Verbum

Рары́тус ’асалода’ (воран., Сл. рэг. лекс.). З акцэнтаваннем значэння ’надзвычайны, якасны’, праз польск. rarytas ’рэдкая рэч’ ці непасрэдна з лац. rāritās ’рэдкасць, малая колькасць’, rārus ’рэдкі, дасканалы, гатунковы, надзвычайны’, у адрозненні ад рарытэт, што праз ням. Rarität ’рэдкасць’.

Скурла́т ‘акравак скуры’ (ашм., шальч., Сл. ПЗБ), ‘кажан’ (Байк. і Некр.; воран., Шатал.; шальч., Сл. ПЗБ). З польск. skórłat, skurłat ‘старая скура для лаплення’, якія, паводле Варш. сл. (6, 171), ад skóra ‘скура’ + łata ‘лата’. Параўн. скурат ₁.

Разва́лы ’рама з трох жэрдак, якая кладзецца на сані для большай умяшчальнасці’ (ТСБМ), ’нізкія і шырокія сані з такой рамай’ (ТСБМ; глыб., Сл. ПЗБ; Сцяшк. Сл.), разва́лкі ’сані з разваламі’ (ТСБМ; воран., Сл. ПЗБ), разва́ліны, разва́ліны ’развалы’ (нясвіж., лях., воран., шчуч., Сл. ПЗБ), ’сані’ (Др.-Падб.), разва́ліны ’выязныя сані’, ’драбіны ў выязных санях’ (ганц., шчуч., Сл. ПЗБ), ’воз для перавозкі збожжа’ (гарад., Сл. ПЗБ), ’від саней’ (Маш.), ’частка саней’ (лях., Янк. 1), рус. ро́звальни ’шырокія сані’, дыял. развала́, разва́лки ’нізкія і шырокія сані’, разва́лка ’падоўжныя брусы саней, градак’. Тлумачыцца як “развалістыя сані” ад раз- і валіць (гл.) (Фасмер, 3, 495).

Лужджы́ць ’церці лён, аддзяляючы валакно ад кастрыцы’ (воран., Сл. ПЗБ) — звонкі варыянт лушчыць пад уплывам балт. моў, параўн. літ. lùgždinti, lukšdénti ’лушчыць’ (Сл. ПЗБ, 2, 679). Параўн. вы‑лукшчывацца ’аддзяляцца (пра льновалакно)’ — літ. išsi‑lukštinti ’тс’ (Лаўчутэ, 68) і лукшчы́ць (гл.).

Надзянькі́ прысл. ’адпачынак у свята’: Добра падрабʼіласʼа, цʼапʼер схаджу да Йулʼи надзʼянкʼи (воран., Сцяшк. Сл.). Утворана са спалучэння на дзень, суфіксацыя на ‑кі, характэрная для прыслоўяў, параўн. удоўжкі, ушыркі, навелічкі і пад.; у якасці ўзору выкарыстана наначкі ’на цэлую ноч’ (гл.).

◎ На́ніц ’навыварат’ (воран., Сцяшк. Сл.; расон., Шатал.; міёр., Нар. сл.), рус. на́ниц ’навыварат’, ’ніцма, ніц’. Са спалучэння на і ніц ’ніц, тварам уніз’ (Фасмер, 3, 41). Зусім іншага паходжання наніц ’зусім’ (Сцяшк.), якое з на і ніц ’нічога’ (< польск. nie ’тс’).

Прыхі́льны ’схільны да чаго-небудзь; добразычлівы; спагадлівы’ (Байк. і Некр., Ласт., ТСБМ; астрав., Сл. ПЗБ), ’той, хто лёгка ўваходзіць у кантакт з людзьмі; кампанейскі’ (воран., ЛА, 3). Укр. прихи́льний ’тс’. З польск. przychylny ’тс’, або самастойнае ўтварэнне ад прыхілі́ць < хілі́ць (гл.).

Трафу́нак ‘здарэнне’ (воран., Сл. рэг. лекс.), ст.-бел. трафунокъ, трефунокъ ‘выпадак, здарэнне’ (ГСБМ). Запазычана са ст.-польск. trafunek, trefunek ‘тс’, утвораных ад trafić, trapić ‘трапіць, сустрэць’ (Булыка, Запазыч., 324), словаўтваральна суадносяцца з нямецкімі формамі на ‑ung (Вінцэнц). Гл. трапунак, трафіць.

◎ Прадзяльні́к, прадзяце к ’галоўны пастух’, ’хто пасе скаціну па чарзе’ (воран., шальч., Сл. ПЗБ), прадзяппік ’чарга пасвіць карову’ (Сцяшк. Сл.). З літ. pradienykas ’тс’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 4, 74). Лаўчутэ (Балтизмы, 71) прыводзіць іншую зыходную форму pradieninkas ’тс’ < pradieniiū ’кожны другі дзень’.

Страмя́к, страмя́ка ‘стрэмка’ (Арх. Федар., Сцяшк. Сл.; воран., лід., маст., шчуч., дзятл., Сл. ПЗБ), страма́к ‘тс’ (Суднік, Диалекты, 206). Дэрываты ад страміць (гл.). Сюды ж страмля́к ‘стрэмка’ (Сцяшк. Сл.; іўеў., карэліц., Сл. ПЗБ), якое аўтары слоўніка выводзяць з літ. stramlỹs ‘тс’. Параўн. стрэмка.