спле́сціся сов.
1. прям., перен. сплести́сь;
галі́нкі дрэў сплялі́ся — ве́точки дере́вьев сплели́сь;
падзе́і сплялі́ся ў склада́ны ву́зел — собы́тия сплели́сь в сло́жный у́зел;
2. перен., разг. (схватиться) сцепи́ться;
сплялі́ся бі́цца — сцепи́лись в дра́ке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
node
[noʊd]
n.
1) Bot. ву́зел -ла́ m. (сьцябла́, кале́на)
2) Phys. вузлавы́ пункт
3) Med. наро́ст -а m., патаўшчэ́ньне n
4) Astron. пункт перасячэ́ньня арбі́таў
5) Math. пункт перасячэ́ньня дзьвюх лі́ніяў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
саніта́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да санітарыі. Санітарная асвета. Санітарныя ўмовы работы. Санітарны стан памяшкання. // Які выконваецца паводле патрабаванняў санітарыі, звязаны з ажыццяўленнем мерапрыемстваў па санітарыі. Санітарны рэжым магазіна. Санітарны нагляд за ўмовамі працы на прадпрыемствах. □ Цяпер на парк звярнулі ўвагу. Ачысцілі ад смецця, правод зяць санітарныя рубкі. В. Вольскі. // Які выконвае абавязкі, звязаныя з санітарыяй. Санітарная інспекцыя. Санітарны ўрач. // Які выкарыстоўваецца ў санітарыі. Санітарнае абсталяванне. Санітарная тэхніка.
2. Які звязаны з медыцынскім абслугоўваннем, мае адносіны да медыцынскай службы (у арміі). Санітарная рота. Санітарная часць. Санітарны батальён. □ Усё намервалася [Мурашова] збегаць у санітарны пункт. Але Каця запярэчыла. Скрыган. Маці ляжала ў санітарнай зямлянцы, і навокал нячутна хадзілі людзі ў белым. Шамякін. // Які выкарыстоўваецца пры медыцынскім абслугоўванні. Санітарны поезд. Санітарная сумка. □ Пры адной сцяне ў глыбі пакойчыка стаяў ложак, падобны да санітарных насілак. Колас. Імчаліся то на ўсход, то на захад санітарныя машыны і абозы. Чорны.
•••
Санітарны вузел гл. вузел.
Санітарны дзень гл. дзень.
Санітарны інструктар гл. інструктар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ару́даваць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; незак.
Разм.
1. чым. Дзейнічаць пры дапамозе якой‑н. прылады. Арудаваць сякерай, пяром, пікай. □ [Іван] закручвае на пальцы вузел і пачынае арудаваць іголкай. Лынькоў.
2. Распараджацца, кіраваць чым‑н.; гаспадарыць дзе‑н. [Зіна:] — [Муж] на «анамаліі» арудуе, а.. [Фрося] — дырэктар навукова-даследчай станцыі. Васілевіч. // Праяўляць дзейнасць (звычайна адмоўную); дзейнічаць. [Віхура:] На будаўніцтве не ўсё ў парадку. Відаць, чыясьці рука лоўка арудуе. Гурскі. Уперадзе.. [Галаўнёў] заўважыў Карпенку, які з купкай байцоў арудаваў сярод фашыстаў. Дудо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассла́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; зак., каго-што.
1. Зрабіць слабым, ненапружаным; аслабіць. [Іван] на хвіліну расслабіў мускулы, стараючыся раўней дыхаць. Быкаў. Стары расхваляваўся, успамінаючы, і хваляванне зусім расслабіла яго. Кірэенка.
2. Адпусціць, зрабіць слабкім (што‑н. туга звязанае, нацягнутае). Ляксей, пачуўшы перасцерагальны голас Данькі, пачаў коўзаць па падлозе нагамі як мог, кратаць звязанымі рукамі, каб расслабіць вузел. Ермаловіч. Жанчына расслабіла туга завязаную пуховую хустку, лёгка пакруціла маленькай галавой, а потым пачала расшпільваць паліто. Адамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пруза́к, прузу́к ’частка цэпа’, ’вузкі, доўгі раменьчык; завязка, вяровачка’ (Сцяшк. Сл., Шатал., Клім.; пруж., Выг.; зэльв., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс., Сакал.; зах.-палес., ДАБМ, камент., 259). Укр. палес. прузу́к ’прывязка цэпа’, приза́к, прузу́к ’тс’ (Бел.-укр. ізал., 25, 32). З *пры‑узак < *пру‑узак > прузак, прузук. Палескі фанетычны рэгіяналізм; параўн. рус. приу́з ’вяровачка, завязка’, ’раменьчык у цэпа’, дыял. пск. приву́з, приву́за, при́вза ’тс’. Да вузел, вязаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
распу́тацца разм
1. (пра вяроўку, вузел) sich áufknoten; áufgehen* vi (s); sich entwírren;
2. (стаць зразумелым) sich klären;
распу́тацца з даўга́мі разм aus den Schúlden heráuskommen*, die Schúlden lóswerden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дэтэ́ктар
(лац. detector = адкрывальнік)
1) вузел у радыёпрыёмніку для пераўтварэння ваганняў высокай частаты ў ваганні нізкай (гукавой) частаты;
2) фіз. прыбор для выяўлення радыеактыўнага або цеплавога выпрамянення, а таксама альфа-, бэта-, гама-часціц, нейтронаў, пратонаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Ву́за ’вашчына, соты’ (Гарэц., Мядзв., Др.-Падб., Касп., Бяльк.), вуза́ ’тс’ (Сцяшк.); ’пчаліны клей, пропаліс’ (БРС), рус. уза́ ’тс’, дыял. ву́за ’ячэйка ў сотах’, польск. дыял. węza, węźnia ’аснова з воску, на якой пчолы робяць ячэйкі’, чэш. дыял. uzda, huzda ’сухія соты’. Да *vǫza, звязанага з вузел, вязаць (Гараеў, 385; Фасмер, 4, 152; Ніч, JP, 28, 14; Махэк₂, 673). Значэнне ’пчаліны клей’ (БРС) замацавалася, відаць, пад уплывам рус. літаратурнай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
блок1
(англ. block)
1) прыстасаванне для пад’ёму грузаў у выглядзе кола з выемкай па акружнасці і перакінутым цераз яго канатам;
2) вузел машыны з некалькіх аднолькавых элементаў;
3) штучна зробленая з бетоннай сумесі будаўнічая пліта;
4) комплекс будынкаў аднолькавага прызначэння, а таксама частка якой-н. пабудовы.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)