., 4, 195) < (н.-ням.pfinne, в.-ням.pfln, англа-сакс. /ля) < с.-ірл.Ьепп ’рог’ (Васэрцыер, 173). Гл. таксама пяняга ’кавалак скуры’.