бок, бо́ка і бо́ку, М на баку́; мн. бакі́, бако́ў; м.

1. (радзей) мн. бо́кі. Правая ці левая частка тулава ад пляча да таза. Бок баліць. І стаў [Макар] пасярод хаты, упёрся шырокімі кулакамі ў бокі і далей гаварыў. Чорны. На баку целяпалася мокрая торбачка, у якой было да палавіны ўюноў. Гамолка. Не даўшы аброку, не бі кіем па боку. Прыказка. // Правая ці левая частка якога‑н. прадмета. Рукамі.. [Мірон] трымаўся за бакі чаўна. Маўр. Пад промнямі цвярдзеюць Яблыкаў бакі. Лось. // Паверхня прадмета, накіраваная да чаго‑н. Сонечны бок. Паўночны бок. // перан. Асаблівасць чаго‑н. А Вільня нейкі ўжо другі Паказвае свой бок. Панчанка. Усё ясна — не з таго боку падышоў.. [Андрэй] да справы. Шахавец. // Адна з дзвюх паверхняў чаго‑н. Правы бок матэрыі.

2. Напрамак на мясцовасці. Чатыры бакі свету. □ На горцы ціхай, невысокай, Каля засценка недалёка, У бок дарогі, ў глыбі вада Стаяла панская пасада. Колас. У тым баку, куды глядзела Аўдоцця, над абрысам лесу клубілася чорная хмарка дыму. Мележ. // перан. Напрамак думкі, размовы і пад. Павесці гаворку ў іншы бок.

3. Мясцовасць, краіна. [Антось:] — Дачуўся, я ад аднаго чалавека — ён з нашага боку, з-пад Лані, — што ты [Кірэй] вярнуўся. Дамашэвіч. У чужым баку вочы па кулаку. Прыказка.

4. Месца, справа або злева ад сярэдняй лініі. На другім баку вуліцы пачуліся галасы. Шамякін. Сымон гарадзіў плот ад Халуставага боку. Чарнышэвіч.

5. Прастора злева і справа. З левага боку, амаль да самага лесу на даляглядзе, распасціраўся луг. Брыль. І жыта расступілася ў бакі — Сярпы плывуць, нібы маладзікі... Панчанка.

6. Месца (мясцовасць), якое знаходзіцца на нейкай адлегласці ад чаго‑н. Крыху ў бок ад.. [лагчынкі], на мяжы, разгацілася.. старая дзічка. Чорны.

7. Чалавек ці група людзей, якія супрацьстаяць другому чалавеку ці групе. Спрэчкі бакоў. □ Хацеў Грамабой адгарадзіць.. Ганскага і перацягнуць яго на свой бок. Крапіва. Усе сімпатыі паэта на баку Бандароўны — дзяўчыны незвычайнага хараства і мужнасці. Шкраба.

8. Састаўная частка, элемент чаго‑н. Нарыс характарызуе істотныя бакі метаду сацыялістычнага рэалізму. Шкраба. [Зелянюк] нават узяў.. на сябе абавязак абладзіць гэту справу з фармальнага боку, каб не было ніякіх затрымак. Зарэцкі. // Якія‑н. рысы, уласцівасці, асаблівасці. Паказаць сябе з найлепшага боку. □ У эстэтычных пазіцыях маладога паэта былі і слабыя бакі. Клімковіч.

•••

Адваротны бок медаля — аб другім баку якой‑н. справы (звычайна адмоўным).

Бокам вылезці (выйсці) гл. вылезці.

Бокі абіваць гл. абіваць.

Бокі рваць гл. рваць.

Бок у бок — побач, адзін пры адным (стаяць, размяшчацца і пад.).

Брацца за бокі (за жывот) гл. брацца.

З аднаго боку..., з другога боку... (у знач. пабочн.) — ужываецца пры супастаўленні двух фактаў, з’яў.

І ў той бок не глядзець гл. глядзець.

Ляжаць на баку гл. ляжаць.

