◎ Камсі́ць ’біць таўхлямі’ (мсцісл., З нар. сл.), камсаць ’моцна біць, лупцаваць’ (мсцісл., Мат. Маг.), комшаць ’жаваць’ (в.-дзвін., Сл. паўн.-зах.). камишніца ’цёртая салома’ (Сцяшк. Сл.), комшыцца, камшоліцца ’капацца, марудзіць’ (слаўг., Нар. словатв.), камшыць, комкаць ’ляпіць снег у камок’, ’змяць адзежыну’ (КЭС, лаг.), камшыць ’камячыць’ (ТСБМ) і комшъць, комкъць ’прагна есці’ (міёр., Нар. сл.), комчаць ’комкаць’, комшаны ’мяты, цёрты’ (ТС). Шматлікія прыклады-адпаведнікі з іншых слав. моў гл. Трубачоў, Эт. сл., 10, 180. Прасл.konibsati ’рваць, глытаць вялікімі кавалкамі’, дзеяслоў з ‑s‑ нарашчэннем кораня, да копгъ > ком. камяк (гл.). Параўн. таксама Слаўскі, 2, 393.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рухост.-бел. ’вопратка’ (Ст.-бел. лексікон). Стараж.-рус.рухо ’скарб, манаткі’, рус.ру́хо ’адзенне’, польск.rucho ’тс’, кашуб.rëxë ’старое адзенне’, чэш.roucho ’святочнае адзенне, строй’, славац.rúcho ’тс’, серб.-харв.ру̏хо ’вопратка’, славен.rúho ’палатно, прасціна’, балг.ру́хо ’адзенне, вопратка’, макед.руво ’тс’. Прасл.*ruxo ’рухомая маёмасць, у прыватнасці, адзенне’, утворана ад *rušiti (гл. рушыцца, рухаць), звязана таксама з *rъvati (гл. рваць), гл. Брукнер, 467; Фасмер, 3, 524; Скок, 3, 167; Шустар-Шэўц, 2, 1254; SEK, 4, 190. Сюды ж рухамоцце, рухмаццё ’рухомая маёмасць, манаткі’, рухматло́ ’тс’ (Ласт.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́зкі1 ’рэзкі, востры; шурпаты, з вострымі гранямі; жорсткі; ядраны, халодны; дзёрзкі’ (ТСБМ, ТС), ’калючы; вельмі кіслы’ (воран., калінк., Сл. ПЗБ), ’прарэзлівы’ (Ян.). Укр.рі́зкий ’рэзкі’, рус.резкий ’тс’, польск.rześki ’жвавы, рэзкі’, чэш.дыял.rezký ’жвавы, бадзёры’, серб. і харв.ре̏зак ’востры, кіслы’, балг.рязък ’рэзкі’. Прасл.*rězъkъ < *rězati (гл. рэзаць). Параўн. яшчэ семантыку укр.рву́чкий, рву́чий ’рэзкі, хуткі’ ад рвати ’рваць’.
Рэ́зкі2 ’вілы для пераноскі саломы’ (Сл. Брэс.). Ад рэзаць (гл.), параўн. драпакі́ ’вілы для гною’ (Сл. Брэс.) ад драпаць. Але нельга выключыць уплыў рэзгіны (гл.) ’прылада для пераноскі саломы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
tear3[teə]v.(tore, torn)
1. (і)рва́ць; (і)рва́цца
2. дзе́рці, разрыва́ць; разрыва́цца
3. імча́цца, не́сціся
♦
be in a tearing hurry/rush ве́льмі спяша́цца;
tear at smb./smth. накі́нуцца на каго́-н./што-н.;
tear into smb./smth. напада́ць на каго́-н./што-н.;
tear one’s hair (out)infml (і)рва́ць на сабе́ валасы́;
(be) torn between A and B разрыва́цца памі́ж дзвюма́ спра́вамі
tear along[ˌteərəˈlɒŋ]phr. v. кі́нуцца, ры́нуцца
tear away[ˌteərəˈweɪ]phr. v. вырыва́ць;
tear oneself away (from smb./smth.) вырыва́цца, адрыва́цца (ад каго́-н./чаго́-н.)
tear down[ˌteəˈdaʊn]phr. v. зрыва́ць; руйнава́ць (будынкі, масты і да т.п.)
tear off[ˌteərˈɒf]phr. v. адрыва́ць
♦
tear smb. off a strip/tear a strip off smb.infml рабі́ць каму́-н. наганя́й, рабі́ць каму́-н. вымо́ву
tear out[ˌteərˈaʊt]phr. v. вырыва́ць
tear up[ˌteərˈʌp]phr. v. ірва́ць; узрыва́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
shred
[ʃred]1.
n.
