эмансіпа́цыя, ‑і, ж.
Вызваленне ад якой‑н. залежнасці, прыгнёту; адмена якіх‑н. абмежаванняў. Адной з характэрных рыс светапогляду Скарыны было імкненне да эмансіпацыі ад заплеснеўшых царкоўна-феадальных традыцый, да абгрунтавання прынцыпаў развіцця царкоўна-феадальных традыцый, да абгрунтавання прынцыпаў развіцця свабоднай чалавечай асобы. Алексютовіч. // Грамадою рух у Заходняй Еўропе і дарэвалюцыйнай Расіі за роўныя правы жанчын з мужчынамі ў галіне грамадскага і працоўнага жыцця. За сваю эмансіпацыю, мне здаецца, жанчына дорага заплаціла: за ёй засталіся ўсе яе жаночыя абавязкі, і звыш таго, яна яшчэ ўзваліла на свае плечы вельмі многія мужчынскія. Сіпакоў.
[Лац. emancipatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
entschúldigen
1.
vt дарава́ць, выбача́ць
2.
(sich)
(bei j-m, wegen G) прасі́ць праба́чыць, прасі́ць прабачэ́ння (у каго-н. за што-н.)
◊ wer sich entschúldigt, klagt sich an — ≅ на зло́дзеі ша́пка гары́ць; хто парася́ ўкра́ў, у таго́ ў вуша́х пішчы́ць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
зве́сці
1. (зверху ўніз) herábführen vt (у напрамку да таго, хто гаворыць); hinábführen vt (у напрамку ад таго, хто гаворыць);
2. (адвесці на другое месца) ábführen vt; wégführen vt;
3. (дапамагчы сустрэцца) zusámmenführen vt;
4. (сабраць у адно месца) zusámmenführen vt, zusámmenbringen* vt;
5. (скласці ў адзінае цэлае) veréinigen vt; zusámmenfassen vt;
6. (знішчыць) áusmerzen vt; áusrotten vt; vertílgen vt;
7. (абмежаваць, скараціць) reduzíeren vt, beschränken vt; zurückführen vt (да чаго-н auf A);
8. (збіць з правільнага жыццёвага шляху) verléiten vt, verführen vt, vom ríchtigen Weg ábbringen*;
зве́сці бро́вы die Bráuen zusámmenziehen*;
◊ зве́сці канцы́ з канца́мі разм (finanziéll) (mit Müh und Not) über die Rúnden kómmen*;
зве́сці раху́нкі з кім-н mit j-m ábrechnen;
зве́сці ў магі́лу [труну́, на той свет, у зямлю́] ins Grab [unter die Érde] bríngen*;
зве́сці на нішто́ [да нуля́] zuníchte máchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
cause1 [kɔ:z] n.
1. прычы́на; падста́ва; наго́да;
the cause of war/fire прычы́на вайны́/пажа́ру;
without good cause без ува́жлівай прычы́ны;
There is no cause for anxiety. Няма ніякай падставы для хвалявання;
You have no cause for complaint/no cause to complain. У вас/у цябе няма падставы для скаргі/для таго, каб скардзіцца.
2. спра́ва;
fight for the cause of justice змага́цца за справядлі́вую спра́ву;
make common cause with smb. станаві́цца на чый-н. бок, далуча́цца да каго́-н. для агу́льнае спра́вы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
mehr
(comp ад viel) adv бо́лей, больш
nicht ~ — больш не; ужо́ не
noch ~ — больш таго́
um so ~ als — тым больш, што
nicht ~ als — не больш, чым
~ als éinmal — не раз
~ denn je — больш чым калі́-н.
mehr tot als lebéndig — паўжывы́
nicht ~ und nicht wéniger — не больш і не менш
um ~ als das Dóppelte — больш чым у два разы́
je ~, désto bésser — чым больш, тым лепш
und desgléichen ~ — і да таго́ падо́бнае (скар. u.dgl.m. – і да т.п.)
das darf nicht ~ vórkommen*! — каб гэ́тага больш не было́ [не зда́рылася]!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
предоста́вить сов.
1. (дать в пользование что-л., дать возможность обладания) даць; адда́ць; уступі́ць;
2. (дать возможность сделать что-л., распорядиться чем-л.) даць (магчы́масць, пра́ва, дазво́л і да таго́ падо́бнае); пакі́нуць; дазво́ліць; см. предоставля́ть;
предоста́вить самому́ себе́ дазво́ліць (даць магчы́масць) дзе́йнічаць самасто́йна; (перестать заботиться, бросить на произвол судьбы) пакі́нуць на само́га сябе́, пакі́нуць на во́лю лёсу;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Nil magis amat cupiditas, quam quod non licet
Жаданне і страсць нічога не любіць больш, чым тое, што забаронена.
