БЕЛЬГІ́ЙСКАЯ РЭВАЛЮ́ЦЫЯ 1830, буржуазная рэвалюцыя ў бельгійскіх абласцях Нідэрландскага каралеўства. Аб’яднанне Бельгіі з Галандыяй у каралеўства Нідэрланды (паводле рашэнняў Венскага кангрэса 1814—15) выклікала бельгійска-галандскія эканам., рэліг. і моўныя супярэчнасці. У 1828 бельг. ліберальныя і каталіцкія партыі заключылі часовы саюз і павялі барацьбу за аддзяленне Бельгіі. Ідэя незалежнасці была падтрымана шырокімі масамі. Ліпеньская рэвалюцыя ў Францыі (1830) стала каталізатарам узбр. паўстання ў Бельгіі. Бельгійская рэвалюцыя пачалася 25 жн. ў Бруселі і пашырылася на бельг. правінцыі. У выніку вераснёўскіх баёў амаль уся Бельгія была вызвалена ад галандскіх войскаў. 10.11.1830 бельг.Нац. кангрэс абвясціў незалежнасць Бельгіі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕРТАЛУ́ЧЫ (Bertolucci) Бернарда
(н. 16.3.1940, г. Парма, Італія),
італьянскі кінарэжысёр, вядомы і як паэт. З 1961 працаваў у П.Пазаліні, уплыў якога адчувальны ў фільмах Берталучы «Перад рэвалюцыяй», «Партнёр» (паводле аповесці Ф.Дастаеўскага «Двайнік»), дзе прагучала тэма маладзёжнага бунту, якая з горыччу і пачуццём страчаных ілюзій адгукнулася ў стужках «Стратэгія павука» (1970), «Апошняе танга ў Парыжы» (1972). Разнастайнасць праблематыкі і формы сведчыць пра пастаянныя творчыя пошукі рэжысёра. У фільмах «Канфарміст» (1970) і «Месяц» (1979) — ідэя ўлады цёмных, скрытых псіхал. комплексаў над асобай; «Дваццатае стагоддзе» (1976) і «Апошні імператар» (1987, прэмія «Оскар») — матыў супраціўлення чалавека ролі марыянеткі, якую яму навязваюць.
7.каго-што. Панесці з сабой, захапіўшы, падхапіўшы.
Цячэнне захапіла лодку.
|| незак.захо́пліваць, -аю, -аеш, -ае ізахапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 4 і 5 знач.).
|| наз.захо́п, -у, м. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Éinfall
m -s, fälle
1) абва́л
2) уварва́нне, напа́д
3) неспадзява́ная ду́мка, ідэ́я, заду́ма
auf den ~ kómmen* — напа́сці на ду́мку
jmdn. auf den ~ bríngen* — наве́сці каго́-н. на ду́мку
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
concrete
[ˈkɑ:nkri:t]1.
adj.
1) канкрэ́тны, рэчаі́сны; рэа́льны
2) цьвярды́, зацьвярдзе́лы (рэ́чыва)
3) [kɑ:nˈkri:t] бэто́нны
a concrete sidewalk — бэто́нны хо́днік
2.
n.
1) бэто́н -у m.
2) канкрэ́тнае паня́цьце, ідэ́яабо́ тэ́рмін
3.
v.t.
заліва́ць бэто́нам, пакрыва́ць бэто́нам
4.
v.i.
1) цьвярдзе́ць
2) застыва́ць
3) бэтанава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
thought1[θɔ:t]n.
