Зяха́ць ’зяваць’ (ТСБМ), ’цяжка дыхаць’ (Сцяшк.). Рус. дыял. зеха́ть пск., цвяр. ’крычаць’, пск. ’ілгаць, трызніць’, цвяр. зе́хать, зёхать ’глядзець’; параўн. укр. позіха́ти ’зяваць’, славен. zéhati ’зяваць’. Ст.-рус. зеха ’разява’ (1679 г.). Прасл. zěxati ўтворана на той самай аснове, што ževati (гл. зяваць): *zě‑ < і.-е. *gʼhoi‑, gʼhēi‑ ’быць пустым’ прадстаўлены і ў ззяць. Паводле Скока (3, 656), зычны х < і.-е. *sk, адлюстраванага ў лац. hisco ’раскрывацца’. Не выключана, што х з аорыста.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

nasal [ˈneɪzl] adj.

1. насавы́;

the nasal cavity med. по́ласць но́са, насава́я по́ласць;

a nasal haemorrhage med. крывацёк з но́са, насавы́ крывацёк;

nasal mucus med. насава́я слізь, смаркачы́, со́плі

2. ling. наза́льны, насавы́;

a nasal consonant насавы́ зы́чны (гук)

3. гугня́вы, гамза́ты (голас);

a nasal accent гугня́васць, гамза́тасць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

змякчы́ць сов., в разн. знач. смягчи́ть;

з. ску́ру — смягчи́ть ко́жу;

з. боль — смягчи́ть боль;

з. святло́ — смягчи́ть свет;

з. прыгаво́р суда́ — смягчи́ть пригово́р суда́;

з. уда́р — смягчи́ть уда́р;

з. зы́чны гук — смягчи́ть согла́сный звук

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

смягчи́ть сов., прям., перен. змякчы́ць, памякчы́ць;

смягчи́ть ко́жу змякчы́ць ску́ру;

смягчи́ть свет абажу́ром змякчы́ць (памякчы́ць) святло́ абажу́рам;

смягчи́ть боль змякчы́ць (зме́ншыць) боль;

смягчи́ть пригово́р змякчы́ць (памякчы́ць) прысу́д;

смягчи́ть согла́сный звук лингв. змякчы́ць (памякчы́ць) зы́чны гук;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цвёрда прысл., цвёрды

1. fest, hart; steif, starr (пераплёт і г. д.);

цвёрдае це́ла féster Körper, Féstkörper m -s, -;

цвёрды зы́чны фан. hárter Konsonánt;

2. перан. (трывалы) fest, stándhaft; únerschütterlich (непахісны);

цвёрдыя цэ́ны féste Préise;

стаць цвёрдай наго́й fésten Fuß fássen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

На́пал 1 ’напалавіну, папалам’ (Бяльк., Сцяшк., Юрч., Янк. 3., Жд. 2), ’напалам, на дзве роўныя часткі’ (калінк., З нар. сл.), на́пол ’напалавіну, напалову’ (ТС), на́палы ’на дзве роўныя часткі’ (Нас.), ст.-бел. наполъ, наполы, рус. на́пол, укр. напів, польск. napół, чэш. napolo, в.-н.-луж. napoł, славен. napol, серб.-харв. напола, балг. наполо, макед. наполу. Прасл. *na polъ ’напалову’, гл. поў ’палавіна’. Формы на зычны гістарычна са спалучэнняў прыназоўніка на з він. скл. адз. л. назоўнікаў, форма на галосны — з він. скл. падв. л. (Карскі 2-3, 74).

Напа́л 2, напол ’бочка для мукі, выдзеўбаная з дрэва’ (Мат. Маг.). Гл. напол.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Куко́ль 1 ’травяністая расліна сямейства гваздзіковых, Agrostemma L.’ (ТСБМ, Кіс., Шат., ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Мал., Яруш., Сцяшк.). Укр. кукіль, рус. куколь, балг. къкъл, серб.-харв. ку́кољ, славен. kókolj, польск. kąkol, чэш. konkol, славац. kúkoľ, в.-луж. kukel, н.-луж. kukel, палаб. kǫchüol. Прасл. kǫkolь адпавядае літ. kañkalas ’званочак’ (літ. kañkalijos), ’званочак (кветка)’ (Бернекер, 539; Махэк, Recherches, 71). Расліна названа так па кветках, якія маюць форму званочкаў. Больш новая этымалогія Махэка (Jména rostl., 77) вельмі ненадзейная (kǫkol‑ < kolkol‑ < *lolkol‑: ням. Lolch ’кукаль’); ст.-в.-ням. lolli запазычана з лац. lolium, а канцавы зычны ўзнік з йота ў с.-в.-ням. lulche, таму сувязі з kǫkolъ няма (параўн. Клюге, 445).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тым — слова, суадноснае са злучнікам чым, падкрэслівае большую ступень праяўлення прыкметы; састаўная частка складаных злучнікаў між тым, як; перад тым як; тым больш што; тым часам ‘тады’ і інш. (ТСБМ, ТС, Нас., Шат., Бяльк.). Творны склон займенніка той (< *tъ‑jь), старая аснова выводзіцца з *tŏ‑, якая перад суфіксам на зычны пашыралася элементам *‑ĭ‑ ; *‑ŏĭ‑ манафтангізавалася, утварыўшы ‑ě‑. Да займеннікавай асновы *tě‑ далучаўся канчатак іменнага скланення творнага склону *‑mь, што давала форму Тв. скл. *těmь; апошняя форма ў частцы дыялектаў праславянскай мовы змянілася на *tymь (пад уплывам форм займеннікаў мяккай разнавіднасці). Ст.-бел. тымъ адлюстроўвае ўплыў жывой гутарковай мовы і адзначана з XV ст. (Мова бел. пісьм., 153).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

глухо́й

1. прил., в разн. знач. глухі́;

глуха́я ночь глуха́я ноч;

глуха́я стена́ глуха́я сцяна́;

глухо́й уголо́к глухі́ куто́к;

глухо́й лес глухі́ лес;

глу́хой согла́сный лингв. глухі́ зы́чны;

2. сущ. глухі́, -хо́га м.;

глуха́я пора́ глуха́я пара́;

глуха́я дверь глухі́я дзве́ры.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

арга́н

(лац. organum, ад гр. organon = прылада, інструмент)

1) духавы му зычны клавішны інструмент складанай будовы (уключае сістэму труб, паветранагнятальных мяхоў, клавіятур і рэгістравых ручак), па гукавым аб’ёме роўны сімфанічнаму аркестру;

2) шматствольная артылерыйская гармата 16—18 ст. у Еўропе, у т.л. на Беларусі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)