Намяць бакі гл. намяць.

На ўсе чатыры бакі — куды хочаш, абы-куды (ісці, праганяць і пад.).

Не глядзець ні вока ні бока гл. глядзець.

Не ў той бок глядзець гл. глядзець.

Пад (самым) бокам — зусім блізка.

Стаць (перайсці) на бок каго гл. стаць.

Стаяць на чыім баку гл. стаяць.

Шарахацца ў бакі гл. шарахацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

су́праць і супро́ць, прысл. і прыназ.

1. прысл. На процілеглым баку ад каго‑, чаго‑н.; прама перад кім‑, чым‑н. Па левым баку Паркавай магістралі знаходзіцца Дом кнігі, а супроць — Палац спорту. Сядзець супраць.

2. прысл. Наперакор; нязгодна з кім‑, чым‑н.; насуперак каму‑, чаму‑н. Галасаваць супраць. □ [Бухча:] — Закон, дык закон, я супроць не іду! Чорны.

3. прысл. Насустрач, у супрацьлеглым кірунку. Ісці супраць ветру.

4. прыназ. з Р. Указвае на прадмет або асобу, перад якімі на процілеглым баку хто‑, што‑н. знаходзіцца, размяшчаецца. Жывуць .. [Лявоніха і Сымоніха] побач, пасярод вёскі, хата супроць хаты. Бядуля. Вечарам .. [Міша] з Волечкай сядзелі на лавачцы пад клёнам супраць іх хаты. Мыслівец. Нейкі час .. [Харошка і Салдаценка] стаялі адзін супраць другога і маўчалі. Кавалёў. // Знаходзіцца побач з чым‑н. напісаным. Адзнакі стаяць у графах супраць кожнага прозвішча. □ Апошні ўзнос і подпіс стаяў супроць радка «чэрвень»... Мележ. 196, 291, 214 працэнтаў выканання — такія лічбы заўсёды стаяць супраць прозвішча Блахіна на дошцы паказчыкаў. Грахоўскі.

5. прыназ. з Р. Указвае на асобу, прадмет, з’яву або працэс, насуперак якім што‑н. робіцца, адбываецца. Удод сакоча за кюветам, стракочуць конікі ў траве, а ты [дарога] імчышся супраць ветру насустрач сонцу і Маскве. Звонак. Супраць цячэння не так лёгка плысці! Гурскі. [Волька:] — Падумай [Ларыса], як бы ты асмелілася хаця б сказаць што-небудзь супраць бацькоў, а не тое, што зрабіць. Кулакоўскі. Супраць Сяргея ніхто не галасаваў. Шахавец. [Анісь:] — Супраць гурту нішто на свеце не ўстаіць. Баранавых. // Указвае на напрамак, адваротны нахілу чаго‑н. (ворсу, шэрсці, валасоў). Супроць шарсцінкі пагладзіць.

6. прыназ. з Р. Ужываецца пры ўказанні прадмета, з’явы, асобы і пад., для барацьбы з якімі ці для пазбаўлення ад якіх ужываюцца адпаведныя захады, прымяняюцца якія‑н. сродкі. Прышчэпкі супраць воспы. Мазь супраць камароў і маскітаў. □ Са старонак твора паўстае хвалюючы вобраз магутнага народа, які ўзняўся на рашучую барацьбу супраць заклятага ворага. Дзюбайла. Старыя дзяды самі сваім розумам даходзяць да думкі, што трэба ўзброенае змаганне супроць акупантаў. Колас. // Ужываецца для выражэння нязгоды з чым‑н., пярэчання чаму‑н. Максім Танк актыўна выступаў як супраць натуралізму, так і супраць мадэрнізму буржуазнай літаратуры. Гіст. бел. сав. літ. [Старшыня калгаса:] — Не падумайце благога — я не супраць крытыкі. Быкаў. // Ужываецца для выражэння неадпаведнасці ў чым‑н. Зрабіць супраць сумлення. Дзейнічаць супраць устаноўленых правіл.

