бу́ра, -ы, мн. -ы, бур, ж.
1. Вецер вялікай разбуральнай сілы, звычайна з дажджом або снегам.
Разгулялася б.
2. перан. Пра бурнае развіццё сацыяльных працэсаў у грамадстве.
Грымоты рэвалюцыйнай буры.
3. перан., чаго або якая. Пра бурнае выяўленне пачуццяў.
Б. воплескаў.
4. Шум, крык.
У хаце паднялася сапраўдная б.
○
Магнітная бура — моцныя ваганні магнітнага поля Зямлі, звязаныя з уварваннем у каляземную прастору касмічных часціц, што абумоўлена сонечнай актыўнасцю.
◊
Бура ў шклянцы вады (іран.) — гарачая спрэчка з-за дробязных прычын.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бу́ра
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
бу́ра |
бу́ры |
| Р. |
бу́ры |
бу́р |
| Д. |
бу́ры |
бу́рам |
| В. |
бу́ру |
бу́ры |
| Т. |
бу́рай бу́раю |
бу́рамі |
| М. |
бу́ры |
бу́рах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бура́ ж., хим. бура́кс, -су м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́ра ж., в разн. знач. бу́ря;
б. вы́вернула дуб — бу́ря вы́воротила дуб;
сацыя́льныя бу́ры — социа́льные бу́ри;
○ магні́тная б. — физ. магни́тная бу́ря;
◊ б. ў шкля́нцы вады́ — бу́ря в стака́не воды́;
б. во́плескаў — бу́ря рукоплеска́ний;
б. абурэ́ння — бу́ря возмуще́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́ра, ‑ы, ж.
1. Вецер вялікай разбуральнай сілы, звычайна з дажджом або снегам. Бура ўзнялася. Бура сціхла. □ Дзед з Сымонам пад вярбою Селі буру пераждаць. Колас. Пералівы ветру пераходзяць у буру. Бядуля.
2. перан. Пра сацыяльныя з’явы вялікай гістарычнай важнасці, якія выклікаюць істотныя перамены ў жыцці грамадства. І вось паўстаў крылаты пралетарый, — І бура ўміг з зямлі змяла цара — драпежніка арла. Крапіва. Раскаты рэвалюцыйнай буры ў пралетарскіх цэнтрах Расіі ўскалыхнулі і Беларусь. Івашын.
3. Шум, крык. Лабановіч дагадаўся, што падлоўчы Баранкевіч падняў у доме буру. Колас. [Насця:] — Што ж гэта, памочнікі мае дарагія, у ясны дзень буру паднімаеце? Мележ. // перан. Моцнае душэўнае хваляванне. Бура, якая бушазала ў душы [Пятра] ўсю дарогу, пакрысе сціхала. Шамякін. // перан.; чаго або якая. Яркае гарачае выяўленне пачуццяў. Пасля буры воплескаў шалёных Мы сябе не помнілі ў фінале І свае сапраўдныя імёны У ролях закаханых называлі. Непачаловіч.
•••
Магнітная бура — раптоўнае кароткачасовае, хуткае і незаканамернае змяненне магнітнага поля Зямлі, звязанае з утварэннем і развіццём па Сонцы цёмных плям.
Бура ў шклянцы вады — моцнае хваляванне, гарачая спрэчка з-за дробязных прычын.
