рускі пісьменнік. З дваранскай сям’і. У 1928 рэпрэсіраваны, амаль 28 гадоў адседзеў у турмах і лагерах ГУЛАГа. Пасля рэабілітацыі вярнуўся ў Маскву, займаўся перакладамі з франц. і англ. моў. Аўтар зб. аповесцей і апавяданняў «У ціхім краі» (1976), кніг эсэ па гісторыі Масквы «Кожны камень у ёй жывы» (1985), нарысаў і публіцыстыкі «Усе павінны адказваць» (1986). Кніга ўспамінаў «Пагружэнне ў цемру» (1989) пра трагічны лёс аўтара, які, прайшоўшы праз усе нечалавечыя выпрабаванні, не зачарсцвеў душой, захаваў веру ў чалавека і агульначалавечыя каштоўнасці.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Quod hodie non est, cras erit
Чаго няма сёння, будзе заўтра.
Чего нет сегодня, будет завтра.
бел. Не цяпер, дык у чацвер. Будзе кірмаш і на нашай вуліцы. Жывы нажыве. Калі не маю цяпер, дык буду мець у чацвер.
рус. Будет день, будет и пища. Даст Бог день, даст Бог и пищу. Дал Бог роток, даст и кусок. Даст Бог здоровье, даст и счастье. Бог дал живот, даст и здоровье. Будешь жив, будешь и сыт.
фр. Chaque demain apporte pain (Каждое завтра/завтрашний день приносит хлеб/пищу).
англ. Every dog has his day (У каждого пса есть свой день). It’s a long lane that has no turning (Слишком длинна аллея без поворотов).
нем. Neuer Tag, neuer Sinn (Новый день, новый смысл).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
inteligencja
inteligencj|a
ж.
1. розум; разумовае развіццё;
żywa ~a — жывы розум;
wyróżniać się ~ą — вылучацца розумам;
2. інтэлігенцыя;
czołowa ~a — перадавая інтэлігенцыя;
~a miejscowa — мясцовая інтэлігенцыя
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
плётка1, ‑і, ДМ ‑тцы; Рмн. ‑так; ж.
Раменны, вяровачны і пад. бізун. Плёткамі пасечанае цела, Да плячэй кашуля прыкіпела, Ды жывы Данілка.Бялевіч.
плётка2, ДМ ‑тцы; Рмн. ‑так; ж.
Неправераная або ілжывая чутка, якая перадаецца з вуснаў у вусны і звычайна шкодзіць чыёй‑н. рэпутацыі. Той такую плётку прынёс, той гэткую. Так і малолі языкамі да самага полудня.Карпюк.Пушчаная злым языком плётка, што хадакоў затрымалі за зладзейства і пасадзілі ў астрог, хутка развеялася.Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Testudo volat
Чарапаха лётае (пра недарэчнае).
Черепаха летает (о нелепом).
бел. Кажуць, што і масла хлебам мажуць. Людзі чаго ні скажуць ‒ і смаленую кабылу змажуць. Усялякае бывае: жук рыкае, а карова лятае. Бывае, што і курыца пеўнем спявае. Бывае, што і ў дзеўкі муж памірае, а ва ўдавы ‒ жывы. Бы вае, што і авечка ваўка бадае. Бывае, што і варона спявае.
рус. Бывает, что медведь летает. Бывает, что и курица петухом поёт. Говорят ‒ кур доят, а коровы яйца несут. Бывает, что и у муравья желтуха. Бывает, что и у девки муж умирает. Бывает, что и вошь кашляет. Говорят ‒ хлеб варят, а щи пекут.
фр. Quand les poules auront les dents (Когда y кур вырастут зубы).
англ. When pigs fly (Когда свиньи полетят).
нем. Ameisen haben auch Galle (У муравьёв тоже есть жёлчь).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Жыві́ць ’быць крыніцай дзейнасці’. Рус.живи́ть ’даваць жыццё, бодрасць’, укр.живи́ти ’забяспечваць жывыя арганізмы неабходнымі речывамі, падтрымліваць, натхняць’, польск.żywić ’забяспечваць арганізм’, ’адчуваць нешта’, уст. ’аставіць кагосьці пры жыцці’, в.-луж.žiwić ’карміць, харчаваць’, чэш.živiti ’карміць’, славац.živiť ’карміць, забяспечваць усім патрэбным’, славен.živíti ’харчаваць, утрымліваць’, серб.-харв.жи́вити ’жыць’. Ст.-слав.живити ’ажывіць’, ’пакінуць жывым’, ’жыць з чагосьці’. Ст.-рус.живити ’даваць жыццё’ (1096 г.); зажыўляць, гаіць (1585 г.); здабываць сродкі існавання (XI–XII стст.)’. Прасл. утварэнне дзеяслова ад прыметніка *živ‑ (гл. жывы) з суфіксам *‑i‑ti, першапачатковае значэнне ’рабіць жывым’, адкуль і ’харчаваць’, ’гаіць’, ’натхняць’ і г. д. Трэба адзначыць, што значэнні гэтыя прадстаўлены і ў гісторыі слова жыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жыць. Рус.жить, укр.жи́ти, польск.żyć ’жыць’, в.-луж.žić ’загойвацца’, уст. ’жыць’, н.-луж.žyś ’загойвацца, цешыцца’, чэш.žiti ’жыць’, славац.žiť ’тс’, славен.žiti ’жыць’, серб.-харв.уст.жи̏ти ’жыць’, балг.дыял.жѝя ’жыць’, макед. (у складаных словах) жи‑ ’жыць’. Ст.-слав.жити ’жыць, ажыўляць, карыстацца з чагосьці’, ст.-рус.жити ’жыць’, ’быць’, ’адбывацца’, ’загойвацца’. Літ.gýti ’загойвацца’, лат.dzît ’жыць’, лац.vita ’жыццё’, грэч.βιοτή ’жыццё сродкі для жыцця’. І.‑е. корань *gu̯ei̯‑: *gu̯ī, часта з пашырэннем *‑ụ‑: *gu̯ī̆u̯‑o‑s ’жывы’, gu̯ī̆u̯‑to‑s ’жывот’ (гл.). Фасмер, 2, 52; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 294; Брукнер, 669; Махэк₂, 728; БЕР, 1, 549; Траўтман, 76; Покарны, 1, 467.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БАТА́ЛАЎ Аляксей Уладзіміравіч
(н. 20.11.1928, Масква),
рускі акцёр, рэжысёр. Нар.арт.СССР (1976). Герой Сац. Працы (1989). Скончыў Школу-студыю МХАТ (1950). З 1976 кіраўнік акцёрскай майстэрні ва Усерасійскім дзярж. ін-це кінематаграфіі імя С.А.Герасімава (з 1980 праф.). З 1954 здымаецца ў кіно: «Вялікая сям’я», «Справа Румянцава», «Ляцяць жураўлі», «Дарагі мой чалавек», «Дзевяць дзён аднаго года» (Дзярж. прэмія Расіі 1966), «Маці», «Дама з сабачкам», «Жывы труп», «Бег», «Масква слязам не верыць» (Дзярж. прэмія СССР 1981) і інш. Сярод рэжысёрскіх работ у кіно: «Шынель», «Тры таўстуны» (і роль Тыбула), «Ігрок». Пастаноўшчык шэрагу радыёспектакляў. Аўтар кніг «Лёс і рамяство», «Дыялогі ў антракце».