Право́рны ’рухавы, спрытны’ (ТСБМ), право́ра ’рухавы хлопчык або дзяўчынка’ (Нас.), рус. прово́рный, прово́р ’спрытны чалавек’, укр. прово́рний ’тс’, проворя́ка ’рухавая, спрытная асоба’. Хутчэй за ўсё, запазычана з рускай мовы, што канстатуецца і для ўкраінскай (ЕСУМ, 4, 592). Рускае слова звязваюць з балг. прови́рам ’прасоўваць’, літ. varyti ’гнаць’, лат. vert ’бегаць’ (Фасмер, 3, 372). Параўн. віру́тнік ’узбаламучаны, кручаны чалавек; злачынец, злодзей’ (гл.), увера́цца ’чапляцца’ (гл.). Варбат рэканструюе прасл. *provorь < *proverti (Супр. чыт., II, 15; Слав. языкозн., XII, 119). Гл. таксама Калашнікоў, ОЛА, Исследов., 1994–1996, 217–218.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
geríssen
I
part II ад réißen
*
II
a падра́ны; перан. хі́тры, спры́тны
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
згра́бны
1. (прыгожа складзены; спрытны) schlank, gut gebáut, zíerlich; ébenmäßig;
2. (грацыёзны) graziös, ánmutig;
3. (пра рухі) harmónisch
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
мане́ўр, -ру м.
1. прям., перен. манёвр;
спры́тны м. — ло́вкий манёвр;
2. только мн., воен., ж.-д. манёвры;
вайско́выя ~ры — вое́нные манёвры;
станцы́йныя ~ры — станцио́нные манёвры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
nifty [ˈnɪfti] adj. infml
1. спры́тны, уме́лы
2. эфекты́ўны, кары́сны і про́сты адначасо́ва;
a nifty little gadget for peeling potatoes эфекты́ўная невялі́кая прыла́да для абіра́ння бу́льбы
3. прыва́бны, элега́нтны, мо́дны
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
таўсма́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Трохі тоўсты, таўставаты. І з чым нос дзядзькаў параўнаць. Каб выйшаў ён такі, як трэба: Ну, нос кароткі і таўсматы, Ды досыць спрытны, хоць кірпаты. Колас.
2. Поўны, моцна складзены (пра чалавека). Каржакаваты хлопец, гэтакі таўсматы здаравяк, гаварыў з раздум’ем. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хват, ‑а, М хваце, м.
Разм. Бойкі, спрытны чалавек. Пшэбора — дзеяч з пастарунка, Не проста дзеяч — хват і зух. Колас. [Валейбалісты] лёгка і прыгожа перакідвалі адзін другому мяч, а ўсім сваім выглядам быццам крычалі: вось якія мы хваты, толькі паглядзіце на нас! Карпюк.
•••
Хват-баба гл. баба 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Маторны ’шпаркі, жвавы, спрытны, поўны радасці жыцця’ (Федар. 6; гом., Рам. 8; Мал., Ян.; браг., Шатал.), ’вялікі, доўгі, высокі, бялізны, цяжкі’ (Нас.), чэш. motorný ’жвавы, спраўны, спрытны’, nemotorný ’няўклюдны, непаваротлівы’, ’няспрытны, няспраўны’, славац. nemotorný ’тс’. Ст.-чэш. nemotorný ’непрыемны (пра гук)’, а суч. чэш. мае яшчэ значэнне ’бясформенны, цяжкі на выгляд (воз, бочка, нізкая вежа)’, якое можна аб’яднаць са значэннем ’непаваротлівы, няспрытны’. Найбліжэйшымі адпаведнікамі з’яўляюцца: літ. matarúoti ’махаць бічом, круціць хвастом’, г. зн. ’рабіць частыя рухі’ (Махэк₂, 375), а таксама, магчыма, літ. mèsti ’кідаць’, matãras ’верацяно’, mastýti ’абшываць’, лат. matara ’гібкі дубец’ (Фасмер, 2, 664).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лэпскі ’лоўкі, моцны’ (Сцяшк.), ’харошы, пахвальны’ (Нас.), ’ладны’ (карэліц., З нар. сл.; стаўб., Жыв. сл.), ’ніштаваты’ (карэліц., Нар. словатв.), лэпска ’добра’ (Нас. Сб.). Запазычана з польск. łebski і łepski ’разумны, спрытны’, ’ладны, велікаваты’, ’прыгожы’, ’недарагі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
handy [ˈhændi] adj.
1. спры́тны (да працы)
2. infml зру́чны; кары́сны, выго́дны
3. блі́зкі, падру́чны, які пад руко́ю;
The shop is handy. Крама зусім недалёка.
♦
come in handy спатрэ́біцца, прыда́цца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)