Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ко́нчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.
1.што, а таксама з чым і з інф. Завяршыць, давесці да канца, закончыць.
К. касьбу.
К. з рамонтам.
К. чытаць.
2.што чым. Зрабіць што-н. у заключэнне, закончыць чым-н.
К. артыкул цытатай.
К. выступленне заклікамі.
3.што, з чым і з інф. Палажыць канец чаму-н., спыніць што-н.
К. гулянкі.
К. з п’янствам.
К. бяздзейнічаць.
4.што. Завяршыць навучанне дзе-н.
К. аспірантуру.
5.каго (што). Звесці са свету (разм.).
◊
Дрэнна (кепска) кончыць — пра ганебны канец чыйго-н. жыцця або дзейнасці.
Кончыць жыццё — памерці.
|| незак.канча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Налажы́ць, у выразе: налажы́ць галаво́ю ’панесці смерць, памерці’, параўн.: Баба варажыла, пакуль галавою налажыла (Янк. БП); И коникоў потрацишь, и сам голоўкой наложышь (Шн.), укр.наложи́ти голово́ю, душе́ю ’ахвяраваць жыццём, загубіць жыццё, душу; скласці галаву’, польск.nałożyć głową, zdrowiem, życiem ’заплаціць галавой, здароўем, жыццём’. Развіццё значэння дзеяслова налажы́ць ’накласці’, гл. лажы́ць, праз стадыю ’накласці плату, ахвяру на што-небудзь’, параўн. рус.налог ’падатак’, да ’заплаціць (галавою)’, параўн. тураўск.накла́сці (наложы́ць) голово́ю ’загінуць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пу́кнуць ’стукнуць, ударыць, трэснуць, лопнуць; павялічыцца, выцягнуцца, раздацца’ (Клім.). Суадносіцца часткай значэнняў з пу́каць ’стукаць, лопаць’ (гл. пукаць1, пук1), іншыя ж значэнні — з пу́кацца ’лопацца’ (гл.), што мае паралелі ў балг. груб. пу́кна ’памерці’: да пукнеш! ’каб ты здох! (= выцягнуўся, лопнуў)’ і, магчыма, у ідыёме зо́ра пу́кна ’світае’, серб.-харв.zòra pȕca ’тс’, што мае семантычныя паралелі ў іншых балканскіх мовах (Васілеў, ZfBalk, 1981, 17 (1), 950). Гл. таксама Банькоўскі, 2, 965.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спры́ндзіцца ‘згінуць, загінуць’ (Скарбы; шчуч., З нар. сл.; Сл. ПЗБ), ‘згарнуцца, скруціцца’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж spryndziło dziasna (Арх. Федар.) з няясным значэннем. Параўн. прындзіцца (гл.). Несумненна, экспрэсіўнае ўтварэнне з шырокім спектрам значэнняў, што абцяжарвае вызначэнне зыходнага. Запісанае Развадоўскім спіры́нджыць у складзе кляцьбы са значэннем ‘каб цябе спёрла!’, суаднесенае з літ.sprę́sti ‘рашаць’, прызнаецца Лаўчутэ (Балтизмы, 149) недастаткова аргументаваным балтызмам. Магчыма, экспрэсіўны варыянт з назалізацыяй да спры́ціцца ‘згінуць, памерці’ (Сцяшк. Сл.), гл. спрыта.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спачыва́ць, спачыць
1. (адпачываць) sich erhólen; (áus)rúhen vi, sich áusruhen; áusspannen vi, sich entspánnen;
2.перан, высок (памерці) stérben* vi (s), entschláfen* vi (s);
◊ спачыва́цьваць на ла́ўрах auf séinen Lórbeeren áusruhen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
odumrzeć
odum|rzeć
зак.кніжн.памерці, пакінуць каго;
rodzice go wcześnie ~arli — бацькі яго рана памерлі; ён рана застаўся сіратой
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Cui nasci contigit, mori restat
Каму давялося нарадзіцца, таму давядзецца і памерці.
Кому пришлось родиться, тому доведётся умереть.
бел. Як ні круці, а прыйдзецца памярці. Хто нарадзіўся, той і паміраць мусіць. Бог даў. Бог узяў. Раз жыць, раз і паміраць. Смерць і радзіны не выбіраюць гадзіны. Не памрэ толькі той, хто не нарадзіўся.
рус. Сколько ни ликовать, а смерти не миновать. Двум смертям не бывать, а одной не миновать. Сколько ни жить, а смерти не отбыть.
фр. On ne meurt qu’une fois (Умирают лишь раз).
англ. Death when it comes will have no denial (Смерть не принимает отказа).
нем. Der Tod hat noch keinen vergessen (Смерть ещё не забывала никого).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
тро́йчы, прысл.
1. Тры разы. Памерці, вядома, .. [Цярэшка] не хацеў, заўжды прагнуў жыць, тройчы спрабаваў вырвацца на волю.Быкаў.Ды тваіх, смаленскіх [дарог], не забуду У снягах, дажджах і сіняве. Тройчы адбівалі вёску Буду, Тройчы паміралі за яе.Пысін.Будзьце вы хоць тройчы геній, Ёсць такія між людзей: Вас заўжды па ўборах стрэне, Па заслугах правядзе.Непачаловіч.
2. Утрайне. Я ж праслаўлю навекі часіну звароту Сваім шчырым радасным словам .. І двойчы і тройчы!Панчанка.Быць тройчы шчодраму плёну.Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
boot1[bu:t]n.
1. чараві́к, бот
2.BrE бага́жнік (у аўтамабілі)
3.infml вы́спятак
♦
die with one’s boots onпаме́рці на сваі́м пасту́;
get the bootinfml быць зво́льненым;
the boot is on the other footBrE стано́вішча змяні́лася карэ́нным чы́нам (ранейшыя падначалены і начальнік памяняліся ролямі)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)