7. прыназ. з Р. Ужываецца для ўказання на тэрмін, адрэзак часу, перад якім што‑н. адбываецца ці павінна адбыцца. [Ведзьма:] — Куды ты [Алёнка], неразумная, едзеш супраць ночы? Якімовіч.

8. прыназ. з Р. Ужываецца для выражэння параўнальных адносін. Рост прадукцыі супраць мінулага года. Вады ў рацэ супраць учарашняга прыбавілася. □ [Вера:] — Учора надоі зменшыліся супраць таго тыдня. Асіпенка. / у іран. супастаўленні. Зух супраць мух. Прымаўка.

9. у знач. вык. Не на карысць каго‑, чаго‑н. Разгарэліся спрэчкі: хто супраць, хто — за. Куляшоў. [Стрэльбы:] — Хто супроць? Аднагалосна. А. Александровіч. / у знач. наз. Узважыўшы ўсё за і супраць, Лабановіч прыйшоў да пераканання, што ён зрабіў добра, не зачапіўшы дзяўчыны. Колас.

•••

Гладзіць супраць шэрсці каго гл. гладзіць.

За і супроць гл. за.

Ісці супраць цячэння гл. ісці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кагадзе́ ’калісьці’ (БРС), ’толькі што, нядаўна’ (БРС, ТСБМ), капыл., Жыв. сл.; чырв., З нар. сл.; ц.-бел. (Узвышша, 1927, 6), кагдзе, кадзе ’толькі што, нядаўна’ (ганц., Сл. паўн.-зах.), кадзе ’тс’ (Жд. 2; капыл., Жыв. сл.; чырв., З нар. сл.; чырв., навагр., КЭС; ганц., карэл., лях., Сл. паўн.-зах.; слонім., кар., Сцяшк.), кадзе ’нядаўна’ (стол., Жыв. сл.), кадзё ’толькі што’ (Жд. 3). Казлова (БЛ, 21, 1982, 60) прыводзіць палес. (усх.-палес.?) кагадзе і адзначае, што прыслоўе ўласціва большасці беларускіх гаворак; з гэтым нельга пагадзіцца. Неабходна адзначыць, што паметы «брэсц.», «гродз.», «палес.» заблытваюць чытача і быццам сапраўды сведчаць аб шырокай геаграфіі. На самой справе «брэсц.» (паводле Казловай) кадзе зафіксавана ў Столінскім раёне і, як сведчыць фанетыка (дзеканне), адносіцца да пераходных або да ўсх.-палес. гаворак і брэсцкім (зах.-палес.) не з’яўляецца. «Гродз.» кагадзе, кадзе вядома больш вузка: навагр., карэліц., слонім. разам з ганц., лях., нясв. і чырв. утварае даволі кампактны арэал, які (далучыўшы патэнцыяльныя ўсх.-палес. фіксацыі) можна некалькі пашырыць на паўд.-усх. частку. Неабходна адзначыць, што Тураўскі слоўнік, вельмі ўважлівы да рарытэтаў, гэтага слова не фіксуе. Па сутнасці вузкарэгіянальнае ўтварэнне; па геаграфіі адпавядае гродзенска-баранавіцка-лунінецкаму пучку ізаглос (Лінгвістычная геаграфія, к. № 13). Лінгвагеаграфія сведчыць аб іншамоўным уплыве (што цяжка дапусціць, паколькі ў такім выпадку, мяркуючы аб уздзеянні балтыйскіх прыслоўяў, давялося б лічыць форму кадзе першапачатковай і невядома як тлумачыць паходжанне г у кагадзе) або аб архаізме. Не выключэнне, аднак, як і ў выпадку іншамоўнага ўплыву ўяўляецца варыянт утварэння «гібрыду» на паграніччы розных гаворак. Рус. росл., смал., трубч., карач., бран., арл. каде ’дзе’ магчыма, сведчыла б на карысць варыянта «архаізм», калі б не верагоднасць таго, што рус. дыял. слова ўтварылася фанетычным спосабам. Цыхун (Бюлетин, 5, 1976, 94) адносіць яго па фармальнаму падабенству да балг. дыял. кагоде ’што-небудзь’, ’колькі-небудзь’, ’калі-небудзь’. Ён лічыць, што, нягдедзячы на розніцу ў семантыцы, агульнае значэнне «нявызначанасці» бел. і балг. утварэнняў патрабуе далейшага вывучэння гэтай паралелі з мэтай высвятлення магчымай іх роднасці. Шуба (Прыслоўе, 60) выводзіць бел. кагадзе са ст.-рус. формы къгдѣ праз ступень кагдзе, кадзе; Цыхун (там жа) мяркуе, што хутчэй чакаўся б адваротны працэс і спасылаецца на заўвагу Якабсона (Word 8, 4, 391), аб тым, што gъda паходзіць з goda аналагічна vьcera < večera і да т. п., падрабязней у Копечнага, ESSJ, 1, 311–313. БЕР (2, 128) лічыць, што балг. дыял. кагоде < ка, дыял. прысл. ’калі, калісьці; з таго часу як’ і часціцы годзе ’‑небудзь’. Звяртае на сябе ўвагу значэнне бел. слова ’калісьці’, засведчанае ў БРС. Калі гэта не памылковае значэнне, можна меркаваць аб магчымай дыялектнай яго аснове і першасным значэнні кагадзе наогул, што дазваляе з большай упэўненасцю параўноўваць бел. і балг. словы. Адносна семантыкі ў такім выпадку параўн. тур. когдышні ’колішні’ і рус. дыял. когда‑ко ’калі-небудзь’. Заўвагу Цыхуна (Бюлетин, 5, 1976, 94) аб агульным значэнні «нявызначанасці» гэтых слоў як магчымым сведчанні іх роднаснасці нельга прыняць па той прычыне, што такое значэнне абумоўлена прыслоўямі (этымалагічна — склонавыя формы пытальнага, адноснага займеннікаў), якія ўваходзяць у склад як гэтых, так і іншых падобных лексем. Аб спробе ўзнавіць прасл. *kagodě‑ прыслоўе часу, гл. Казлова, БЛ, 21, 1982, 60; надзейнасць такой рэканструкцыі невысокая з прычыны прыведзеных вышэй меркаванняў. Аб ка‑ гл. Слаўскі, 2, 8; аб ‑gode‑ Копечны, ESSJ, 1, 312.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ВЕ́ДЫ,