Страсть ничего не любит больше, чем то, что запрещено.
бел. Дзе плот ды дзядуля, там смачнейшыя дулі. Як кажуць «не», то хочацца ўдвайне. За высокім плотам слівы смачнейшыя. Чаго нельга, таго хочацца.
рус. Запретный плод сладок. Краденое яичко школьнику слаще. Чужая жена ‒ лебёдушка, а своя жена ‒ полынь горькая. Просватанная невеста всем хороша. В чужую жену чёрт ложку мёда кладёт. На запретный плод весь базарки дается.
фр. Chose défendue, chose désirée (Запрещенная вещь ‒ желанная вещь).
англ. The apples on the other side of the wall are the sweetest (Самые сладкие яблоки ‒ за забором).
нем. Verbotene Früchte schmecken am besten (Запретные плоды вкуснее всего). Verbotene Frucht ist süß (Запретный плод сладок).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Qui semel furatur, semper fur habetur
Хто хоць раз украў, назаўсёды злодзеем застанецца.
Кто хоть раз украл, навсегда вором останется.
бел. Хто раз украў, а навек славу замараў. Калі хочаш прапасці, то пачні красці. Хто раз украў, таго і цягне. Хто змоладу ўзвычаіўся красці, той і пад старасць не мусіць перастаць.
рус. Раз украл, а навек вором стал. Не украл, так взял, а вором стал. Воровство да разум: на час ума не стало ‒ до веку дураком прослыл; раз украл ‒ по век вором ославился.
фр. On ne croit pas un menteur, même quand il dit la vérité (He верят лгуну, даже когда он говорит правду).
англ. Once a thief, always a thief (Укравший раз ‒ навсегда вор).
нем. Wer einmal stiehlt, bleibt immer ein Dieb (Кто украл однажды, остаётся навсегда вором).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Журма́н ’хітрун’ (Сл. паўн.-зах.). Фіналь ‑ман фіксуецца яшчэ ў некаторых бел. прастамоўных і дыялектных словах: брэ́хман, ’брахун’, чу́хман ’хто чухаецца’, лысма́н ’лысы’, глушма́н ’глухі’, рыжма́н рыжы’, рэчма́н ’плытагон’ (Сцяцко, Афікс. наз., 54, 116, 160). Першы кампанент, магчыма, жур‑ (гл. журба 1) прадстаўлены і ў такіх значэннях, як журлівы ’сумны’ і ’сварлівы’, журыць ’дакараць’. Не выключана і ўспрыняцце хітрай, не сапраўднай журбы ў таго, каго называюць журманам. Але найбольш верагодна сувязь з рус. калуж. журава́ть ’гуляць, гарэзаваць (пра хлопца з дзяўчынай)’, фанетычным варыянтам рус. дыял. жировать ’тс’ (параўн. жыр, жыраваць 1; дзеяслоў фіксуецца ў Сл. паўн.-зах. у варыянце журува́ць, хоць і ў агульным значэнні ’харчавацца’), журавли́вый ’такі, што любіць пагуляць з дзяўчатамі’, жураво́й ’законнанароджаны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Замухры́шка ’неахайны, непрыглядны чалавек’, замухрысты (Колас). Рус. замухры́шка < замухры́шка < замухры́га < мухры́га ’неахайны чалавек, ашуканец’ < му́хрый ’кепскі, кволы, мізэрны’. Шанскі, 2, З, 48. Апошні прыметнік пакуль што не растлумачаны. Фасмер (3, 19) звязваў мухрыга з мухлевать, што неабгрунтавана. Ці не трэба ў элеменце мухр‑ убачыць сувязь з махор, махры (’непрычасаны’, ’у абшарпаным адзенні’), што, паводле Фасмера (2, 666), звязваецца з мох, але, можа, зазнала ўздзеянне назвы тканіны, вядомай з XVI ст., як мухояр ’тканіна з ангорскай воўны ці з яе дадаткам’, запазычанай з араб. muh̯ajjar, магчыма, у іншым фанетычным выглядзе (параўн. пазнейшыя запазычанні таго ж слова праз франц. муар і праз англ. махер)? Параўн. варонеж. замухры́житься ’растрапацца, запэцкацца’ і пск. заму́хлить ’растрапаць, узлахмаціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)