налажы́ць сов.

1. в разн. знач. наложи́ть;

н. зве́рху пліту́ — наложи́ть све́рху плиту́;

н. ка́льку на чарцёж — наложи́ть ка́льку на чертёж;

н. павя́зку — наложи́ть повя́зку;

н. гіпс — наложи́ть гипс;

2. (што, на каго) наложи́ть;

н. спагна́нне — наложи́ть взыска́ние;

◊ галаво́й н. — пропа́сть, поги́бнуть;

н. на сябе́ ру́кі — наложи́ть на себя́ ру́ки;

н. (свой) адбі́так — (на каго, што) наложи́ть (свою́) печа́ть (на кого, что); наложи́ть (свой) отпеча́ток (на кого, что);

н. ла́пу — наложи́ть ла́пу;

н. руку́ — (на што) наложи́ть ру́ку (на что)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

звяза́ць сов.

1. в разн. знач. связа́ть; (сделать посредством вязания — ещё) вы́вязать;

з. канцы́ вяро́ўкі — связа́ть концы́ верёвки;

з. каго́-не́будзь — связа́ть кого́-л.;

з. абяца́ннем — связа́ть обеща́нием;

з. адну́ з’я́ву з друго́й — связа́ть одно́ явле́ние с други́м;

з. панчо́ху — связа́ть (вы́вязать) чуло́к;

з. кро́квы — плотн. связа́ть стропи́ла;

2. охот. состру́нить;

3. спец. (плоты) сча́лить; (брёвна) сплоти́ть;

◊ з. за чубы́ — страви́ть;

з. сабе́ ру́кі — связа́ть себе́ ру́ки;

двух слоў не звя́жа — двух слов не свя́жет;

сказа́ў як ~за́ў — сказа́л как связа́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

злажы́ць сов.

1. (в одно место) сложи́ть; (в копны — ещё) скопни́ть; (упаковать — ещё) уложи́ть;

з. дро́вы — сложи́ть дрова́;

з. рэ́чы ў чамада́н — сложи́ть (уложи́ть) ве́щи в чемода́н;

2. перен. (сочинить) сложи́ть;

з. пе́сню — сложи́ть пе́сню;

3. перен. (вину с себя на кого-л.) свали́ть, сложи́ть;

4. (в схватке) уби́ть, уложи́ть, положи́ть; свали́ть;

5. свали́ть, повали́ть;

~жы́лі ўвесь лес — свали́ли (повали́ли) весь лес;

6. (прижать к земле) приби́ть;

град ~жы́ў жы́та — град приби́л рожь;

◊ з. галаву́ (ко́сці) — сложи́ть го́лову (ко́сти);

з. ру́кі — сложи́ть ру́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

turn​1 [tɜ:n] n.

1. паваро́т; абаро́т;

a turn in the road паваро́т даро́гі;

the turn of a wheel абаро́т ко́ла

2. зме́на напра́мку, паваро́тны пункт;

a turn for the better зме́на да ле́пшага

3. чарга́

4. чарго́вы ну́мар у прагра́ме; вы́хад на сцэ́ну

5. infml нерво́вы шок

♦

at every turn на ко́жным кро́ку;

at the turn of the century на пача́тку стаго́ддзя;

by turns/in turn па чарзе́;

done to a turn BrE падсма́жаны ў са́мы раз;

do smth. a good/bad turn зрабі́ць каму́-н. до́брую/ке́пскую паслу́гу;

never do a hand’s turn не варухну́ць па́льцам, сядзе́ць скла́ўшы ру́кі;

one good turn deserves another за ла́ску ла́скай, аддзя́чваць за паслу́гу паслу́гай;

take a turn for the worse паго́ршваць, станаві́цца го́ршым;

take turns to do smth. рабі́ць што-н. па чарзе́

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

up​2 [ʌp] adv.

1. наве́рх, уго́ру, уве́рх;

fly up узлята́ць;

Lift your head up. Узнімі галаву;

The temperature has gone up. Тэмпература паднялася;

Let’s sail up the river. Давай паплывём уверх па рацэ;

Hands up! Рукі ўверх!

2. наве́рсе, угары́;

We live up on the hill. Мы жывём на ўзгорку;

The planе is up. Самалёт узняўся;

The sun is up. Сонца ўзышло;

The river is up. Узровень вады ў рацэ падняўся.

3. (азначае набліжэнне);

He came up. Ён падышоў;

A car drove up. Пад’ехала машына.

4. (паказвае на заканчэнне тэрміну, завяршэнне, вынік);

eat up з’е́сці;

stand up уста́ць

♦

it’s up to you to decide табе́ (вы)раша́ць;

time is up час ско́нчыўся;

up and about, up and doing на нага́х (пасля хваробы);

up to now да цяпе́рашняга ча́су;

what’s up? што зда́рылася?

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ха́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што і без дап.

Разм. Браць, прысвойваць што‑н. незаконна; красці.

хапа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; незак., каго-што.

