Адбыцца, здарыцца. І тут сталася нечаканае. Без папярэдняга стуку адчыніліся дзверы з сяней, і каля парога з’явіўся сам пан кіраўнік.Брыль./убезас.ужыв.Вось-вось, думаем, пачнецца бура... Гэтак і сталася.Чарот.//Разм. Зрабіцца, стаць. Ён успомніў Сымона Тургая і запавет Галубовіча. Гэты запавет і стаўся асноваю жыцця і дзейнасці Андрэя Лабановіча ў далейшым вандраванні па новых дарогах.Колас.Памочнік рамшчыка мог стацца начальнікам адказнейшага цэха і раскрыць ва ўсёй шырыні свой арганізатарскі талент.Таўлай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уле́гчыся, уля́гуся, уля́жашся, уля́жацца; уля́жамся, уля́жацеся, уля́гуцца; улёгся, уле́глася і улягла́ся, уле́глася і улягло́ся; уля́жся; зак.
1. Легчы (спаць ці адпачываць); змясціцца дзе-н. у ляжачым становішчы.
У. адпачываць.
Ты на гэтай канапцы не ўляжашся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Змясціцца (пра прадметы).
Кнігі ўлегліся ў чамадан.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Асесці, апусціцца.
Улёгся пыл.
Сена ўляглося.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Аслабець, сціхнуць, супакоіцца (разм.).
Бура ўлеглася.
Брэх сабак улёгся.
Хваляванне ўляглося.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Усталявацца, стаць.
Зіма добра ўлеглася.
|| незак.уляга́цца, -а́ецца (да 3 і 4 знач.), уклада́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 і 2 знач.) іукла́двацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Разві́кацца ’пачаць крычаць’ (Юрч. СНЛ). Вытворнае ад вік ’крык, піск’ (Юрч.), якое лічыцца выключна паўднёваславянскім (БЕР, 1, 146), параўн. аднак побач з балг.вик ’крык’, славен.vík ’тс’, рус.дыял.ви́кот ’пранізлівы, рэзкі крык; віск’, ви́канье ’крык, віск жывёл’, ви́кать ’скуголіць, вішчаць, выць’, а таксама серб.-харв.разви́кати се ’раскрычацца’, балг.ви́кам ’крычаць; клікаць, гукаць’, славен.vikati ’тс’, што ўзыходзяць да гукапераймальнага *vy < і.-е.*ū, параўн. выць (гл.). Роднасныя да літ.ap‑úokas ’сава’, лат.aũka ’бура’, ūkšuot ’верашчаць’ (БЕР, 1, 146–147; Сной₃, 820).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Sturm
m -(e)s, Stürme
1) бу́ра, навальні́ца, шторм
in ~ und Régen — у дождж і не́пагадзь
2) вайск. ата́ка, штурм, пры́ступ
~ láufen* (gegen A) — штурмава́ць, ісці́ на штурм
~ blásen* [schlágen*, läuten] — біць трыво́гу
éinen ~ ábweisen* — адбі́ць ата́ку
3) спарт. нападзе́нне, лі́нія нападзе́ння
◊ ~ und Drang — «бу́ра і на́ціск» (накірунак у нямецкай літаратуры ХViІІ ст.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ускалыха́ць, ‑лышу, ‑лышаш, ‑лыша; зак.
1.што. Прывесці ў рух, прымусіць калыхацца. І нідзе я не змог бы Пражыць ні хвіліны адной.. Без вятроў, што мой Сож І што Волгу маю ўскалыхалі.Кірэенка./увобразнымужыв.І працаю вясёлай Напоўніцца прастор, І песняю дзяўчаты Ускалышуць звонкі бор.Русак.
2.перан.; каго. Разм. Узгадаваць, выхаваць, выпесціць. Знаю — шмат ты [Нарач] каго ўскалыхала, Умывала празрыстай вадой І нярэдка бурлівай бывала, Уздымаючы хвалі гарой.Прыходзька.Мяне з маленства ўскалыхала бура. Маё дзяцінства — на шляхах вайны.Ставер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скапо́лія
(н.-лац. scopolia, ад іт. I. Scopoli = прозвішча іт. батаніка і хіміка 18 ст.)
травяністая расліна сям. паслёнавых з голым сцяблом і кветкамі з венчыкам бура-чырвоным звонку і жаўтавата-бурым унутры; дэкаратыўная; змяшчае ў карэнішчы алкалоіды (скапаламін, атрапін і інш.), што выкарыстоўваюцца ў медыцыне.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бара́нчык, ‑а, м.
1. Маленькі баран, ягня.
2.Разм. Тое, што і бакас. І моўкнуць птушкі ў цёмным лесе; Баранчык божы ў паднябессі Бляе маркотна над балотам.Колас.Ведаеш, што гэта за птушка? Баранчык — бакасова мянушка.Лужанін.
3.толькімн. (бара́нчыкі, ‑аў). Невялікія пеністыя хвалі на вадзе. Праз паўгадзіны ўжо не было сумнення, што будзе бура. Трывожна забегалі баранчыкі, вецер зрабіўся парывісты і ўвесь час змяняўся.Маўр.//толькімн. (бара́нчыкі, ‑аў). Невялікія кучаравыя воблакі. Па небе плылі баранчыкі.
4. Гайка з двума вушкамі, якую закручваюць рукамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Wétter
n -s, -
1) надво́р’е
beständiges ~ — усто́йлівае надво́р’е
héiteres ~ — я́снае надво́р’е
2) перан. атмасфе́ра, настро́й
gútes ~ — до́бры настро́й
um gút(es) ~ bítten* — прасі́ць чыёй-н. прыхі́льнасці [добразычлі́васці]
3) бу́ра, навальні́ца
das ~ brach los [entlúd sich] — узняла́ся бу́ра
das ~ zieht sich zusámmen [zieht heráuf] — набліжа́ецца навальні́ца [бу́ра]