скале́чыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
Разм. Атрымаць цяжкае калецтва; знявечыць сябе. Кірэйка як скокнуў на дол, дык і скалечыўся. Марціновіч. У лепшым выпадку можна сарвацца і запэцкацца ў гразь, а то можна ўпасці ў яму.. і скалечыцца. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бруда́ Гразь, балота (Смален. Дабр.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Сухра́п ’сухар’ (Ян.), сухра́пец ’тс’, ’выраст у хлебе’ (Мат. Гом.), сухра́пкі ’замёрзлая гразь, груда’ (рагач., Сл. ПЗБ). Утворана пры дапамозе прыст. су- ад храпа, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павырабля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., што.
Вырабіць усё, многае. Павырабляць усе скуры. Павырабляць свае нормы. Павырабляць вугальныя разрэзы. Павырабляць у гразь усё адзенне. □ [Варанковіч:] — Ты думаеш, мне гэты перамер цацка вялікая?.. Павыраблялі зямлю, паўгнойвалі, а гэта зноў пачынаецца нанава. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абры́нданы ’абляпаны, запэцканы’ (БРС, Сцяц., КТС), абрындывацца ’абрывацца махрамі (аб спадніцы)’ (Шат.). Магчыма, запазычанне з літ. мовы. Параўн. літ. brendù, brìsti ’ісці ўброд праз балота, гразь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пашлямава́ць ’пачысціць кішкі нажом’ (гродз., Сцяшк. Сл.). Да па‑ і шлямаваць, якое з польск. szlamować ’тс’ < ням. schlämmen ’прамываць, ачышчаць’ < !!!сА/атт ’іл, гразь’ (SWO, 730).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плю́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пералівацца, ударацца аб што-н. (пра вадкасць).
Вада плюхаецца на дне чоўна.
2. Абдаваць сябе або каго-н. пырскамі.
Хлопчык плюхаўся ў вадзе.
3. Падаць, шлёпацца ў ваду, гразь і пад.
Дзеці з разгону плюхаюцца ў рэчку.
|| аднакр. плю́хнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся (да 1 і 3 знач.).
|| наз. плю́ханне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Ліпо́та ’добрае надвор’е’ (навагр., Сцяшк. Сл.). Укр. ліпота́ ’прыгажосць’, ст.-рус. лѣпота ’тс’, ’прыстойнасць’, рус. арханг. лепота́ ’прыгожая знешнасць’, ’мажносць’, паўн.-дзвін. ’гліністая гразь’, ’сырое надвор’е, калі да колаў прыліпае гразь, а да палазоў — снег’, серб.-харв. љепо̏та, ст.-слав. лѣпота ’прыгажосць’. Абстрактнае ўтварэнне з суфіксам ‑ota ад прасл. lěpъ, якое да і.-е. *loi̯p‑os ’той, хто лепіцца, прыліпае’ < *lei̯p‑ ’намазаная маззю, ляпіць’. Бел. лексема — з лепо́та ’прыгажосць’, семантыка якога канкрэтызавалася.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плюго́та ’размоклая зямля ў час працяглых халодных дажджоў, гразь’, плюхаць, пяхоцце, плюханне ’тс’ (Яшк.), плюго́цька ’слата (дождж са снегам)’ (віл., Сл. ПЗБ; ЛА, 2). Да плюгавы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засо́хлы, ‑ая, ‑ае.
1. Які страціў вільгаць; сухі, зацвярдзелы. Засохлая гразь моцна трымалася на .. ботах. Кавалёў.
2. Які завяў, загінуў ад неспрыяльных умоў (пра расліны). На маладых дубах трапяталася засохлае карычневае лісце, якое ўпарта не жадала пакідаць родныя галінкі. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)