Verbum

лад​¹, ✂, м.

1. Дзяржаўная ці грамадская сістэма.

   • Дзяржаўны л.
   • Грамадскі л.

2. Уклад жыцця, спосаб жыцця.

   • Будуем новы л. жыцця.

3. Згода, парадак, зладжанасць (разм.).

   • Няма ладу ў хаце.

4. Спосаб, манера.

   • На новы л.

5. Сістэма чаго-н., утвораная ўнутранай сувяззю, залежнасцю суадносных частак.

   • Граматычны л. мовы.

◊

• Давесці (прывесці) да ладу — прывесці што-н. у парадак; закончыць паспяхова якую-н. справу.

• Дайсці (да) ладу — разабрацца, дабіцца толку.

• На добры лад — так, як патрэбна; па-сапраўднаму.

• На свой лад — па-свойму.

• На ўсе лады — усебакова (абмяркоўваць, разбіраць і пад.).

• Не ў лад — нязладжана, нястройна.

• Не ў ладу; не ў ладах з кім-чым — быць не ў згодзе, у дрэнных адносінах.

• У лад — зладжана, стройна.

• (Усе) на адзін лад — (усе) аднолькавыя.

званне, ✂, м.

1. Афіцыйна прысвоенае найменне, якое вызначае ступень заслуг, службовага становішча, кваліфікацыі ў галіне якой-н. дзейнасці.

   • Воінскія званні.
   • Вучонае з.

2. Ганаровае найменне як адна з форм узнагароды і заахвочвання для далейшых поспехаў дзеячаў працы, навукі, культуры і інш.

3. Героя Сацыялістычнай Працы.

   • З. народнага артыста Беларусі.

4. У дарэвалюцыйнай Расіі — аднесенасць да якой-н. грамадскай групы з спадчыннымі правамі і абавязкамі; саслоўе.

   • Ён з духоўнага звання.
   • Купецкае з.

5. У дарэвалюцыйнай Расіі — узаконенае абазначэнне службовага становішча па табелю аб рангах; чын.

   • Быў калежскім асэсарам. Ён меў з. камер-юнкера.

◊

• Адно званне (разм.) — пра тое, што не адпавядае свайму найменню.

• Адно з., што горад, а на самай справе — пасёлак.

• Ані звання каго-чаго (разм.) — і ў паміне няма.

дурань, ✂, м.

1. Неразумны, тупы, абмежаваны чалавек.

   • Д. быў, дык і рабіў дурное.
   • Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з нар.).
   • Д. дурнем (вельмі дурны).

2. Назва гульні ў карты.

   • Гуляць у дурня.

3. іншае:

   • Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.) (разм.) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.

   • Не дурань паспаць.

   • Застаў дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (разм. неадабр.) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.

   • Няма дурня (разм.) —

     1. выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;
     2. не ашукаеш, не спадзявайся.

   • Пакінуць у дурнях — паставіць у няёмкае становішча каго-н.

   • Пашыцца ў дурні (разм. неадабр.) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.

   • Шукаць дурня (разм.) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.

разысціся, ✂; зак.

1. Пайсці ў розныя бакі, розныя месцы.

   • Нашы шляхі разышліся.
   • Хмары разышліся.

2. Ідучы насустрач, не сустрэцца; размінуцца.

   • Р. ў цемры.

3. Спыніць якія-н. сувязі, знаёмства з кім-н.; парваць адносіны.

   • Сябры разышліся.

4. Раз’ехацца, рассунуцца ў бакі.

   • Р. па швах (разарвацца).

5. Аказацца распраданым, раскупленым.

   • Усе выданні разышліся.

6. Распаўсюдзіцца, расплыцца на паверхні чаго-н., у чым-н.; пашырыцца, стаць вядомым.

   • Чуткі разышліся.

7. Паступова рассеяцца, знікнуць.

   • Дым разышоўся.

8. Прывыкнуць да хады; перастаць адчуваць стому ад хады.

9. Набыць большую скорасць у руху (разм.).

   • Няма дзе разысціся.

10. перан. Дайсці да крайняй ступені ў якіх-н. дзеяннях, у праяўленні чаго-н.; моцна ўзбудзіцца.

    • Дзеці разышліся, не суняць.

|| незак. разыходзіцца, ✂.

|| наз. разыходжанне, ✂ і разыход, ✂.