про́пасть ж.
1. (обрыв, бездна) про́рва, -вы ж., бе́здань, -ні ж., бяздо́нне, -ння ср., прадо́нне, -ння ср.;
доро́га над про́пастью даро́га над про́рвай (бе́зданню, бяздо́ннем, прадо́ннем);
2. перен. (глубокое расхождение) про́рва, -вы ж.;
3. (множество) разг. про́цьма, -мы ж.; бе́зліч, -чы ж.;
у меня́ про́пасть дел у мяне́ про́цьма (бе́зліч) спраў;
◊
про́пасти на тебя́ нет бран. пагі́белі на цябе́ няма́;
тьфу, про́пасть! цьфу, згінь ты!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
хоро́ший
1. до́бры;
хоро́шее настрое́ние до́бры настро́й;
хоро́шие ве́сти до́брыя ве́сткі;
хоро́ший знако́мый до́бры знаёмы;
2. (красивый) прыго́жы, харо́шы;
◊
жить по хоро́шему жыць у зго́дзе (до́бра);
хоро́шее де́ло! ирон. до́брая спра́ва!;
хоро́ш, не́чего сказа́ть! ну і ну, няма́ чаго́ каза́ць!;
хоро́шему всю́ду хорошо́ до́браму чалаве́чку до́бра і ў запе́чку, а благаце́ бла́га і на куце́; до́брая душа́ нап’е́цца і з каўша́;
хоро́ш гусь! до́брая ца́ца!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
сэнс м Sinn m -(e)s; Bedéutung f -, -en (значэнне);
прамы́ сэнс der éigentliche [dirékte] Sinn; Grúndbedeutung f;
перано́сны сэнс der übertrágene Sinn, die übertrágene Bedéutung;
у шыро́кім сэнсе im wéiten [wéiteren] Sinn(e);
адпаве́дны сэнсу sínngemäß;
у по́ўным сэнсе сло́ва im wáhrsten Sinn(e) des Wórtes;
у пэ́ўным сэнсе in gewíssermaßen Sinn;
здаро́вы сэнс gesúnder Ménschenverstand;
няма́ сэнсу (не трэба) es hat kéinen Sinn, es ist sínnlos, es lohnt sich nicht;
у сэнсе (у дачыненні да чаго-н) in Hínsicht auf (A), im Hínblick auf (A)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
цана́ ж эк, камерц Preis m -(e)s, -e;
ры́нкавая цана́ Márktpreis m;
цвёрдая цана́ Féstpreis m, féster Preis;
дагаво́рная [дамо́ўная] цана́ Kommérzpreis m, Vertrágspreis m;
заку́пачная [нарыхто́ўчая] цана́ Bescháffungspreis m;
арыентыро́вачная цана́ Ríchtpreis m;
па цане́ … zum Preis von … (D);
па высо́кай цане́ zu éinem hóhen Preis;
па́даць у цане́ im Preis sínken*;
павыша́цца ў цане́ im Preis stéigen*;
любо́й цано́й um jéden Preis;
ве́даць сабе́ цану́ sich (D) séines Wértes bewússt sein;
гэ́таму цаны́ няма́ das ist únbezahlbar, das ist mit Geld nicht zu bezáhlen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
need2 [ni:d] v.
1. мець, адчува́ць патрэ́бу (у чым-н.);
He needs help. Яму патрэбна дапамога.
2. быць патрэ́бным, патрабава́цца;
Your shoes need a good clean. Твае туфлі трэба добра пачысціць.
3. (выражае неабходнасць у пыт. і адм. сказах);
You need not be afraid of me. Вам няма чаго мяне баяцца;
You needn’t have gone for the key. The door was open. Дарэмна ты хадзіў па ключ. Дзверы былі адамкнёныя;
Need we go there after all? А нам абавязкова (трэба) туды ісці?
♦
need one’s head examined infml ≅ клёпкі ў галаве́ не хапа́е; але́ю ў галаве́ ма́ла
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
price1 [praɪs] n.
1. цана́;
a high/reasonable price высо́кая/уме́раная цана;
at a low price та́нна;
a market price ры́начная цана́;
a price for smth. цана́ за што-н.;
a price of smth. цана́ чаго́-н.;
What’s the price of this? Колькі гэта каштуе?;
The price of oil has increased con siderably. Цана на нафту значна павялічылася;
prices are rising/going up цэ́ны расту́ць
2. кашто́ўнасць, цэ́ннасць; значэ́нне (чаго-н.)
