any

[ˈeni]

1.

adj.

1)

а) які́-хаця́, хоць-які́, які́-не́будзь, які́-ко́лечы; абы́-які́; хто-ко́лечы

Give me any book — Дай мне хоць-яку́ю кні́гу

б) (у пыта́ньні) які́? або́ не тлума́чыцца

Do any spots show? — Ці віда́ць які́я пля́мы?

Have you any money? — Ці ў цябе́ ёсьць гро́шы? Ці ма́еш гро́шы?

2) ко́жны, уся́кі

at any cost — за ўся́кую цану́

Any child knows that — Ко́жнае дзіця́ гэ́та ве́дае

2.

pron.

ніхто́, нішто́

Take the cake; I don’t want any — Вазьмі́ піро́г; я зусі́м не хачу́

3.

adv.

крыху́, хаця́ крыху, ані́ крыху́, зусі́м не

is he any better? — Ці яму́ хаця́ крыху́ ле́пей?

He had hardly any money — Ён ама́ль ня меў гро́шай

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

перо́ в разн. знач. пяро́, -ра́ ср., мн. пёры, -раў, собир. пе́р’е, -р’я ср.;

стра́усовое перо́ стра́усавае пяро́;

перо́ руля́ пяро́ руля́;

торго́вля перо́м и пухо́м га́ндаль пе́р’ем і пу́хам;

ве́чное перо́ ве́чнае пяро́;

◊

про́ба пера́ спро́ба пяра́;

о́строе перо́ во́страе пяро́;

одни́м ро́счерком пера́ адны́м ро́счыркам пяра́;

взя́ться за перо́ узя́цца за пяро́;

что напи́сано перо́м, того́ не вы́рубишь топоро́м посл. сло́ва — ве́цер, а пісьмо́ — грунт; што напіса́на пяро́м, не вы́сечаш і сяке́рай;

ни пу́ха, ни пера́ лаўцу́ з аўцу́; дай, бо́жа, каб было́ ўсё го́жа.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ни​II союз ні;

ни он, ни она́ не приду́т ні ён, ні яна́ не пры́йдуць;

ни встать, ни сесть ні ўстаць, ні се́сці;

ни взад, ни вперёд ні ўзад, ні ўпе́рад, ні туды́, ні сюды́;

◊

ни то, ни сё ні то́е, ні сёе;

ни с того́, ни с сего́ ні з таго́, ні з сяго́, ні се́ла, ні па́ла;

ни ры́ба, ни мя́со ні ры́ба, ні мя́са;

ни к селу́, ни к го́роду ні к сялу́, ні к го́раду;

ни за что, ни про что ні за што, ні пра што, без дай прычы́ны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Род 1, руод, ро̂д, рід ’рад пакаленняў, якія паходзяць ад аднаго продка’, ’асноўная арганізацыя першабытнаабшчыннага ладу’, ’родзічы, сваякі, радня’, ’сям’я’, ’паходжанне, прыналежнасць да пэўнага саслоўя’, ’разнавіднасць, сорт, тып’, ’спосаб, характар, напрамак’ (ТСБМ, Федар. 6, Мат., ТС, Др.-Падб., Бяльк., Ян., Бір., Стан., Бес., Байк. і Некр., ПСл; мін., Шн.; калінк., воран., ЛА, 3; Яшк., Сцяшк., Сл. ПЗБ), ’пол’ (Байк. і Некр.), ’парода (пра жывёлу)’ (ПСл). Укр. рід, рус. род, польск. ród, н.-луж. rod, в.-луж. ród, чэш., славац. rod, славен. rȏd, серб. ро̑д і харв. rȏd, макед. род, балг. род(ъ̀т), ст.-слав. родъ. Прасл. *rodъ, звязанае чаргаваннем у корані з ц.-слав. редъ ’ежа’, ’з’яданне, паглынанне’, славен. redíti ’карміць, гадаваць, вырошчваць’, роднаснае лат. rads ’родзіч’, ’пол’, ’крыніца, пачатак, паходжанне’, ’радня’, raža ’багаты, шчодры ўраджай’, ’поспех’, ’вялікая сям’я’, літ. rasmė̃ ’ураджай’, лат. rasma ’росквіт, урадлівасць’ (Міклашыч, 280, Махэк₂, 514; Фрэнкель, 683), ст.-інд. vrādhant‑ ’які паднімаецца’, várdhati ’расце, множыцца, узмацняецца’, vṛddhás‑ ’які вырас, вялікі, стары’, авест. vərəẟaiti ’расце’, ст.-грэч. ὀρυός, дар. βορυός ’прамы, правільны, сапраўдны’ (Фасмер, 3, 490–491). З гэтых форм выводзяць назоўнік дзеючай асобы і.-е. u̯ródhos‑, якое з асновы цяпер. часу u̯rédhe/o (Траўтман, 234; Фасмер, 3, 491; Бязлай, 3, 190; Покарны, 1167; Младэнаў, 562; БЕР, 6, 296; ESJSt, 13, 771–3). Трубачоў (Дополн., 3, 491), супастаўляе слав. *rodъ з арм. ordi ’сын’, хец. h̬ardu‑ ’праўнук’ і ўзводзіць іх да і.-е. *əordh‑ ’высокі’, ’які вырас’. Ондруш (JČ, 9, 1958, 150) услед за Трубачовым шукае сувязь паміж *rodъ і *orsti ’расці’.