1) шмато́к -ка́m., абрэ́зак -ка m., абры́вак (ску́ры, ткані́ны)
The wind tore the sail to shreds — Ве́цер парва́ў ве́тразь на шматкі́
2) кава́лак -ка m.
not a shred of evidence — ні найме́ншага до́казу
2.
v.t.
1) рэ́заць або́рва́ць на малы́я кава́лачкі
2) шаткава́ць
shredded cabbage — шаткава́нка f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Нару́жнік ’неслух’ (Нас., Гарэц., Бяльк., Яўс.), пару́жпіца ’непаслухмяная, упартая дзяўчына’ (Нас., Яўс.), сюды таксама наружна ’здзекліва’ (Яўс.), наружонік, наружоніца, наружоны, наруглівы ’здзеклівы’ (ушацк., Пытанні лексікал., фразеал. і стылістыкі. Мн., 1985, 51–53), рус.наружник ’насмешнік, лаяльнік’. Да наруга (гл.), роднаснае польск.naręzyć ’парушыць’ (Брукнер, 355), серб.-харв.мак.naruzlt ’аблаяць, абразіць’, сюды ж, магчыма, і чэш.náruzivy ’заўзяты, заядлы, страшны’, да якога Махэк рэканструюе дзеяслоў *na‑ružiti (Махэк₂, 390), іншыя версіі паходжання апошняга слова гл. Шаур, Etym, Brun, 1978, 140 (роднаснае славен.ruziti ’лушчыць, абдзіраць’, рус.ружь, наружу), Варбат, Куркіна, Этимология–1979, 182 (да прасл.*ruz‑ ’драць, рваць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́рзаць ’торгаць, тузаць (пра боль)’ (ТС), ту́рзаць ’тс’, ты́рзаць ’тс’, торзуну́ты ’тузануць, таргануць’ (пін., Сл. Брэс.; стол., Нар. лекс.). Укр.дыял.то́рза́ти, то́рсати ’трэсці, рухаць, штурхаць, тузаць, торгаць’. Карэннае ‑о‑ пад уплывам лексемы торгаць1 (гл.). У іншых славянскіх мовах te‑ < прасл.*tьrzati, у якім *‑z‑ развілася ў выніку 3‑й палаталізацыі (Сной у Бязлай, 4, 242; Сной₂, 790): рус.терза́ть ’раздзіраць’, ’мучыць’, укр.терза́ти ’тс’, ст.-слав.трьсати ’тузаць, ірваць, раздзіраць’, ц.-слав.трѣзати ’тс’, харв.tȑizati, серб.тр̏зати ’рваць, вырываць, тузаць’, ’кляваць’. Да і.-е.*ter‑g̑(h)‑ (Покарны, 1073; Міклашыч, 354; ЕСУМ, 5, 604). Генетычна блізкае да торгаць1, гл.
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
тошни́тьнесов., безл.
1.(о состоянии тошноты) ну́дзіць; быць мо́ташна (мло́сна); (рвать)рваць, ванітава́ць;
его́ три дня тошни́ло яго́ тры дні рва́ла, ён тры дні ванітава́ў;
меня́ тошни́т мяне́ ну́дзіць (мне мо́ташна, мне мло́сна);
2.перен., разг. ну́дзіць;
меня́ тошни́т от его́ разгово́ра мяне́ ну́дзіць ад яго́ гаво́ркі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Будара́жыць ’бударажыць’ (БРС), будура́жыць (Нас.), будура́жыць, бутара́жыць ’тс’ (Касп.), бутара́ж ’скандал’ (Касп.). Рус.будора́жить, бутара́жить ’тс’, будара́га ’ўзбуджэнне; неспакойны чалавек’, укр.будора́жити, будара́жити. Няяснае слова. Шахматаў (ИОРЯС, 7 (2), 354) думаў пра сувязь з рус.дыял.буторга́ неспакой, шум’, торга́ть ’рваць’. Трубачоў (ЭИРЯ, 3, 1961, 44) зыходзіць з укр.будара́жити ’рыхтаваць будары, лодкі’ (< будара ’лодка’) і лічыць, што слова запазычана з укр. мовы. Але ўкр.будара́жити ’рыхтаваць будары’ сустракаецца ў фальсіфікаванай думе (так Грынч.!). Шанскі (1, Б, 212–213) зыходзіць з рус.дыял.будорага ’неспакойны чалавек’ (ад будор ’шум’, рус.дыял.бутор ’тс’). Версія Шанскага, мабыць, найбольш верагодная, бо тлумачыць і бел. варыянт бутара́жыць (як і рус.бутара́жить).