♦
at any price любо́й цано́й (дасягнуць мэты);
at a price за вялі́кую цану́, до́рага;
beyond price цаны́ няма́ (каму-н./чаму-н.); бясцэ́нны, неацэ́нны
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Барса́ць ’працягваць аборы ў лапці’ (Гарэц., Касп.; барса́ць|варса́ць — Шат.), ’кідаць’ (Гарэц.). Сюды ж з іншым вакалізмам: бэ́рсаць ’блытаць (ніткі), блытаць, разматваць у беспарадку, рабіць неакуратна; пароць ежу і не есці; пісаць; нячыста жаць’ (Шат., БРС, Бір. Дзярж., Сцяшк. МГ, Сцяц., Янк. Мат.). Укр. бо́рса́ти (часцей з прэфіксамі) ’працягваць вяроўку ў вушка лапця; кідаць’; бо́рсатися ’кідацца ў розныя бакі, вазіцца, валтузіцца’. Слова цёмнага паходжання. Януў (Зб. Развадоўскаму, 2, 277) выводзіў з ob‑vors‑ati (пры гэтым корань *vors‑ не тлумачыўся). Райхэнкрон, ZfslPh, 17, 148–149 (без бел. матэрыялу) выводзіў з рум. мовы (няпэўна). Параўн. яшчэ Рудніцкі, 178 (няма бел. слоў). Магчыма, ёсць сувязь з групай слоў тыпу рус. броса́ть (аб гэтых словах Фасмер, 1, 218; Шанскі, 1, Б, 201–202): параўн. значэнне ’кідаць’ у бел. і ўкр. слоў. Так Трубачоў, Этимология, 1965, 383. Гл. яшчэ барсні́. Львоў (Зб. Петравічу, 315–318) лічыць, што ўкр. бо́рсатися і рус. бара́хтаться неяк звязаны. Гл. бэ́рсаць, варса́ць, абарсаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бу́лка ’белы хлеб’ (Карскі 1, Сцяшк.), ’пшанічны хлеб’ (Сцяц. Нар., Вешт.), ’жытні хлеб’ (Касп., Нас., Шн.), ’бохан хлеба’ (Бяльк.). Гл. яшчэ Бесар., Федар., 2. Падрабязна агляд значэнняў Сцяц. Нар., 25 (які лічыць, што найбольш пашыранае і даўняе значэнне ’пшанічнае печыва дзецям’). Рус. бу́лка, укр. бу́лка. Лічыцца запазычаннем з польск. bułka ’тс’ (вядомае з XV ст.). Праабражэнскі, 1, 52; Брукнер, 48; Слаўскі, 1, 50; Бернекер, 100; Рудніцкі, 251; Шанскі, 1, Б, 222. Аб запазычанні сведчыць тое, што ва ўсх.-слав. мовах слова з’явілася вельмі позна: у рус. і ўкр. з XVIII ст., у бел., мабыць, таксама (няма ў Булыкі). Крыніца польскага слова не вельмі пэўная (італ.; франц. boule ’круглы хлеб’, с.-в.-ням. biule ’шышка і г. д.’, швед. bulle ’хлеб, булка і да т. п.’; Слаўскі, 1, 50). Вельмі няпэўныя версіі пра роднаснасць усх.-слав. бу́лка з булава́, булды́рь і г. д. (так Фасмер, 1, 239; там і агляд іншых параўнанняў). Да слова бу́лка параўн. яшчэ Вештарт, Лекс. Палесся, 107–110.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́йворон ’жаваранак палявы, Alauda arvensis L.’ (палес., КЭС). Рус. га́йворон ’крумкач; грак’, укр. га́йворон. Зыходнае для ўсх.-слав. моў *gajьvornъ. Вельмі блізка да гэтай формы стаіць *ga‑vornъ, якое адлюстроўваецца ў польск. gawron, чэш. havran, серб.-харв. га̏вра̄н і г. д. У прасл. *ga(jь)vornъ бачаць звычайна складанае слова, у другой частцы якога *vornъ (параўн. *vornъ ’крумкач’, vorna ’варона’). Першая частка слова *ga‑, *gajь‑ не мае агульнапрынятага тлумачэння. Тут бачаць гукапераймальнае ga‑; іншыя зыходзяць са складанага слова *gavo‑vornъ (дзе першая частка адлюстроўваецца, напр., ва ўкр. га́ва ’варона’). Ёсць і спробы зыходзіць з прасл. *kavornъ (параўн. прасл. назвы птушак: *kava, *kavъka і балт.: літ. kóvarnis, лат. kuõvarnis), якое паходзіць з больш даўняга *kāvo‑vornos. Аб гэтым слове пісалі вельмі многа, але і сёння яшчэ няма канчатковай агульнапрынятай этымалогіі. Са шматлікай літ-ры параўн. Слаўскі, 1, 263–264; Бернекер, 298; Фасмер, 1, 383; Брукнер, 137; Maxэк₁, 100; Махэк₂, 163. Дарэчы, Махэк лічыць, што другая частка слова *vornъ гукапераймальнага паходжання (ён параўноўвае яе з венг. varjú ’варона’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зе́рне ’семя; крупінка’. Рус. зерно́, укр. зерно́, зе́рня́, польск. ziarno, н.-луж. zerno ’зерне’, ’збожжа’, в.-луж. zorno, палаб. źornü ’зерне’, чэш., славац. zrno ’зерне’, ’збожжа’, чэш. zrní, славац. zrnie зборн. ’зерне’, славен. zrnọ, zrne, zrnje зборн. ’зерне’, ’зерне (асобнае)’, серб.-харв. зр̏но, зборн. зрње, балг. зъ̀рно, макед. зрно ’зерне (асобнае)’. Ст.-слав. зръно ’зерне’. Ст.-рус. зерно (XI ст.). Форма зерне першапачаткова была зборнай на ‑ьje ад zьrn‑o: zьrn‑ьje ці памянш. формай на ‑ęt‑: zьrn‑ę (параўн. другасныя памянш. зе́рнетка і зярня́тка). Аснова zьrn‑ роднасная літ. žìrnis ’гарошына’, лат. zir̂ns, ст.-прус. syrne, ням. Korn, лац. grānum ’зерне’. Фасмер, 2, 95–96, Шанскі, 2, З, 90; Махэк₂, 719; Скок, 3, 662–663. Zьrn‑ ўтворана з суфіксам ‑n‑ ад і.-е. кораня *gʼṛ‑ (гл. Покарны, 1, 390–391, дзе, аднак, слав. форм з ‑n‑ няма), які прадстаўлены ў рус. зреть ’спець’ (гл. зары́ць). Траўтман, 372, Фартунатаў, AfslPh, 4, 587; Мейе, Études, 447.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)