Verbum

ве́цер, ве́тру, мн. вятры́, вятро́ў, м.

Рух паветра ў гарызантальным напрамку.

Моцны в.

Спадарожны в.

Паўднёвы в.

Подых ветру.

Стаяць на ветры (там, дзе дзьме моцны вецер).

◊

Кідаць словы на вецер (разм.) — гаварыць упустую, дарэмна ці неабдумана.

Вецер у галаве ў каго (разм., неадабр.) — пра легкадумнага чалавека.

Ветрам падшыты або падбіты (разм.) — пра легкадумнага чалавека, а таксама пра адзенне без цёплай падкладкі.

Трымаць нос па ветры — прыстасоўвацца да абставін.

Шукаць ветру ў полі — пра дарэмныя пошукі.

Куды вецер дзьме — прыстасоўвацца да большасці думак, поглядаў, густаў.

|| памянш. ве́трык, -у, м. З ветрыкам (пра язду: вельмі хутка; разм.).

|| прым. ве́травы, -ая, -ае і ветравы́, -а́я, -о́е (спец.).

Ве́травы подых.

Ветравое шкло (у аўтамашынах).

хапі́ць, хаплю́, хо́піш, хо́піць; хо́плены; зак.

1. гл. хапа́ць.

2. што, чаго і без дап. Выпіць; хутка праглынуць што-н. (разм.).

Хапіў з дзежкі, што не бачыць сцежкі (прыказка).

3. перан., чаго. Перажыць, перанесці што-н. цяжкае, непрыемнае (разм.).

Х. гора.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), што. Зрабіць цвёрдым (пра дзеянне холаду; разм.).

Марозік хапіў зямлю.

5. Пераступіць межы ў разважаннях, выказваннях і пад. (разм.).

Во куды хапіў!

6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), каго-што. Раптоўна і моцна забалець (разм.).

Жывот хапіў.

7. безас., чаго. Быць дастатковым.

Яды хапіла ўсім.

8. хо́піць, з інф. або без дап. Дастаткова, даволі (разм.).

Х. спаць.

прагна́ць, -ганю́, -го́ніш, -го́ніць; -гна́ў, -гна́ла; -гані; -гна́ны; зак.

1. каго-што. Прымусіць пайсці адкуль-н., выдаліць (груба, прымусова, сілай).

П. з хаты.

П. са службы.

П. змрочныя думкі (перан.).

2. каго-што. Прымусіць рухацца, ісці.

П. палонных праз горад. П. плыты па рацэ.

3. што. Ажыццявіць прагон (у 3 знач.; спец.).

П. п’есу перад прэм’ерай.

4. што і без дап. Хутка праехаць, прабегчы (разм.).

П. па шасэ пяць кіламетраў.

5. што. Хуткім рухам або напрамкам руху чаго-н. утварыць што-н.

П. пракос.

П. разору.

6. перан., што. Задаволіўшы, спыніць, наталіць (разм.).

П. смагу.

|| незак. праганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 1—3, 5 і 6 знач.).

набе́гчы, -бягу́, -бяжы́ш, -бяжы́ць; -бяжы́м, -бежыце́, -бягу́ць; -бе́г, -гла; -бяжы́; зак.

1. на каго-што. Наскочыць з разбегу, з разгону.

Н. на прахожага.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Хутка насунуўшыся, пакрыць сабой нейкую прастору (пра хвалі, хмары і пад.).

Хвалі набеглі на бераг.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сабрацца ў адным месцы ў вялікай колькасці.

Набегла шмат народу.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Павялічыцца ў суме, колькасці.

Набеглі працэнты.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Раптам узнікнуць, з’явіцца (пра думкі, пачуцці і пад.).

Набеглі трывожныя думкі.

Слёзы набеглі.

◊

Набегчы на памяць (разм.) — успомніцца.

|| незак. набяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

часа́ць¹, чашу́, чэ́шаш, чэ́ша; чэ́шам, чэ́шаце, чэ́шуць; чашы́; часа́ны; незак.

1. каго-што. Распраўляць, расчэсваць грэбенем (валасы).

Ч. валасы.

Ч. дзіця.

2. што. Ачышчаць валакно (ільну, канапель), воўну і пад. ад рэштак кастрыцы пры дапамозе спецыяльных металічных шчотак, грэбеня або часальных машын.

Ч. воўну.

3. Хутка, энергічна рабіць што-н. (ісці, бегчы, танцаваць і пад.); бойка гаварыць (разм.).

Хлопец бойка чэша ўпрысядкі.

|| зак. пачаса́ць, -чашу́, -чэ́шаш, -чэ́ша; -чэ́шам, -чэ́шаце, -чэ́шуць; -чашы́; -часа́ны (да 3 знач.).

|| аднакр. часану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні; -ну́ты.

|| наз. часа́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. часа́льны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).

Часальная машына.