1. Рэзкім парывістым рухам рукі (рук) браць, захопліваць каго‑, што‑н. Хлопцы-падлеткі прыбеглі. Паглядзелі на свежы вал, весела стала ім. Хапаюць рыдлёўкі, у роў лезуць, капаюць, стараюцца. Колас. Пяціпудовыя мяхі.. [мужчына] хапаў так лёгка, нібы гэта былі не мяхі, а падушкі. Чарнышэвіч. Антон Пракопавіч хапае шапку, ускідвае на плечы ватоўку і ..бяжыць у кантору. Карамазаў. // Захопліваць, лавіць ротам, зубамі. Страказа палюе: на ляту хапае дробную машкару і глытае. Бяспалы. Цяпер, разглядаючы сваю здабычу, я пачынаю разумець у чым справа: ляшча хапала больш буйная рыбіна, але праглынуць не здолела. Лупсякоў. // Прагна або з цяжкасцю глытаць, удыхаць (паветра). [Васіль] хапаў паветра на поўныя грудзі, і тады было трохі лягчэй... Гаўрылкін. // Затрымліваць каго‑н., парывістым рухам схапіўшы за што‑н. Гандляры запрашаюць пакупнікоў, хапаюць прахожых за рукі, за адзенне. В. Вольскі. — А вось паедзем у сельсавет, там пагаворым, — кажу я і хапаю за ланцуг Сенькаву лодку. Краўчанка. // перан. (звычайна са словамі «за сэрца», «за душу»). Выклікаць пачуццё смутку, болю. радасці і пад.; глыбока хваляваць. Акалічны народ гуслі знаў гусляра: Песня-думка за сэрца хапала. Купала. [Кот] люта екатаў і жаласна, ажно хапала за душу, мяўкаў... Чыгрынаў. // перан. Шчыпаць, выклікаць адчуванне холаду. Хутчэй бы ўжо зіма, марозік! Такі, не вельмі сярдзіты, проста, каб крышачку хапаў за вушы, нос, шчокі, калі раніцою ідзеш на працу. Каршукоў. / у вобразным ужыв. Мне ветла мігаюць агнямі будынкі, А вецер асенні хапае ў абдымкі. Панчанка.

2. Разм. Лавіць, браць сілай, пазбаўляць волі каго‑н. [Маладых людзей] хапалі і пасылалі на работу ў Германію або проста на фронт — капаць акопы. Якімовіч.

3. перан. Разм. Прагна, хутка ўспрымаць, засвойваць, лавіць (органамі пачуццяў, розумам і пад.). І не прыкмеціў Адам, як захапіўся ён прамовамі, як разам з усімі схіліўся ў бок рупара і прагна хапаў кожнае слова. Шынклер. Калгасныя курсанты, відаць, яшчэ сядзелі ў клубе над канспектамі, хапалі там тое, што не паспелі схапіць за дні вучобы. Шашкоў.

4. З прагнасцю купляць усё без разбору. [Мужчыны] хапалі ўсё, што траплялася пад рукі: духі, сумачкі, туфлі, сурвэткі, хустачкі, чамаданчыкі, парасоны. Шыцік.

5. Незак. да хапіць (у 9, 10 знач.).

•••

Гэтага яшчэ не хапала! — вокліч, якім выказваецца абурэнне, незадаволенасць з якой‑н. прычыны.

Зорак з неба не хапае — пра чалавека з пасрэднымі здольнасцямі.

Зоркі з неба хапаць — вылучацца розумам, здольнасцямі.

Клёпкі ў галаве не хапае (не стае) — пра дурнаватага, з дзівацтвамі чалавека.

Наколькі вока хапае — наколькі можна бачыць.

Не хапае пораху — мала, недастаткова сіл, энергіі для ажыццяўлення чаго‑н.

Ног не хапае — ад стомы няма магчымасці рухацца, ісці.

Слоў не хапае (не стае) — пра цяжкасць у падборы слоў для перадачы якога‑н. моцнага пачуцця.

(Толькі) птушынага малака не хапае — пра поўны дастатак.

Хапаць за горла (за глотку, жабры) — тое, што і браць за горла (за глотку, жабры) (гл. браць).

Хапаць на ляту — тое, што і лавіць на ляту (гл. лавіць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наложи́ть сов.

1. в разн. знач. налажы́ць;

наложи́ть ка́мень на до́ску налажы́ць ка́мень на до́шку;

наложи́ть ка́льку на чертёж налажы́ць ка́льку на чарцёж;

наложи́ть повя́зку налажы́ць павя́зку;

наложи́ть гипс налажы́ць гіпс;

наложи́ть взыска́ние налажы́ць спагна́нне;

наложи́ть резолю́цию налажы́ць рэзалю́цыю;

2. (накласть) накла́сці, мног. панаклада́ць, панакла́дваць;

наложи́ть дров в пе́чку накла́сці дроў у печ;

◊

наложи́ть на себя́ ру́ки налажы́ць на сябе́ ру́кі;

наложи́ть (свою́) печа́ть (на кого, что), наложи́ть (свой) отпеча́ток (на кого, что) налажы́ць (свой) адбі́так (на каго, што);

наложи́ть ру́ку (ла́пу) (на что) налажы́ць руку́ (ла́пу) (на што).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

связа́ть сов.