вынік пазнання прадметаў і з’яў рэчаіснасці, правільнае яе адлюстраванне ў свядомасці чалавека. Як ідэальнае выражэнне ў знакавай форме аб’ектыўных уласцівасцей і сувязей свету, прыроды і грамадства, веды з’яўляюцца перадумовай і непасрэднай мэтай працэсу пазнання, авалодання вопытам і разуменнем, неабходнымі для спасціжэння аб’ектыўнай ісціны і стваральна-творчай дзейнасці людзей. У ходзе гэтага працэсу ажыццяўляецца пераход ад няведання да ведаў, ад аднаго ўзроўню пазнання да другога, больш высокага і дасканалага. Даследаванне прыроды ведаў пачалося ў антычнай філасофіі, якая аддзяляла свет вечных і нязменных сутнасцей — ідэй або форм ад невыразнага і няўстойлівага свету з’яў. Арыстоцель і Платон лічылі, што веды можна мець толькі аб сапраўдным існым («свеце па ісціне»), а зменлівы пачуццёвы вопыт («свет па меркаванні») з’яўляецца крыніцай ілюзій, меркавання і веры. І.Кант на аснове аналізу структуры і межаў навук. пазнання аддзяляў веды ад веры, меркавання, спекулятыўнага мыслення і такіх форм свядомасці, як міф, мова, мастацтва. Г.Гегель зыходзіў з таго, што духоўнае развіццё індывіда паўтарае стадыі самапазнання безасобаснага (сусветнага, аб’ектыўнага) духу, пачынаючы з акта вызначэння пачуццёва дадзеных «рэчаў» і канчаючы «абсалютным веданнем», якое абумоўлівае ўнутр. развіццё ўсіх частак духоўнай культуры чалавецтва — навукі, маралі, рэлігіі, мастацтва і інш. Рацыянальныя элементы гэтага падыходу ўвайшлі ў марксісцкую канцэпцыю ведаў, паводле якой яны — прадукт гіст. развіцця і адлюстравання, характэрнага для ўсіх форм практычнага і духоўнага засваення свету. Прадстаўнікі крытычнага рацыяналізму падкрэслівалі цэласнасць навук. ведаў, разглядалі іх як непарыўны крытычны дыялог паміж рознымі тыпамі навук. тэорый, паміж навукай і ненавукай. Паводле М.Шэлера, веды — гэта акт узыходжання і саўдзелу (любові), які суправаджаецца імгненным спасціжэннем вышэйшай каштоўнасці аб’екта; адваротны шлях ад вышэйшай да ніжэйшай каштоўнасці — нянавісць. А.Конт сфармуляваў «закон трох стадый» гіст. развіцця, паводле якога ўсе думкі людзей праходзяць 3 станы: тэалагічны (рэлігія), метафізічны (філасофія) і «пазітыўнага сінтэзу» (навука). Аб’ектыўную неабходнасць і выключную ролю ведаў у духоўным узвышэнні асобы, удасканаленні сац.-паліт. і нац.-культ. форм жыцця грамадства сцвярджалі бел. філосафы і мысліцелі Ф.Скарына, С.Будны, А.Волан, А.Доўгірд, М.Пачобут-Адляніцкі, К.Семяновіч, А.Скарульскі, К.Нарбут, М.Сматрыцкі, В.Цяпінскі, С.Шадурскі і інш.

