Мандарэння ’красоўка, Atropa Belladonna L.’ (палес., Нар. лекс.). Няясна. Магчыма, скажоная форма з мандрагора (параўн. ст.-бел. мандрагоръ, мандрагора, якое са ст.-польск. mandragorа < лац. mandragora < ст.-грэч. μανδραγόρας ’расліна Atropa mandragora’ (Булыка, Лекс. запазыч., 148).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пераскочка (піраско́чка) ’расліна, падобная да маленькай сасновай раскрытай шышкі, расце на пяску (Бяльк.). Да пера- і скочка (гл.), відаць, ’скочкі, гарлянка’. Матывацыя: пры размнажэнні маладыя шышачкі нібы адскокваюць ад мацярынскай расліны, вырастаючы вакол яе на адлегласці.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Гладу́н ’Herniaria L.’ (Кіс., БРС). Укр. гладу́н ’тс’ (Макавецкі, 178), гладу́нка. Апісанне гл. Нейштадт, Определитель, 235–236. Ад гла́дкі, *gladъkъ, але матывацыя няясная. Расліна ўжываецца як лекавая, таксама для прання шэрсці, мыцця сабак і г. д.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лімо́н ’расліна Cytrus limon і яе светла-жоўтыя плады’ (ТСБМ). Паводле Крукоўскага (Уплыў, 73), запазычана з рус. мовы. Аднак слова было вядома яшчэ ў ст.-бел. мове: лимонъ, лимония (з 1679 г.) (Булыка, Лекс. запазыч., 151).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Воўчае лыка ’расліна, Daphne mezereum L.’ (Касп., Бяльк., Кіс.). Рус. волчье лыко, укр. вовче лико, польск. wilcze lyko, серб.-харв. ву̏чје лико, балг. въ̀лчо лико. Ад воўк. Прыметнік воўчы ўказвае на атрутнасць расліны (Мяркулава, Очерки, 98).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сара́нка ’расліна сямейства лілейных; тое, што і лілея’ (ТСБМ). Рус. усх. сарана́ ’сібірская красная лілія, Lilium tenuifolium; жоўтая лілія Lilium martagon’; паходзіць з тат. sarana ’лілія’, манг. sarana ’дзікі часнок’ (Фасмер, 3, 560), праз рус. пасрэдніцтва.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ружа назоўнік | жаночы род

  1. Расліна з прыгожымі шырокапялёсткавымі пахучымі кветкамі і са сцяблом, звычайна пакрытым шыпамі.

    • Усеяць чый-н. шлях ружамі (пераноснае значэнне: зрабіць чыё-н. жыццё лёгкім, шчаслівым).

  2. Архітэктурнае або ювелірнае ўпрыгожанне, якое схематычна перадае форму кветкі гэтай расліны.

Ружа вятроў (спецыяльны тэрмін) —

  • 1) графічнае адлюстраванне паўтаральнасці напрамку вятроў у пэўным месцы;
  • 2) вятры, якія дзьмуць адначасова ў розных напрамках.

|| памяншальная форма: ружачка.

|| прыметнік: ружавы.

  • Р. алей.
  • Сямейства ружавых (назоўнік).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

чай назоўнік | мужчынскі род

  1. Вечназялёная расліна, высушанае і спецыяльна апрацаванае лісце якой пры заварцы дае духмяны танізіруючы напітак.

    • Плантацыя чаю.

  2. Высушанае, здробленае і спецыяльна апрацаванае лісце такой расліны.

    • Заварыць ч.
    • Індыйскі ч.
    • Моцны ч.

  3. Настой на травах, карэнні, кветках, які замяняе такі напітак і з’яўляецца лекавым сродкам.

    • Ліпавы ч.
    • Грудны ч.

  4. Чаяпіцце, чаяванне.

    • Запрасіць на ч.

На чай (даваць, браць) (размоўнае) — грошы за дробныя паслугі (чаявыя).

|| прыметнік: чайны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

◎ Паўдзённік ’дэкаратыўная расліна іпамея пурпуровая,. Ipomoea purpurea (L.) Roth.’ (Янк. 2), ’насякомае, якое ў гарачы поўдзень гудзе ў вышыні, як пчала’ (Янк. 3.), паўдзё‑ нышак ’пярэсна еўрапейская, Trollius europeas L.’ (паўн.-усх., Кіс.). Да паўдзён ’поўдзень’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Савіна ’куст ядловец казаны Juniperus sabina L.’ (Кіс.). Запазычанне з польск. savina ’тс’, якое з лац. sabina ’тс’ праз зах.-ням. Sevenbaum, літаральна ’сабінскае дрэва, расліна’ па назве племені сабінаў, якія некалі насялялі Італію (гл. Скіт, 536).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)