Якой бурай прынесла — пра нечаканае з’яўленне непажаданага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бу́ра (Сцяшк. МГ, Інстр. I, Бесар., БРС), бу́ря (Бяльк.). Рус. бу́ря, укр. бу́ря, польск. burza, чэш. bouře, ст.-слав. боурꙗ, серб.-харв. бӳра, балг. бу́ра, бу́ря і г. д. Прасл. *burʼa ’бура’. Сюды ж, відаць, прасл. *buriti (гл. бурыць). Спрэчным з’яўляецца пытанне, ці *burʼa — аддзеяслоўнае ўтварэнне ці не. У аснове гэтай групы слоў ляжыць, мабыць, і.-е. гукапераймальнае *bhou̯r‑, *bhur‑. Параўноўваюць з лат. baûŗuôt, нарв. būra ’рыкаць’, ст.-ісл. byrr ’спадарожны вецер’, лац. furō ’шалею’, грэч. φυρμός ’беспарадак’, ст.-інд. bhuráti ’рухаецца, валтузіцца’ і г. д. Траўтман, 28; Мейе, RS, 2, 65; Слаўскі, 1, 51; Фасмер, 1, 250; Праабражэнскі, 1, 55; Брукнер, 50. Параўн. яшчэ Махэк₂, 62. Няпэўна Шанскі, 1, Б, 236–237. Параўн. бу́рыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бу́ра-кары́чневы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
бу́ра-кары́чневы |
бу́ра-кары́чневая |
бу́ра-кары́чневае |
бу́ра-кары́чневыя |
| Р. |
бу́ра-кары́чневага |
бу́ра-кары́чневай бу́ра-кары́чневае |
бу́ра-кары́чневага |
бу́ра-кары́чневых |
| Д. |
бу́ра-кары́чневаму |
бу́ра-кары́чневай |
бу́ра-кары́чневаму |
бу́ра-кары́чневым |
| В. |
бу́ра-кары́чневы (неадуш.) бу́ра-кары́чневага (адуш.) |
бу́ра-кары́чневую |
бу́ра-кары́чневае |
бу́ра-кары́чневыя (неадуш.) бу́ра-кары́чневых (адуш.) |
| Т. |
бу́ра-кары́чневым |
бу́ра-кары́чневай бу́ра-кары́чневаю |
бу́ра-кары́чневым |
бу́ра-кары́чневымі |
| М. |
бу́ра-кары́чневым |
бу́ра-кары́чневай |
бу́ра-кары́чневым |
бу́ра-кары́чневых |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бу́ра-чо́рны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
бу́ра-чо́рны |
бу́ра-чо́рная |
бу́ра-чо́рнае |
бу́ра-чо́рныя |
| Р. |
бу́ра-чо́рнага |
бу́ра-чо́рнай бу́ра-чо́рнае |
бу́ра-чо́рнага |
бу́ра-чо́рных |
| Д. |
бу́ра-чо́рнаму |
бу́ра-чо́рнай |
бу́ра-чо́рнаму |
бу́ра-чо́рным |
| В. |
бу́ра-чо́рны (неадуш.) бу́ра-чо́рнага (адуш.) |
бу́ра-чо́рную |
бу́ра-чо́рнае |
бу́ра-чо́рныя (неадуш.) бу́ра-чо́рных (адуш.) |
| Т. |
бу́ра-чо́рным |
бу́ра-чо́рнай бу́ра-чо́рнаю |
бу́ра-чо́рным |
бу́ра-чо́рнымі |
| М. |
бу́ра-чо́рным |
бу́ра-чо́рнай |
бу́ра-чо́рным |
бу́ра-чо́рных |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бу́ра-чырво́ны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
бу́ра-чырво́ны |
бу́ра-чырво́ная |
бу́ра-чырво́нае |
бу́ра-чырво́ныя |
| Р. |
бу́ра-чырво́нага |
бу́ра-чырво́най бу́ра-чырво́нае |
бу́ра-чырво́нага |
бу́ра-чырво́ных |
| Д. |
бу́ра-чырво́наму |
бу́ра-чырво́най |
бу́ра-чырво́наму |
бу́ра-чырво́ным |
| В. |
бу́ра-чырво́ны (неадуш.) бу́ра-чырво́нага (адуш.) |
бу́ра-чырво́ную |
бу́ра-чырво́нае |
бу́ра-чырво́ныя (неадуш.) бу́ра-чырво́ных (адуш.) |
| Т. |
бу́ра-чырво́ным |
бу́ра-чырво́най бу́ра-чырво́наю |
бу́ра-чырво́ным |
бу́ра-чырво́нымі |
| М. |
бу́ра-чырво́ным |
бу́ра-чырво́най |
бу́ра-чырво́ным |
бу́ра-чырво́ных |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бу́ра-шы́зы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
бу́ра-шы́зы |
бу́ра-шы́зая |
бу́ра-шы́зае |
бу́ра-шы́зыя |
| Р. |
бу́ра-шы́зага |
бу́ра-шы́зай бу́ра-шы́зае |
бу́ра-шы́зага |
бу́ра-шы́зых |
| Д. |
бу́ра-шы́заму |
бу́ра-шы́зай |
бу́ра-шы́заму |
бу́ра-шы́зым |
| В. |
бу́ра-шы́зы (неадуш.) бу́ра-шы́зага (адуш.) |
бу́ра-шы́зую |
бу́ра-шы́зае |
бу́ра-шы́зыя (неадуш.) бу́ра-шы́зых (адуш.) |
| Т. |
бу́ра-шы́зым |
бу́ра-шы́зай бу́ра-шы́заю |
бу́ра-шы́зым |
бу́ра-шы́зымі |
| М. |
бу́ра-шы́зым |
бу́ра-шы́зай |
бу́ра-шы́зым |
бу́ра-шы́зых |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)