Працяглая эвалюцыя чалавечых уяўленняў аб свеце вызначыла шматузроўневы характар ведаў.. Як элементы іх структура ўключае паняцці, катэгорыі, тэорыі і інш. формы. Назапашванню навук. ведаў спрыяе пастаяннае ўдасканаленне метадаў навук. даследаванняў, якія падзяляюцца на агульналагічныя (аналіз, сінтэз, індукцыя, дэдукцыя і г.д.), тэарэтычныя (фармалізацыя, ідэалізацыя, узыходжанне ад абстрактнага да канкрэтнага і г.д.) і эмпірычныя (назіранне, вымярэнне, эксперымент, фіз. мадэліраванне і інш.). Адрозніваюць веды данавуковыя (звычайныя), што канстатуюць факты і вызначаюць штодзённыя паводзіны чалавека, і навуковыя, якія даюць тлумачэнне фактаў, асэнсаванне іх у сістэме паняццяў дадзенай навукі, навук. тэорыі. Акрамя таго ў грамадстве існуюць веды міфалагічныя, мастацкія, рэліг. і інш. (гл. Міфалогія, Мастацтва, Рэлігія). Пазнавальная роля ведаў узрастае з камп’ютэрызацыяй усіх сфер вытв. і духоўна-культ. дзейнасці, што дазваляе перадаваць, захоўваць, кадзіраваць і пераўтвараць разнастайную і багатую інфармацыю, ствараць спец. банкі даных, экспертныя сістэмы і інш. Працэсы атрымання, абгрунтавання і практычнай рэалізацыі ведаў вывучаюцца логікай, метадалогіяй, гнасеалогіяй, псіхалогіяй, а таксама спец. навук. дысцыплінамі (навуказнаўства, сацыялогія ведаў, інфарматыка, кагнітыўная інжынерыя; гл. таксама Свядомасць, Ідэальнае, Пазнанне, Тэорыя пазнання). Пэўныя прац. веды, умельствы і навыкі, правілы і нормы грамадзкіх паводзін перадаюцца з пакалення ў пакаленне сродкамі народнай педагогікі (традыцыі, звычаі, вусная нар. творчасць, сямейнае выхаванне і інш.).

У адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь кожнаму грамадзяніну гарантуецца права на атрыманне агульных і прафес. ведаў, ствараюцца ўмовы для ўсебаковага развіцця асобы, яе фундаментальнай падрыхтоўкі ў сферы асноў Навук. практычнага выкарыстання атрыманых ведаў. Пры гэтым ставіцца задача сумяшчэння нац., культ. і рэгіянальнай асноў адукацыі з арыентацыяй на засваенне вышэйшых дасягненняў нац. і сусв. культуры, забеспячэння цеснага адзінства адукацыйных і выхаваўчых задач.

Літ.:

Лекторский В.Л. Субъект, объект, познание. М., 1980;

Ведин Ю.П. Познание и знание. Рига, 1983;

Полани М. Личностное знание: Пер. с англ. М., 1985;

Идеалы и нормы научного исследования. Мн., 1981;

Героименко В.А., Лазаревич А.А., Титаренко Л.Г. Знание. Компьютер. Общество. Мн., 1992.

С.Ф.Дубянецкі.

т. 4, с. 56

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

бок м.

1. (род. бо́ку) м., в разн. знач. сторона́ ж.;

дада́тны б. спра́вы — положи́тельная сторона́ де́ла;

дзя́дзька з бо́ку ма́ці — дя́дя со стороны́ ма́тери;

з бо́ку лепш віда́ць — со стороны́ видне́е;

пайсці́ ў ро́зныя бакі́ — пойти́ в ра́зные сто́роны;

перамо́га на на́шым баку́ — побе́да на на́шей стороне́;

во́нкавы бок матэ́рыі — лицева́я сторона́ мате́рии;

паўднёвы б. ле́сую́жная сторона́ ле́са;

спрэ́чкі бако́ў у судзе́ — пре́ния сторо́н в суде́;

2. (род. бо́ка) (туловища) бок;

б. балі́ць — бок боли́т;

3. (род. бо́ка) (крыши) скат;

ле́вы б. — изна́нка;

дагаво́рныя бакі́ — догова́ривающиеся сто́роны;

пры бо́ку — (о запряжке лошадей) в пристя́жку;

пад бо́кам — под бо́ком (ря́дом);

на баку́ — на стороне́;

узя́цца ў бо́кі — подбоче́ниться;

усё на б. — всё в сто́рону;

з аднаго́ бо́ку — с одно́й стороны́;

бо́кі рваць — ката́ться со́ сме́ху;

хвата́цца за бакі́о́кі) — хвата́ться за животы́ (живо́тики);

б. у б. — бок о бок;

заста́цца ў баку́ — оста́ться в стороне́;

праз б. вы́лезці — бо́ком вы́йти, отозва́ться, отрыгну́ться;

з бо́ку — (каго, чаго) со стороны́ (кого, чего);

узя́ць за бакі́ — взять за бока́;

быць (стая́ць) у баку́ — быть (стоя́ть) в стороне́, быть не у дел;

падысці́ не з таго́ бо́ку — подойти́ не с той стороны́;

схіля́ць на свой б. — склоня́ть на свою́ сто́рону;

не глядзе́ць ні бо́ка, ні во́ка — почём зря;

на ўсе чаты́ры бакі́ — на все четы́ре сто́роны;

адле́жваць бакі́ — отле́живать бока́;

ценявы́ б. — тенева́я сторона́;

адваро́тны б. медаля́ — оборо́тная сторона́ меда́ли;

ляжа́ць на баку́ — лежа́ть на боку́;

стаць на б. — (каго, чый) стать на сто́рону (кого, чью), приня́ть сто́рону (кого, чью);

бра́цца ў бо́кі — подбоче́ниваться;

ні да бо́ка ні да во́ка — ни к селу́ ни к го́роду;

не дагле́дзіш во́кам — запла́ціш бо́кампосл. не догляди́шь о́ком — запла́тишь бо́ком