Род 2 ’роды’ (віл., Сл. ПЗБ), н.-луж. rod, в.-луж. ród ’нараджэнне’. Да радзі́ць (гл.). Сюды ж ро́ды ’фізіялагічны працэс выхаду плода з цела маці’ (ТСБМ, ТС).

Род 3 ’ураджай’ у выразе: дай, Божа, на жытычко род (маг., Шн.; Жд. 2, Ян., Юрч. Вытв.), серб. ро̂д і харв. rȏd, макед. род ’тс’, рус. маск. роди́вый ’які дае багаты ўраджай’, укр. роди́ти, бел. радзі́ць ’даваць багаты ўраджай’. Старажытнае балтаславянскае ўтварэнне, параўн. лат. raža ’багаты ўраджай’ (з *radi̯ā), а таксама славен. rodína, серб. родѝна, харв. rodìna ’ўрадлівасць’, серб. ро́дац ’пладовае, пладаноснае дрэва’. Сюды ж ро́дный ’урадлівы’ (Юрч. Фраз. 2, Юрч. СНС), ро́дны ’пладавіты, ураджайны’ (Нас., Стан.), ’буйны, высокага росту’ (Нас.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ба́бка ​1, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.

1. Тое, што і баба ​1 (у 1 знач.). [Марыя Хведараўна:] — Я ўжо хутка бабкай стану, вунь дачка піша — унука мне скора пародзіць... Марціновіч.

2. Разм. Старая жанчына наогул. Старэнькія бабкі гаротна ківалі галовамі і цяжка ўздыхалі. Колас.

3. Уст. Жанчына, якая прымае дзяцей у час родаў. Пачакай радзіць, дай па бабку схадзіць. Прыказка.

4. Памянш.-ласк. да баба ​1 (у 3 знач.). [Шарэйка:] — Ці лёгка спалася, ці добра ўсталася, бабкі мае ненаглядныя! Брыль.

•••

Бабка надвае варажыла (гадала) — яшчэ невядома.

ба́бка ​2, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.

1. Надкапытны сустаў у жывёлы, а таксама косць гэтага сустава.

2. Сталёвае кавадлачка для кляпання касы. На грудку, забіўшы ў пянёк бабку, Кузьма сеў кляпаць косы. Сачанка.

3. Страва, прыгатаваная з дранай бульбы. Пасярод стала, вывернутая з каструлі, яшчэ дымела бабка, якую любіў і Карніцкі. Паслядовіч.

4. Род здобнага печыва. А пірагі, як сонца, ззялі, І ў роце бабкі раставалі. Колас.

5. Грыб з цёмна-бурай шапкай на высокай ножцы; падбярозавік. Трапляюцца.. ружовыя танканогія сыраежкі і распоўзлыя старыя бабкі — і хоць бы адзін баравічок. Сачанка.

