áusladen
*
1.
vt
1) выгружа́ць; разгружа́ць
2) разраджа́ць (зброю) vi (s)
3) буд. высо́ўвацца наве́рх
4) разм. адмяні́ць запрашэ́нне
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
усця́гвацца несов., разг.
1. (подниматься наверх) вта́скиваться, вста́скиваться;
2. (с постели) встава́ть, поднима́ться;
1, 2 см. усцягну́цца;
3. страд. вта́скиваться, вста́скиваться; натя́гиваться, напя́ливаться; см. усця́гваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
втяну́ть сов.
1. в разн. знач. уцягну́ць, мног. паўця́гваць; (жидкость — ещё) усмакта́ць; (привлечь к участию — ещё) далучы́ць (да чаго);
2. (наверх) усцягну́ць, мног. паўсця́гваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
узно́сіць несов.
1. (относить наверх) взноси́ть, вноси́ть; (поднимать ввысь) возноси́ть;
2. перен. (возвеличивать) возноси́ть, превозноси́ть, возвыша́ть;
1, 2 см. узне́сці;
◊ у. да нябёс — превозноси́ть до небе́с
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
узвалачы́ся сов., разг.
1. (с трудом взойти наверх) встащи́ться, втащи́ться;
2. с трудо́м встать, подня́ться;
тры дні праляжа́ў, а сёння ўзвало́кся — три дня пролежа́л, а сего́дня подня́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
узысці́, -ыду́, -ы́дзеш, -ы́дзе; -ышо́ў, -шла́, -ло́; -ыдзі́; зак.
1. Ідучы, падняцца наверх.
У. на ўзгорак.
У. на другі паверх.
2. Ступіць, уз’ехаць на паверхню чаго-н. або ўвайсці, уехаць куды-н.
У. на кладку.
Цягнік узышоў на мост.
У. на двор.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра нябесныя свяцілы: узняцца над гарызонтам.
Сонца ўзышло.
4. Праросшы, паказацца на паверхні глебы (пра пасеянае).
Лубін густа ўзышоў.
|| незак. узыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць і усхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1 знач.).
|| наз. узыхо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 3 знач.) і узыхо́джанне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вкати́ть сов.
1. укаці́ць; (наверх) ускаці́ць;
2. (въехать) разг. укаці́ць;
3. (об ударе и т. п.) разг. закаці́ць; усы́паць; уляпі́ць;
4. (отметку, выговор) прост. укаці́ць, уляпі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Ачэ́піны ’вясельны абрад надзявання чапца на галаву нявесты’ (ваўк., пруж., Федар.), укр. очепини. Запазычана з польск. oczepiny ад o(b)czepić ’надзець чапец’ (у XVII–XX ст., Крупянка, Formacje, 99) з больш ранняга czepić, параўн. чэш. čepiti ’надзяваць чапец нявесце’, якія лічаць вытворнымі ад czepiec, czepek, гл. Брукнер, 74; Слаўскі, 1, 116, аднак наяўнасць бел. ачапіць ’надзець наверх, палажыць’ і словаўтваральнай мадэлі тыпу заручыны (ад заручыць), агледзіны (ад аглядзець), запоіны (ад запіваць) дае падставы дапускаць самастойнае аддзеяслоўнае ўтварэнне, параўн. адназоўнікавую форму ачэпканне ’тс’ (брэсц., Раманюк, «Маладосць», 1975, 3, 158) ад ачэпка ’чапец’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лічкава́ты ’прыгожы’ (браг., Мат. Гом.). Утворана ад дзеяслова ⁺лічкаваць < лі́чка < ліцо, параўн. ст.-бел. личко ’тварык’ (XVI ст.), а таксама личковати ’памячаць, пазначаць украдзенае, апазнаную рэч’ (1541 г.) і рус. кур. личковать ’класці наверх лепшыя ўзоры тавару, вырабаў’, уладз., ніжнегар. ли́чка ’шліфаванне, паліраванне вырабаў’, дан. личко́вка ’бялілы для твару’, кур. личку́н ’багамаз, які малюе толькі твар і рукі’, укр. личкувати ’маскіраваць’, ’выгладжваць паверхню каменя ў млыне’, ’падбіраць рэчы лепшую да лепшай’, личко́ваний ’аздоблены з выгляду’, ’шліфаваны’. Усе да прасл. ličiti ’быць прыметным’, ’фарміраваць, утвараць’ (Слаўскі, 4, 247; Махэк₂, 331, Трубачоў, Эт. сл., 15, 81–82).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узапхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
Разм.
1. Пхаючы, падняць наверх. Узапхнуць воз па ўзгорак. Узапхнуць чамадан на верхнюю палку.
2. З цяжкасцю надзець, нацягнуць што‑н. вузкае, цеснае. Ледзь узапхнуў боты на ногі. // Надзець наспех які‑н. абутак. Узапхнуў сандалі і бягом на вуліцу.
3. Узваліць працу на каго‑н. — Ты паслухай, паслухай, што на нас гэты, гэты... узапхнуць хоча! — .. бацька гнеўна павярнуўся ўжо да Улі. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)