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

меда́ль, -ля́ м. меда́ль ж.;

м. «Залата́я Зо́рка» — меда́ль «Золота́я Звезда́»;

м. «Серп і Мо́лат» — меда́ль «Серп и Мо́лот»;

м. «За баявы́я заслу́гі» — меда́ль «За боевы́е заслу́ги»;

м. «За адва́гу» — меда́ль «За отва́гу»;

м. «За працо́ўную до́блесць» — меда́ль «За трудову́ю до́блесть»;

м. «За працо́ўную адзна́ку» — меда́ль «За трудово́е отли́чие»;

м. «За абаро́ну Ленінгра́да» — меда́ль «За оборо́ну Ленингра́да»;

м. «За абаро́ну Масквы́» — меда́ль «За оборо́ну Москвы́»;

м. «За абаро́ну Адэ́сы» — меда́ль «За оборо́ну Оде́ссы»;

м. «За абаро́ну Севасто́паля» — меда́ль «За оборо́ну Севасто́поля»;

м. «За абаро́ну Сталінгра́да» — меда́ль «За оборо́ну Сталингра́да»;

м. «За абаро́ну Кі́ева» — меда́ль «За оборо́ну Ки́ева»;

м. «За абаро́ну Каўка́за» — меда́ль «За оборо́ну Кавка́за»;

м. «За абаро́ну Саве́цкага Запаля́р’я» — меда́ль «За оборо́ну Сове́тского Заполя́рья»;

«М. мацяры́нства» 1‑й і 2‑й ступе́ней — «Меда́ль матери́нства» 1‑й и 2‑й степене́й;

м. Нахі́мава — меда́ль Нахи́мова;

м. Ушако́ва — меда́ль Ушако́ва;

м. «За ўзя́цце Берлі́на» — меда́ль «За взя́тие Берли́на»;

м. «За ўзя́цце Будапе́шта» — меда́ль «За взя́тие Будапе́шта»;

м. «За ўзя́цце Ве́ны» — меда́ль «За взя́тие Ве́ны»;

м. «За ўзя́цце Кёнігсбе́рга» — меда́ль «За взя́тие Кёнигсбе́рга»;

м. «За вызвале́нне Бялгра́да» — меда́ль «За освобожде́ние Белгра́да»;

м. «За вызвале́нне Варша́вы» — меда́ль «За освобожде́ние Варша́вы»;

м. «За вызвале́нне Пра́гі» — меда́ль «За освобожде́ние Пра́ги»;

м. «За перамо́гу над Герма́ніяй у Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941-1945 гг.» — меда́ль «За побе́ду над Герма́нией в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941-1945 гг.»;

м. «За до́блесную пра́цу ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941-1945 гг.» — меда́ль «За до́блестный труд в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941-1945 гг.»;

м. «За перамо́гу над Япо́ніяй» — меда́ль «За побе́ду над Япо́нией»;

м. «Партыза́ну Айчы́ннай вайны́» 1‑й і 2‑й ступе́ней — меда́ль «Партиза́ну Оте́чественной войны́» 1‑й и 2‑й степене́й;

м. «За аднаўле́нне ву́гальных шахт Данба́са» — меда́ль «За восстановле́ние у́гольных шахт Донба́сса»;

м. «У па́мяць 800‑го́ддзя Масквы́» — меда́ль «В па́мять 800‑ле́тия Москвы́»;

м. «У па́мяць 300‑го́ддзя ўз’ядна́ння Украі́ны з Расі́яй» — меда́ль «В па́мять 300‑ле́тия воссоедине́ния Украи́ны с Росси́ей»;

м. «XX гадо́ў Рабо́ча-Сяля́нскай Чырво́най А́рміі» — меда́ль «XX лет Рабо́че-Крестья́нской Кра́сной А́рмии»;

м. «За асвае́нне цалі́нных зяме́ль» — меда́ль «За освое́ние цели́нных земе́ль»;