6. Дзесяць снапоў, састаўленых у кучку для прасушкі і накрытых распасцёртым снапом. Ёсць асаблівая прыгажосць у полі, калі яно ўжо не шасціць калоссем, але яшчэ не зусім апусцела, бо бабкі стаяць у рады на кожнай палове, нібы вартавыя. Чарнышэвіч.

•••

Падбіць бабкі гл. падбіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

без предлог с род. в разн. знач. без, бе́зо;

ісці́ па ле́се без даро́гі — идти́ по́ лесу без доро́ги;

нара́да адбыва́лася без вас — совеща́ние проходи́ло без вас;

без пяці́ сантыме́траў два ме́тры — без пяти́ сантиме́тров два ме́тра;

без пятна́ццаці тры — (о времени) без пятна́дцати три;

без выключэ́ння — без исключе́ния;

без уся́кай прычы́ны — без вся́кого по́вода;

◊ не без таго́ — не без того́;

без жа́ртаў — без шу́ток;

не без гэ́тага — не без э́того;

без дай прычы́ны — бе́зо вся́кой на то причи́ны; ни за что́ ни про что́;

без го́да ты́дзень — бе́з году неде́ля

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

nothing [ˈnʌθɪŋ] pron.

1. нічо́га, нішто́;

I need nothing. Мне нічога не трэба.

2. няма́ чаго́, не́чага;

I have nothing to do. Мне няма чаго рабіць

♦

for nothing бяспла́тна;

not for nothing нездарма́, не без падста́ў, не без прычы́ны;

quarrel for nothing пасвары́цца без дай прычы́ны/з-за дро́бязі;

nothing but то́лькі, нішто́ акрамя́/апрача́;

nothing much нічо́га асаблі́вага;

nothing like as good infml далёка/зусі́м не такі́ ўжо до́бры;

nothing of the kind/of the sort infml нічо́га падо́бнага;

(there’s) nothing to it (гэ́та) зусі́м не склада́на, надзвы́чай лёгка; ≅ прасце́й па́ранай рэ́пы, прасце́й про́стага;

next to nothing ама́ль нічо́га;

have nothing to do with не мець нія́кага дачыне́ння да/нічо́га агу́льнага з;

say nothing of не гаво́рачы ўжо пра;

I can make nothing of it. Я ў гэтым нічога не разумею;

He is nothing to me any more. Ён для мяне больш не існуе.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

воўк (род. во́ўка и ваўка́) м., прям., перен. волк;

◊ марскі́ в. — морско́й волк;

в. у аве́чай шку́ры — волк в ове́чьей шку́ре;

во́ўкам завы́ць (выць) — во́лком завы́ть (выть);

во́ўкам глядзе́ць — во́лком смотре́ть;

хоць ваўко́ў ганя́й — соба́чий хо́лод;

хоць во́ўкам вый — хоть во́лком вой;

пусці́ць во́ўка ў аўча́рню — пусти́ть во́лка в овча́рню;

в. у ле́се здох — что́-то невероя́тное;

стары́ в. — тра́вленый (ста́рый) волк;

пашкадава́ў в. кабы́лу, пакі́нуў хвост ды гры́ву — погов. пожале́л волк кобы́лу, оста́вил хвост да гри́ву;

в. і лі́чанае бярэ́ — посл. волк и счи́танное берёт;

валачы́ў в. — павалаклі́ і во́ўка — посл. таска́л волк — потащи́ли и во́лка;

на во́ўка памо́ўка, а мядзве́дзь цішко́м — посл. то́лки о во́лке, а медве́дь тихо́нько;

пра во́ўка памо́ўка, а в. і тут — посл. лёгок на поми́не;

з ваўка́мі жыць — по-во́ўчы выць — посл. с волка́ми жить — по-во́лчьи выть;

хоць в. траву́ еш — погов. хоть трава́ не расти́;

ваўко́ў бая́цца — у лес не хадзі́ць — посл. волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть;