1. мы́сленне; разва́га, ро́здум
2. ду́мка;
at the very thought пры адно́й ду́мцы;
collect one’s thoughts сабра́цца з ду́мкамі
3. наме́р, ідэ́я
♦
as quick as thought ≅ ху́ткі як мала́нка;
be lost in deep thought паглыбля́цца ў ду́мкі;
a beauty beyond thoughts незвыча́йная прыгажо́сць;
on second thoughts до́бра паду́маўшы; паду́маўшы дво́йчы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ДЖЫХА́Д
(араб.літар. намаганне),
адно з асн. паняццяў у ісламе і адзін з гал.рэліг. абавязкаў мусульман-мужчын. У сярэдневякоўі азначала ўзбр. змаганне з нявернымі (немусульманамі) у імя пашырэння (захавання) мусульм. ўплыву ў свеце («свяшчэнная вайна», або газават ці фатх). Пазней Дж. стаў разглядацца як духоўнае ўдасканаленне ісламскіх вернікаў праз іх пэўныя намаганні (пераадоленне чалавечых слабасцей і шкодных звычак, пакаранне злачынцаў і парушальнікаў маральных нормаў). У гісторыі мусульм. краін ідэя Дж. выкарыстоўвалася для ўзмацнення рэліг. пачуццяў вернікаў (нярэдка ў форме фанатызму) і згуртавання насельніцтва ў час унутр. і знешніх войнаў, у т.л. нац,вызв. паўстанняў. Часам лозунгам Дж. імкнуцца абгрунтаваць свае дзеянні тэрарысты-мусульмане.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРАМА́ДСКІ ДАГАВО́Р,
тэорыя паходжання дзяржавы, прапанаваная галандскім вучоным Г.Гроцыем. Упершыню трактоўка дзяржавы як дагавору паміж людзьмі прапанавана Эпікурам. Асаблівае пашырэнне мела ў эпоху бурж. рэвалюцый 18—19 ст. (Д.Дзідро, Т.Гобс, Ж.Ж.Русо). Прыхільнікі грамадскага дагавору лічылі, што дзяржава ўзнікла ў выніку дагавору паміж людзьмі, у якім прадугледжвалася добраахвотнае адмаўленне асобных з іх ад сваіх натуральных правоў на карысць дзярж. улады, закліканай абараняць уласнасць і бяспеку грамадзян. У розных варыянтах гэту ідэю развівалі Дж.Лілберн і Дж.Мільтан у Вялікабрытаніі, І.Кант і І.Фіхтэ ў Германіі, Т.Пейн у Амерыцы. Ідэя грамадскага дагавору ляжыць у аснове паліт. поглядаў А.М.Радзішчава. Яна значна паўплывала на фарміраванне паліт. светапогляду дзекабрыстаў («Руская праўда» П.Пестэля).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сцяг, ‑а; мн. сцягі, ‑оў; м.
1. Умацаванае на дрэўку палотнішча рознай формы і афарбоўкі з надпісамі, упрыгожаннямі і пад., якое служыць эмблемай дзяржавы, арганізацыі ці вайсковай часці, злучэння, карабля. Калоны за калонамі Пад сцягамі чырвонымі Ідуць, як хвалі рэк.Колас.Свет не забудзе сцяга над рэйхстагам: Нялёгка нам узняць было яго! Нібы з іскры гарачай, з таго сцяга — Прабітага — па ўсіх зямных абсягах Забушавала полымя сцягоў.Панчанка.
2.перан.; чаго. Ідэя, якая служыць асновай адзінства дзеянняў якой‑н. групы, арганізацыі; светапогляд, праграма. Пад сцягам міру. Пад сцягам свабоды. □ Хай сцягам служыць слава. Дзяліць паміж сабой Яе не маюць права Ні бог і ні герой!Непачаловіч.
•••
Падняць (узняць) сцяггл. падняць.
Трымаць высока сцяггл. трымаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fix
1.
a
1) цвёрды, пэўны; пастая́нны
2) спры́тны, паваро́тлівы
éine ~e Idée — даку́члівая ідэ́я
2.
adv ху́тка, шпа́рка
◊ ~ und fértig — зусі́м гато́ва
~er!, mach ~! — жваве́й!, варушы́ся!
~ und fértig sein — разм. вы́біцца з сіл
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)