1. прям., перен. звяза́ць, мног. пазвя́зваць;

связа́ть концы́ верёвки звяза́ць (пазвя́зваць) канцы́ вяро́ўкі;

связа́ть кого́-л. обеща́нием звяза́ць каго́-не́будзь абяца́ннем;

связа́ть одно́ явле́ние с други́м звяза́ць адну́ з’я́ву з друго́й;

связа́ть стропи́ла плотн. звяза́ць кро́квы;

2. (изготовить вязкой) звяза́ць, мног. пазвя́зваць, зрабі́ць, мног. парабі́ць;

связа́ть чуло́к звяза́ць (зрабі́ць) панчо́ху;

◊

связа́ть (кого-л.) по рука́м и нога́м звяза́ць (каго-небудзь) па рука́х і нага́х;

связа́ть себе́ ру́ки звяза́ць сабе́ ру́кі;

он двух слов не мо́жет связа́ть ён двух слоў не мо́жа звяза́ць;

связа́ть концы́ с конца́ми звяза́ць канцы́ з канца́мі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сова́ть несов., разг.

1. со́ваць, усо́ўваць, засо́ўваць; (запихивать) запіха́ць, запі́хваць; (погружать, опускать) усо́ўваць, саджа́ць, уса́джваць;

сова́ть ве́щи в чемода́н со́ваць (запіха́ць, запі́хваць) рэ́чы ў чамада́н;

сова́ть ру́ку в во́ду саджа́ць руку́ ў ваду́;

2. (небрежно давать) ты́цкаць, со́ваць;

сова́ть кни́гу в ру́ки ты́цкаць (со́ваць) кні́гу ў ру́кі;

3. (давать взятку) падсо́ўваць;

4. (тыкать чем-н.) со́ваць, со́ўгаць, ты́цкаць;

◊

сова́ть нос со́ваць (утыка́ць) нос;

не суй нос не в свой вопро́с погов. у чужо́е про́са не ткні но́са; не твая́ пало́са — не тыч но́са; дзе сава́ і сыч, там но́са не тыч;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гара́, ‑ы; мн. горы, гор; ж.

1. Участак зямной паверхні, які высока ўзнімаецца над акаляючай мясцовасцю; проціл. нізіна. Гара Эльбрус. Узысці на вяршыню гары. Спусціцца к падножжу гары. Скалістыя горы. □ На многа вёрст былі відаць з гары.. палі жытоў і канюшыны. З. Астапенка. // толькі мн. (го́ры, гор). Гарыстая мясцовасць, горная краіна. Жыхары гор. Адправіцца ў горы. □ Мадам Гамрэкелі ад пачатку лета выехала з Гіо.. ў горы, на дачу, дзе не было малярыі. Самуйлёнак. // Прыроднае або штучнае ўзвышэнне для катання на санках, лыжах і пад. Ледзяная гара. Катацца з гары.

2. чаго. Награмаджэнне, вялікая колькасць чаго‑н. складзенага ў кучу, зваленага кучай. Махае даўжэзнай стралой экскаватар, Ім цэлыя горы Зямлі тут узняты. Нядзведскі. Шумейка зняў гару нейкіх папер і кніжак з крэсла. Дамашэвіч. // перан. Увогуле вялікая колькасць чаго‑н. Праўду могуць падказаць толькі дзве глыбокія маршчыны на лбе, ды яшчэ рукі, вялікія цёмныя рукі, якія перарабілі гару работы. Васілевіч.

3. Памяшканне, прастора паміж столлю і дахам на хаце; гарышча. Міхась перабраўся на гару, на хату, дзе была яго пасцель. Дамашэвіч. [Люба] палезла на гару і заўважыла, што дождж засякае ў акенца без шкла ў шчыце. Чорны.

4. (звычайна з прыназоўнікамі «у», «з», «на»). Верх, вышыня. Аконца-шчыліна ў скляпенні Так скупа шле святло з гары. Колас.

5. у знач. прысл. гаро́й. Высокай кучай; як гара. Сталы адсунулі ў куток, да ложка, на якім.. гарой узвышаліся падушкі. Шахавец.

•••

Абяцаць залатыя горы гл. абяцаць.

Гара з плячэй звалілася — пра збаўленне ад якіх‑н. вялікіх клопатаў, цяжкіх душэўных перажыванняў.

Горы варочаць гл. варочаць.

Горы вярнуць на каго гл. вярнуць.

Горы зрушыць гл. зрушыць.

Горы перавярнуць гл. перавярнуць.

Звярнуць горы гл. звярнуць.

Не за гарамі — а) пра што‑н. блізкае, што хутка наступіць, з’явіцца. Ён ідзе, камунізм! Гэта свята не за гарамі. Панчанка; б) блізка (быць, знаходзіцца і пад.). — Мы не за гарамі. Звяртайцеся, дапаможам. Асіпенка.

Стаяць гарой за каго-што гл. стаяць.

Як на каменную гару — цалкам, поўнасцю (спадзявацца, апірацца на каго‑н.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)