адалью́цца во́ўку аве́чыя слёзкі — посл. отолью́тся во́лку ове́чьи слёзки;

як во́ўка не кармі́, а ён усё ў лес глядзі́ць — посл. как во́лка не корми́, а он всё в лес смо́трит;

дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ці — посл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти;

во́ўка но́гі ко́рмяць — посл. во́лка но́ги ко́рмят

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Luft

f -, Lüfte паве́тра

frísche ~ schöpfen — ды́хаць све́жым паве́трам

an der fríschen ~ — на адкры́тым [све́жым] паве́тры

die ~ ánhalten* — затрыма́ць дыха́нне

an die frísche ~ géhen* — выхо́дзіць на све́жае паве́тра

er ist für mich ~ — ён для мяне́ пусто́е ме́сца, ён не існу́е для мяне́

séinem Hérzen ~ máchen — адве́сці душу́; вы́казаць усё, што набале́ла

◊ (es ist) dícke ~! — разм. ува́га!, небяспе́ка!; марск. палу́ндра!

etw. aus der ~ gréifen* — вы́смактаць што́сьці з па́льца

die ~ ist rein — разм. небяспе́кі няма́

na, gúte ~! — разм. што ж, дай Бо́жа!

in die ~ flíegen* — вы́бухнуць, узляце́ць на паве́тра

es liegt in der ~ — гэ́та но́сіцца ў паве́тры

2) тэх. зазо́р, люфт

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

нішто́ ​1, нічо́га, нічо́му, нішто́, нічы́м, ні аб чым, займ. адмоўны.

1. Ні адзін, ніякі прадмет, ніякая справа, з’ява і г. д. Штодня глядзеў я, безнадзейны, На ўсход і захад залаты, Сачыў за небам пільна, дбала, За кожнай хмаркаю на ім, Глядзеў, ці хіліцца ўніз дым, — Дажджу нішто не абяцала. Колас. Не відаць было ні вёскі, якую Сомік хацеў абмінуць, і нічога іншага, на чым магло б спыніцца вока. Крапіва. [Астаповіч] стаяў і не варушыўся. Час для яго цяпер не мераўся нічым. Чорны.

2. у знач. наз. нішто́, нескл., м. Пра каго‑, што‑н., хто (што) нічога сабой не ўяўляе, не мае ніякай цаны. [Лясніцкі:] — Вялікая сіла — мара. Чалавек без яе быў бы нішто. Шамякін.

•••

Без нічога ніякага — без дай прычыны; раптоўна.

За нішто — а) прадаць, купіць за вельмі нізкую цану, вельмі танна; б) без прычыны, без падставы, ні за што.

Звесці на нішто гл. звесці.

Звесціся на нішто гл. звесціся.

Нічога не варты гл. варты.

Нічога не выйдзе гл. выйсці.

Нічога не значыць гл. значыць.

Нічога не зробіш (не папішаш) гл. зрабіць.

Нічога не скажаш гл. сказаць.

Нічога падобнага — выраз рашучага адмаўлення, нязгоды.

нішто́ ​2,

1. прысл. (часта ў спалучэнні са словам «сабе»). Нядрэнна, ніштавата, даволі добра. Кормяць нішто. □ Гэты [чалавек] нішто сабе адзеты, у чорнай кашулі, падпярэзан шырокім поясам. Колас. [Сярго:] А дома як, жывуць нішто? [Мелех:] Нішто... Глебка.

2. безас. у знач. вык. Хоць бы што; не шкодзіць. [Падлетак-дзяўчынка] ужо ў пару з маткай сядзіць за верацяном праз цэлыя зімовыя вечары — і нішто. Зарэцкі.

3. у знач. вык. (часта ў спалучэнні са словам «сабе»). Неблагі, нядрэнны, даволі добры. Ураджай нішто. □ Кабылка была нішто сабе, толькі худаватая. Чарнышэвіч. [Аграном:] — Нішто дзяўчына. Гаспадарлівая, відаць. Пальчэўскі. [Андрэй Барысавіч:] — Дык, кажаш, здароўе, матчына нішто сабе? Мехаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)