м. «За адва́гу на пажа́ры» — меда́ль «За отва́гу на пожа́ре»;

м. «За адзна́ку ў ахо́ве дзяржа́ўнай грані́цы СССР» — меда́ль «За отли́чие в охра́не госуда́рственной грани́цы СССР»;

м. «За выда́тную слу́жбу па ахо́ве грама́дскага пара́дку» — меда́ль «За отли́чную слу́жбу по охра́не обще́ственного поря́дка»;

м. «За выратава́нне тапе́льцаў» — меда́ль «За спасе́ние утопа́ющих»;

м. «30 гадо́ў Саве́цкай А́рміі і Фло́ту» — меда́ль «30 лет Сове́тской А́рмии и Фло́та»;

м. «40 гадо́ў Узбро́еных Сіл СССР» — меда́ль «40 лет Вооружённых Сил СССР»;

м. «50 гадо́ў Узбро́еных Сіл СССР» — меда́ль «50 лет Вооружённых Сил СССР»;

м. «За до́блесную пра́цу (За во́інскую до́блесць). У азнаменава́нне 100‑го́ддзя з дня нараджэ́ння Уладзі́міра Ільіча́ Ле́ніна» — меда́ль «За до́блестный труд (За во́инскую до́блесть). В ознаменова́ние 100‑ле́тия со дня рожде́ния Влади́мира Ильича́ Ле́нина»;

м. «Два́ццаць гадо́ў перамо́гі ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941-1945 гг.» — меда́ль «Два́дцать лет побе́ды в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941-1945 гг.»;

м. «За аднаўле́нне прадпрые́мстваў чо́рнай металу́ргіі По́ўдня» — меда́ль «За восстановле́ние предприя́тий чёрной металлу́рги́и Ю́га»;

м. «У па́мяць 250‑го́ддзя Ленінгра́да» — меда́ль «В па́мять 250‑ле́тия Ленингра́да»;

м. «50 гадо́ў Саве́цкай мілі́цыі» — меда́ль «50 лет Сове́тской мили́ции»;

м. «За бездако́рную слу́жбу ва Узбро́еных Сі́лах СССР» 1‑й, 2‑й і 3‑й ступе́ней — меда́ль «За безупре́чную слу́жбу в Вооружённых Си́лах СССР» 1‑й, 2‑й и 3‑й степене́й;

м. «Ветэра́н пра́цы» — меда́ль «Ветера́н труда́»;

м. «За пераўтварэ́нне Нечарназе́м’я РСФСР» — меда́ль «За преобразова́ние Нечернозе́мья РСФСР»;

м. «60 гадо́ў Узбро́еных Сіл СССР» — меда́ль «60 лет Вооружённых Сил СССР»;

м. «Тры́ццаць гадо́ў перамо́гі ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941-1945 гг.» — меда́ль «Три́дцать лет побе́ды в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941-1945 гг.»;

м. «За адзна́ку ў во́інскай слу́жбе» 1‑й і 2‑й ступе́ней — меда́ль «За отли́чие в во́инской слу́жбе» 1‑й и 2‑й степене́й;

м. «Ветэра́н Узбро́еных Сіл СССР» — меда́ль «Ветера́н Вооружённых Сил СССР»;

м. «За будаўні́цтва Байка́ла-Аму́рскай магістра́лі» — меда́ль «За строи́тельство Байка́ло-Аму́рской магистра́ли»;

м. «За асвае́нне не́траў і развіццё нафтага́завага ко́мплексу Захо́дняй Сібі́ры» — меда́ль «За освое́ние недр и разви́тие нефтега́зового ко́мплекса За́падной Сиби́ри»;

м. «Со́рак гадо́ў перамо́гі ў Вялі́кай Айчы́ннай вайне́ 1941-1945 гг.» — меда́ль «Со́рок лет побе́ды в Вели́кой Оте́чественной войне́ 1941-1945 гг.»;

адваро́тны бок ~ля́ — оборо́тная сторона́ меда́ли

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)