Перавалачы́ць (переволочы́ць) ’апрацаваць (грады)’ (хойн., Мат. Гом.), сюды ж піравалака́ць ’пасеяную і забаранаваную збажыну пераяжджаць бараной уздоўж загонаў’ (Варл.). Да пера- і валачы́ць са старым значэннем ’рыхліць (зямлю)’, з якім слова ўжывалася ў больш старажытныя часы, калі замест сахі або бараны выкарыстоўвалася вершаліна ’верхняя частка яліны з завостранымі сукамі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ве́шыць ’пры сяўбе абазначаць саломай месца, дзе ўпала апошняе зерне, каб другі раз не кідаць зерня на тое ж месца’; ’абстаўляць, вызначаць дарогу зімой’ (Нас.). Да вяха́ 1 (гл.). Параўн. таксама рус. прэйл. (Латв. ССР) ве́шить ’ставіць веткі, калі сеюць, абазначаючы вузкія палосы засеянага поля’, укр. вішити ’вяшыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брэ́ндаць ’бадзяцца, валачыцца’ (Шат.). Калі гэта не варыянт да бры́ндаць ’бадзяцца’ (гл.), слова няяснага паходжання, то, магчыма, трэба параўноўваць з укр. дыял. бре́ндати (таксама брендо́лити) ’бадзяцца’, якое Шэрэх (ZfslPh, 23, 146) і Рудніцкі (1, 201) выводзяць з брести́ (з арго-суфіксам ‑н‑ і пад уплывам пле́нтатися ’валачыцца, цягнуцца’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ми́лость
1. (милосердие) лі́тасць, -ці ж., мі́ласць, -ці ж.;
2. (благоволение, одолжение) ла́ска, -кі ж.;
◊
смени́ть гнев на ми́лость змяні́ць гнеў на мі́ласць;
сда́ться на ми́лость победи́теля зда́цца на лі́тасць перамо́жцы;
втере́ться в ми́лость убі́цца ў ла́ску;
быть в ми́лости быць у ла́сцы;
из ми́лости з ла́скі;
ми́лости про́сим! бу́дзьце ласка́вы!, калі́ ла́ска!;
сде́лайте ми́лость зрабі́це ла́ску, бу́дзьце ласка́вы;
скажи́те на ми́лость скажы́це, калі́ ла́ска;
по ми́лости (кого, чьей) праз ла́ску (каго, чыю);
ми́лостью бо́жьей ла́скаю бо́жай;
оказа́ть ми́лость зрабі́ць ла́ску.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
злю́ка, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ злюцы, Т злюкай, ж.
Разм. Дужа сярдзіты, злы чалавек. — Ух, злюка! — зацмокаў языком Ахметка, калі Гошка расказаў яму, як сустрэла іх жонка электрыка. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зняве́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго-што.
Пазбавіць веры ў каго‑, што‑н., пераконанасці у чым‑н.; расчараваць. Гэту плётку, нібы казку, Сам Забела хітра сплёў. Люд зняверыць? — Калі ласка! Замуціць ваду? — Гатоў! Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
завэ́дзганы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад завэдзгаць.
2. у знач. прым. Запэцканы, забруджаны. Калі ж Карла, нарэшце, пераплыў і выехаў на бераг — увесь мокры, завэдзганы — зноў заіскрыўся смех у натоўпе. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зако́нна,
1. Прысл. да законны (у 1 знач.).
2. у знач. вык. Справядліва, па закону. — А што калі мая дачка сотак пяць у лядзе проса пасеяла, дык то ж законна, яна работніца лясгаса. Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дава́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Дабаўка, якую кладуць пры ўзважванні да тавару, калі ў ім не хапае вагі. Юнак падняў даважку і смяецца: — Такой бяды! Акраец з рук упаў... Прануза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бурда́, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Разм. пагард. Дрэнна прыгатаванае, нясмачнае пітво або рэдкая (вадкая) ежа; баланда. Калі ўсе з Шуравага вагона атрымалі па порцыі бурды, немец зазірнуў у вагон, ці ўсе выйшлі. Ставер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)