сістэ́ма, -ы, мн. -ы, -тэ́м, ж.

1. Пэўны парадак у правільным размяшчэнні і сувязі частак чаго-н., у дзеяннях.

Прывесці ў сістэму выпісаныя прыклады.

Працаваць па правільнай сістэме.

С. выхавання падрастаючага пакалення.

2. Форма арганізацыі чаго-н.

Дзяржаўная с.

Выбарчая с.

3. Спалучэнне заканамерна звязаных паміж сабой элементаў (прадметаў, з’яў, ведаў і пад.), якія складаюць нешта цэласнае, адзінае.

С. поглядаў вучоных 19 ст. Нервовая с.

Гукавая с. беларускай мовы.

Педагагічная с.

Філасофская с. (вучэнне). С. аўтамабільных дарог.

Меліярацыйная с.

4. Грамадскі лад, фармацыя.

Сацыялістычная с.

Капіталістычная с.

5. Сукупнасць арганізацый, блізкіх па сваіх задачах, або ўстаноў, аб’яднаных у адзінае цэлае.

С. органаў народнай асветы.

6. Прылада, канструкцыя.

Машына новай сістэмы.

7. Тое, што стала звычайным, рэгулярным заняткам (разм.).

Стала сістэмай для вучняў пачынаць рабочы дзень з фізічных практыкаванняў.

|| прым. сістэ́мны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

жу́дка

1. Сцежка, пешаходная дарожка па мяжы, па разоры ці па дзірваністай межавой броўцы (Крыч.).

2. Дарожка паміж дварамі для язды на возе (Крыч).

□ Іванкова жудка (сцежка) у в. Беражыстае Крыч.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

надво́р'е

1. Месца па-за жылымі пабудовамі, за дваром; вольная прастора (Рэч., Слаўг., Ст.-дар.).

2. Месца на сялянскім двары паміж пабудовамі (Мсцісл. Юрч. НС, 283, Нас., Слаўг., Слуцк. Мал. 181).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

акія́н

(гр. Okeanos = імя міфалагічнага бога воднай стыхіі)

1) неперарыўная водная абалонка Зямлі, якая акружае мацерыкі і астравы, мае агульны салявы састаў; Сусветны а.;

2) водная прастора паміж мацерыкамі (напр. Атлантычны а );

3) перан. што-н. неабсяжнае, неабдымнае (напр. паветраны а ).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

інварыя́нт

(н.-лац. invarians, -ntis = які не змяняецца)

1) велічыня, якая застаецца нязменнай пры тых ці іншых пераўтварэннях, напр. плошча фігуры, вугал паміж дзвюма прамымі;

2) лінгв. структурная адзінка мовы (фанема, марфема, лексема і г.д.) у адцягненні ад яе канкрэтных рэалізацый.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

каапера́цыя

(лац. cooperatio = супрацоўніцгва)

1) форма арганізацыі працы, пры якой значная колькасць людзей удзельнічае ў адным або розных, але звязаных паміж сабой працэсах працы;

2) калектыўнае вытворчае або гандлёвае аб’яднанне, якое ствараецца на сродкі яго членаў (напр. сельскагаспадарчая к., спажывецкая к.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

distinction

[dɪˈstɪŋkʃən]

n.

1) адро́зьніваньне, адро́зьненьне n.

to make no distinction — не адро́зьніваць

2) ро́зьніца f.

What is the distinction between… — Яка́я ро́зьніца паміж…

3) адме́тная характэ́рная ры́са; арыгіна́льнасьць f.

his style lacks distinction — у яго́ным сты́лі няма́ адме́тнасьці

4) адзна́ка f., го́нар -у m.

He served with distinction — Ён служы́ў з го́нарам

distinction for bravery — адзна́ка за му́жнасьць

5) высо́кія я́касьці, выда́тнасьць f.

poet of distinction — выда́тны паэ́т

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

partition

[pɑ:rˈtɪʃən]

1.

n.

1) разьдзе́л -у m. (маёмасьці), падзе́л -у m.

partition of a country into provinces — падзе́л краі́ны на праві́нцыі

2) ча́стка f.

3)

а) перагаро́дка f. (у ша́фе і ў пако́і)

б) перасьце́нак -ка m., перабо́рка f. (у пако́і)

2.

v.

1) падзяля́ць на ча́сткі, разьдзяля́ць

to partition an empire among… — падзялі́ць імпэ́рыю памі́ж…

to partition a house into rooms — падзялі́ць дом на пако́і

2) перагарадзі́ць перасьце́нкам (пако́й)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

злучы́ць ​1, злучу, злучыш, злучыць; зак., каго-што.

1. Змацаваць адно з другім пры дапамозе чаго‑н., якім‑н. чынам. Злучыць канцы правадоў. // перан. Звязаць якімі‑н. адносінамі, пачуццямі і пад. [Паўлінка:] Калі, калі ўжо надыдзе тая часінка, што нас злучаць навекі, і мы ўжо ніколі не расстанемся? Купала. — Ты — мой любы і жаданы, і я мой лёс злучу з табой. Машара.

2. Устанавіць зносіны, сувязь з чым‑н., паміж чым‑н. Злучыць новыя гарады чыгункай. Злучыць сельсаветы тэлеграфнай сувяззю. □ Каналамі злучылі мора з морам, Стан Волга абняла Масквы-ракі... Купала. // Зрабіцца сродкам зносін, сувязі паміж чым‑н. І мост над глыбокай ракою Падняўся, што выгіб дугі, Навекі злучыў між сабою Крутыя яе берагі. Калачынскі. // Падключыць нумар абанента для тэлефонных перагавораў. [Кісель] прайшоў у кабінет Яўгена Данілавіча і папрасіў тэлефаністку пошты злучыць яго з кватэрай. Паслядовіч. [Камісараў:] Зараз жа злучыце мяне з тэлеграфам. Маўзон.

3. Сабраць разам, аб’яднаць; утварыць адно цэлае. — Паўстань, народ, глучы ўсе сілы Супроць тэўтонскае арды. Колас. [Трактар] выйшаў на зарэчныя палі, каб заараць усе межы і ўсе палеткі злучыць у адно шырокае калгаснае поле. Бяганская.

4. Прывесці ў хімічнае ўзаемадзеянне. Злучыць вадарод з кіслародам.

5. Звязаць, спалучыць. Злучыць тэорыю з практыкай.

злучы́ць ​2, злучу, злучыш, злучыць; зак., каго.

Звесці самку і самца для палавога акта з мэтай атрымання прыплоду.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дол

1. Паверхня зямлі (БРС).

2. Месца паміж узгоркамі; нізкае поле (Навагр., Пух. Шат., Слуцк. Мал. 172, Стаўбц., Шчуч.).

3. Яма, магіла (БРС).

4. Заліўны луг (Кобр. Гільт. 67). Тое ж дул (Кобр.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)