адвалі́цца, -валю́ся, -ва́лішся, -ва́ліцца; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Аддзяліўшыся, адарваўшыся, упасці.
Кавалак тынку адваліўся.
2. Схіліць тулава назад; адкінуцца (разм.).
А. на спінку крэсла.
3. Наеўшыся, адсунуцца ад стала, пакінуць есці (разм.).
А. ад клёцак.
4. перан. Паменшаць (пра мароз, спёку і пад.).
Мароз адваліўся, і пайшоў снег.
5. перан. Знікнуць, прайсці (пра адчуванні, пачуцці).
Уся нуда адвалілася ад яго.
|| незак. адва́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
перагну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні; -ну́ты; зак.
1. што. Сагнуць у дзве столкі, пад вуглом.
П. ліст паперы папалам.
2. перан., што і без дап. Дапусціць перагіб (у 2 знач.) у чым-н. (разм.).
Тут вы трошкі перагнулі.
◊
Перагнуць палку (разм., неадабр.) — упасці ў крайнасць, перастарацца ў чым-н.
|| незак. перагіба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і перагіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. перагіба́нне, -я, н. (паводле дзеясл. перагібаць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уляце́ць, улячу́, уляці́ш, уляці́ць; уляці́м, улеціце́, уляця́ць; уляці́; зак.
1. у што. З лёту, на ляту пранікнуць куды-н.
Ластаўка ўляцела ў сенцы.
2. у што. Вельмі хутка ўбегчы, уехаць куды-н. (разм.).
У. у хату.
3. у што. Упасці, уваліцца ў што-н. (разм.).
У. у яму.
У. у гразь.
4. безас., каму. Папасці за якую-н. правіннасць (разм.).
Яму ўляцела ад бацькоў.
|| незак. улята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
павываро́чвацца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
1. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Перавярнуцца ўнутраным бокам наверх. Павыварочваліся рукавы кашулі.
2. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Вывернуцца, упасці — пра ўсё, многае. Слупы павыварочваліся.
3. Вываліцца, выкуліцца адкуль‑н. — пра ўсіх, многіх. Ездакі павыварочваліся з воза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укі́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
1. Імкліва кінуцца куды‑н., скочыць у што‑н. [Чарада авечак] рассыпалася, быццам воўк укінуўся ў яе. Лобан. Дзед укінуўся да мяне ў палукашак на выездзе з вёскі. Лужанін.
2. Разм. Упасці, уваліцца ў што‑н., падаючы ўніз. У бедных «бунтароў» і люлькі павыпадалі з зубоў на лёд, адна нават укінулася ў палонку. Колас. [Язэп:] — Думка гэта запала ў маю галаву сёння, калі я ішоў з воласці ды ўкінуўся ў канаву. Чарот.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Нечакана ўзнікнуць, з’явіцца; імгненна распаўсюдзіцца. Укінулася хвароба. □ Агонь як у кінецца, дык выгаліць усю вёску. Сабаленка. // З’явіцца, паявіцца ў вялікай колькасці. [Маня:] — А не ўдадуцца ягады, грыбы ўкінуцца: людзі ўжо столькі іх пананошваюць ды панасушваюць, што не ведаюць, дзе дзець. Палтаран.
4. Разм. Распачаць гарачую размову, спрэчку і пад. Рабочыя адышліся на добрую адлегласць і пачалі гучную гутарку, нібы ў сварку ўкінуліся адзін з адным. Лынькоў. // Горача ўзяцца за што‑н. Вясной Пеўнік зацята ўкінуўся ў гаспадарку. Навуменка.
•••
Укінуцца ў вока — тое, што і упасці ў вока (гл. упасці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zaduma
zadum|a
ж. задуменнасць; задумлівасць; роздум;
wpaść w ~ę — упасці ў задуменнасць; задумацца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
пля́снуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм.
1. З шумам упасці. Мужчына, нібы мяч, адляцеў назад, спатыкнуўся аб табурэтку, і з усяго размаху пляснуўся на падлогу. Шамякін.
2. Ударыцца. [Крушынскі] пляснуўся цёплым носам аб халоднае шкло акна. Бядуля.
•••
Не пляснуцца тварам у гразь — тое, што і не ўдарыць тварам у гразь (гл. ударыць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знепрытомнець, самлець, абамлець, страціць прытомнасць; абмерці (разм.) □ упасці ў забыццё
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
вы́вернуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раскалываўшыся, выпасці, упасці.
Ад моцнага ветру вывернулася дрэва.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вывіхнуцца (разм.).
Рука вывернулася ў плячы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перавярнуцца ўнутраным бокам наверх.
Вывернуліся рукавы кашулі.
4. Спрытным рухам, паваротам выслізнуць, вызваліцца, абмінуць перашкоду.
В. з рук праціўніка.
5. перан. Выйсці з цяжкага становішча (разм.).
В. з бяды.
|| незак. вываро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бо́ўтнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак. і аднакр.
1. Кінуцца, упасці ў ваду, нырнуць; плюхнуцца. Чуваць, як боўтнуўся бабёр Каля карчоў у раску. Бялевіч. Раптам нешта доўгае і чорнае шпарка слізганула.. і боўтнулася ў ваду. Ляўданскі.
2. чым. Разм. Боўтнуць (у 1 знач.). [Анісім] боўтнуўся лыжкай у місе баршчу і на гэтым загавеў. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)